Błąd w sztuce jako podstawa odpowiedzialności karnej lekarza
Brak w polskim systemie prawnym legalnej (ustawowej) definicji błędu w sztuce lekarskiej (zamiennie używane są także pojęcia błędu medycznego lub błędu lekarskiego).
Doktryna wypracowała kilka definicji błędu w sztuce lekarskiej, w szczególności wyraźnie zakrojone są dwie teorie dotyczące błędu w sztuce: teoria subiektywna oraz obiektywna.[1]
Najczęściej wskazywane jest że za błąd w sztuce należy traktować takie zachowanie, które będzie sprzeczne z powszechnie uznanymi zasadami wiedzy medycznej.
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 września 1960 r.[2] czytamy „uszkodzenia ciała, będące następstwami zabiegów leczniczych, a więc czynności zmierzające również do ochrony życia i zdrowia ludzkiego, pozbawione są cech materialnej bezprawności pod warunkiem dokonania zabiegu w sposób zgodny z powszechnie uznanymi zasadami wiedzy i sztuki lekarskiej”
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 1955 r.[3]: „błędem w sztuce lekarskiej jest czynność (zaniechanie) lekarza w zakresie diagnozy i terapii, niezgodna z nauką medyczną w zakresie dla lekarza dostępnym”
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 września 1972 r.[4] „ustalenie błędu w sztuce lekarskiej zależy od odpowiedzi na pytanie, czy postępowanie lekarza w konkretnej sytuacji i z uwzględnieniem całokształtu okoliczności istniejących w chwili zabiegu, a zwłaszcza tych danych, którymi wówczas dysponował lub mógł dysponować, zgodne było z wymaganiami aktualnej wiedzy i nauki medycznej oraz powszechnie przyjętej praktyki lekarskiej”.
W wyroku z dnia 10 grudni 2002 r.[5] Sąd Najwyższy stwierdził iż lekarz może odpowiadać karnie za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu pacjenta w związku z zabiegiem leczniczym tylko w razie zawinionego błędu sztuki lekarskiej. Ustalenie błędu w sztuce lekarskiej zależy od odpowiedzi na pytanie czy postępowanie lekarza w konkretnej sytuacji z uwzględnieniem całokształtu okoliczności istniejących w chwili zabiegu, a zwłaszcza tych danych, którymi wówczas dysponował albo mógł dysponować, było zgodne z wymaganiami aktualnej wiedzy i nauki medycznej oraz powszechnie przyjętej praktyki lekarskiej.
Najczęstszymi przyczynami błędów mogą być:
- nieznajomość aktualnej wiedzy i nauki medycznej oraz powszechnie przyjętej praktyki lekarskiej[6];
- przeoczenie objawów choroby;
- niewłaściwe przyporządkowanie objawów danego przypadku do określonych reguł (do jednostki chorobowej);
- niedbałe wykonywanie czynności leczniczych.
Błędy mogą mieć charakter: diagnostyczny, terapeutyczny, techniczny oraz organizacyjny.
Błąd diagnostyczny
Może mieć postać pozytywną tj. polegającą na mylnym stwierdzeniu nieistniejącej choroby lub postać negatywną polegającą na nierozpoznaniu rzeczywistej choroby pacjenta, co prowadzi do pogorszenia jego zdrowia.
Błąd jest następstwem wadliwych przesłanek, na których oparł się lekarz. Często występujące nietypowe objawy choroby lub nawet brak symptomów choroby może wpływać na nieprawidłową diagnozę, nie oznacza to jednak, że mamy do czynienia z błędem sztuki lekarskiej.
Błędna interpretacja może stanowić przesłankę odpowiedzialności lekarza za błąd diagnostyczny tylko wtedy, gdy nie ma wątpliwości, że na podstawie posiadanych informacji powinien właściwie rozpoznać chorobę, kierując się jednocześnie zasadami wiedzy i praktyki medycznej.
Błąd terapeutyczny
To błąd polegający na dokonani wyboru niewłaściwej metody lub wadliwego sposobu leczenia. Błędem terapeutycznym może być również podjęcie zabiegu operacyjnego mimo przeciwwskazań lekarskich.
Zgodnie z Wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 27 października 2004 r. błędem w sztuce lekarskiej było przepisanie pacjentce cierpiącej na astmę oskrzelową pyralginy w postaci iniekcyjnej do zastosowania w domu drogą doustną, bez przewidzenia możliwości wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego i braku możliwości udzielenia fachowej pomocy medycznej.
Błąd techniczny
Polega na niewłaściwej wykonanej czynności leczniczej, np. nieprawidłowe wykonanie znieczulenia podczas operacji wycięcia wyrostka robaczkowego, co w konsekwencji spowodowało u pacjenta trwale uszkodzenia nerwu piszczelowego, strzałkowego oraz kulszowego.[7]
Błąd organizacyjny
Polega na złej organizacji podmiotu leczniczego, która wpływa na proces leczenia. Ten typ błędu dotyczy podmiotów leczniczych i w związku z ograniczoną odpowiedzialnością karną podmiotów zbiorowych ma znikome znaczenie dla odpowiedzialności karnej
[1] Ze względu na wielość różnorakich teorii dotyczących definicji błędu opracowanie zostanie ograniczone o orzecznictwo z pominięciem omawiania teorii dotyczących tego zagadnienia.
[2] Sygn. akt II K 675/60 OSNPG 1961/1/1
[3] Sygn. akt IV CR 39/54 OSNCK 1957/1/7
[4] Sygn. akt I KR 116/72 OSNKW 1974/2/26
[5] Sygn. akt V KK 33/02
[6] Zgodnie z art. 18 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty lekarz ma ustawowy obowiązek stałego doskonalenia zawodowego. W związku z tym posłużenie się przezeń nieaktualną, uważaną za przestarzałą, metodą leczenia jest uważane za błąd.
[7] wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 18 lutego 1998 r., sygn. akt I ACa 715/97, OSA 1999/2/7
