Samorząd zawodowy reprezentuje interesy lekarzy/lekarzy dentystów wobec władz centralnych i administracyjnych.

Izby opiniują projekty aktów prawnych dotyczących sektora ochrony zdrowia, uwrażliwiają opinię publiczną na istotne sprawy związane ze stanem zdrowia społeczeństwa i warunkami pracy lekarzy, biorą udział w konsultacjach działań dotyczących służby zdrowia.

W OIL w Warszawie działa Komisja Legislacyjna, która opracowuje projekty stanowisk, opinii i uchwał w tych sprawach. Przedstawiciele samorządu biorą udział w posiedzeniach komisji sejmowych i senackich opracowujących projekty aktów prawnych dotyczących ochrony zdrowia.

Samorząd lekarski ma prawo, i z tego prawa korzysta, do zaskarżania przed Trybunałem Konstytucyjnym przepisów, które dotyczą wykonywania zawodu lekarza.

Izby starają się o ułatwienie lekarzom i lekarzom dentystom zdobywania wyższych kwalifikacji, organizując i współorganizując szkolenia i kursy.