Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE ws. dostępu do dokumentacji medycznej

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ws. dostępu do dokumentacji medycznej

W dniu 26 października 2023 r. zapadł wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej potwierdzający, że pacjent ma prawo uzyskać bezpłatnie pierwszą kopię swojej dokumentacji medycznej.

Podstawą do wydania orzeczenia była sytuacja, w której pacjent wystąpił do swojej dentystki o wydanie kopii dokumentacji medycznej. Lekarka zażądała jednak, aby pokrył on koszty związane z dostarczeniem kopii dokumentacji medycznej. Pacjent wniósł sprawę do właściwego dla stron sądu niemieckiego. Federalny trybunał sprawiedliwości skierował pytania prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości. W omawianym wyroku Trybunał przypomniał, że rozporządzenie ws. RODO  ustanawia prawo pacjenta do uzyskania pierwszej kopii jego dokumentacji medycznej bez ponoszenia kosztów. Administrator może pobrać opłatę tylko wtedy, gdy pacjent uzyskał już bezpłatnie pierwszą kopię swoich danych i ponownie występuje z takim wnioskiem. Lekarz dentysta jest w tym wypadku administratorem danych osobowych pacjenta, a ten nie musi uzasadniać swego wniosku  i  ma prawo uzyskać pełną kopię dokumentów znajdujących się w jego dokumentacji medycznej. Prawo pacjenta obejmuje wszelkie dane z dokumentacji medycznej zawierającej informacje takie jak diagnoza, wyniki badań, oceny dokonywane przez lekarzy prowadzących, stosowane terapie czy przeprowadzone zabiegi.

Rzecznik Praw Obywatelskich ws. nieubezwłasnowolnionych pacjentów w ZOL

Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Ministra Zdrowia z pytaniem dotyczącym sytuacji pełnoletnich pacjentów nieubezwłasnowolnionych, niezdolnych do wyrażenia świadomej zgody na umieszczenie w zakładzie opiekuńczo-leczniczym (ZOL). Rzecznik zwrócił uwagę, że nie istnieje obecnie jednoznaczna, niebudząca wątpliwości podstawa prawna leczenia takich pacjentów na podstawie orzeczenia sądu. Może to skutkować nadużyciami w zakresie wolności osobistej, skoro prawa takich osób nie są wystarczająco chronione na gruncie ustawowym. Rzecznik podniósł, że nie można wykluczyć, że w skrajnych przypadkach decyzja o umieszczeniu pacjenta w ZOL podjęta będzie z naruszeniem jego interesu, np. w celu uzyskania dostępu do jego mieszkania lub innych dóbr materialnych.

Rzecznik zwrócił uwagę, że nie ma obecnie jasności, czy podstawą przyjęcia takiego pacjenta bez zgody powinna być ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty, czy też rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie kierowania do zakładów opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych pacjentów. W rezultacie sytuacja prawna pacjentów jest niepewna, w szczególności poprzez brak jasności czy umieszczenie w ZOL jest samo w sobie świadczeniem zdrowotnym, czy też sąd winien wyrazić zgodę na udzielenie poszczególnych świadczeń. Rzecznik zaapelował w związku z tym o uregulowanie omawianej kwestii, na przykład poprzez wprowadzenie rozwiązań analogicznych do zgody zastępczej sądu wyrażanej w trybie art. 32 ustawy o zawodach lekarz czy zgody na umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym w trybie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego.

W odpowiedzi udzielonej w dniu 26 października 2023 r. Minister Zdrowia wskazał, że podniesiona przez Rzecznika kwestia jest znana i obecnie trwają intensywne prace związane z działaniami, które pośrednio związane są z przedmiotowym zagadnieniem.

Rzecznik Praw Obywatelskich ws. opieki ginekologicznej i położniczej dla kobiet z niepełnosprawnościami

W wystąpieniu z dnia 19 września 2023 r. Rzecznik Praw Obywatelskch zwrócił się do Ministra Zdrowia z wystąpieniem w sprawie indywidualnych potrzeb osób z niepełnosprawnościami w dostępie do świadczeń opieki medycznej ze szczególnym uwzględnieniem opieki ginekologicznej i położniczej. Wskazał, że kobiety z niepełnosprawnościami jako pacjentki zauważają, że brakuje procedur, wytycznych i rekomendacji związanych z obsługą kobiet z różnymi niepełnosprawnościami na każdym etapie wizyty, gwarantujących zapewnienie im niezbędnych racjonalnych usprawnień, likwidacji barier i dopasowania odpowiedniego postępowania medycznego. Poważnym utrudnieniem – zwłaszcza dla pacjentek poruszających się przy pomocy wózka. Według dostępnych analiz, w Polsce tylko 122 gabinetów posiada udogodnienie w postaci obniżanego fotela ginekologicznego, a 9 podnośnik służący do przesadzania na fotel. W świetle wniosków kierowanych do Rzecznika, podstawową trudnością jest także sposób komunikacji personelu medycznego z pacjentkami z różnymi niepełnosprawnościami, m.in. ignorowanie pacjentek i prowadzenie rozmowy z tłumaczem, asystentem lub członkiem rodziny pacjenta głuchego, stereotypowe traktowanie i założenie, że kobiety z niepełnosprawnościami nie mogą lub nie powinny prowadzić aktywnego życia seksualnego, czy infantylizowanie pacjentek z niepełnosprawnościami i traktowanie ich niezgodnie z wiekiem biologicznym.

Rzecznik zwrócił przy tym uwagę, że rozwiązanie opisywanych problemów powinno wiązać sie nie tylko z uruchomieniem środków służących poprawie sytuacji pacjentek, ale przede wszystkim z wypracowaniem i wdrożeniem standardów wyposażenia w odpowiedni sprzęt gabinetów lekarskich oraz większych podmiotów leczniczych. Stworzenie wspomnianych standardów wymaga uwzględnienia dostępności rozumianej szeroko, a więc obejmującej zarówno bariery architektoniczne, informacyjno-komunikacyjne, sensoryczne, jak i cyfrowe i to z perspektywy kobiet oraz dziewcząt z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Tylko tak rozumiana dostępność koresponduje z definicją zawartą w Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych.

W odpowiedzi na powyższe wystąpienie Minister Zdrowia wskazał, że od 2019 r. realizowany jest  projekt pn. „Dostępność Plus dla zdrowia”, w ramach którego przyznawane są granty szpitalom oraz placówkom Podstawowej Opieki Zdrowotnej na poprawę dostępności dla osób z niepełnosprawnością. Nadto, rozwijana jest telemedycyna, która przyczynia się do zwiększenia dostępności usług medycznych dla osób z niepełnosprawnościami. Przy czym model telemedyczny w położnictwie dedykowany jest kompleksowemu telemonitoringowi w opiece okołoporodowej. Dodatkowo, środki na poprawę dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami placówek ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, w tym gabinetów ginekologicznych, przewidziane są w funduszach Unii Europejskiej na najbliższe lata.

Rzecznik Praw Pacjenta ws. leczenia boreliozy

Rzecznik Praw Pacjenta poinformował o wszczęciu 25 postępowań w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów związanych z zastosowaniem w leczeniu boreliozy  wytycznych ILADS. W szczególności stosowanie wielomiesięcznej terapii antybiotykami, zdaniem rzecznika, narusza zbiorowe prawo pacjentów do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej.

Na potrzeby ww. postępowań rzecznik wystąpił do czterech konsultantów wojewódzkich w dziedzinach epidemiologii oraz chorób zakaźnych i uzyskał opinie, z których wynika, że leczenie według wytycznych ILADS jest niezgodne z aktualną wiedzą medyczną, nie ma uzasadnienia medycznego, nie jest skuteczne, a wręcz przynosi znaczne szkody dla zdrowia pacjenta. W opiniach podkreślono, że leczenie według ILADS zostało opracowane w oparciu o dowody niemające  wartości naukowej, nie ma wiarygodnych dowodów na poparcie zaleceń dotyczących stosowania długotrwałej, przekraczającej 30 dni antybiotykoterapii, która potwierdziłaby skuteczność w poprawie stanu zdrowia pacjenta.

Rzecznik poinformował, że decyzje wydane ww. sprawach nakazują zaniechania stosowania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów, a ponadto nadano im rygor natychmiastowej wykonalności, co skutkować będzie nałożeniem kary pieniężnej do 500 tys. zł. w przypadku ich niewykonania.