Logowanie do profilu lekarza
Przez login.gov
Nie masz konta? Zarejestruj się
Przez login.gov
Nie masz konta? Zarejestruj się
Fot. cottonbro studio/Pexels
Autor: Filip Niemczyk
Mocą rozporządzenia ministra zdrowia od 1 lipca 2023 r. odwołano na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2. Równolegle Rada Ministrów wydała rozporządzenie, zgodnie z którym od 1 lipca 2023 r. przestały obowiązywać przepisy dotyczące określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu zagrożenia epidemicznego, wprowadzonego w Polsce 16 maja 2022 r. Od 20 marca 2020 r. obowiązywał stan epidemii.
Wejście w życie wymienionych przepisów powoduje szereg istotnych zmian. Został uchylony nakaz zasłaniania ust i nosa w przychodniach, szpitalach i placówkach medycznych, a także obowiązek szczepień pracowników medycznych. Istotne zmiany dotyczą również prawa pracy, m.in. przywrócony został określony w art. 229 kodeksu pracy obowiązek wykonywania przez pracownika wstępnych oraz okresowych badań lekarskich. Jednocześnie z odwołaniem stanu zagrożenia epidemicznego wygasł przepis, który umożliwiał pracodawcom wysyłanie pracowników na urlop wypoczynkowy bez ich zgody i z pominięciem planu urlopów. Od 1 lipca 2023 r. zostało wyłączone stosowanie art. 46c ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, który pozwalał nie stosować prawa zamówień publicznych do zamówień na usługi, dostawy lub roboty budowlane udzielane w związku z zapobieganiem lub zwalczaniem epidemii.
Na praktyczne konsekwencje zniesienia stanu zagrożenia epidemicznego dla wykonywania zawodu pielęgniarki i położnej zwróciła uwagę Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych. Wymienić warto zniesienie uprawnień pielęgniarki i położnej do przeprowadzania badania kwalifikacyjnego pacjentów przed szczepieniem ochronnym przeciwko COVID-19 oraz uprawnień położnych do udzielania świadczeń zdrowotnych w dodatkowym zakresie. Wygasły również terminowe umowy zawarte w podmiocie leczniczym niebędącym przedsiębiorcą z naczelną pielęgniarką, przełożoną pielęgniarek, pielęgniarką oddziałową, które na mocy art. 49 ust. 6a ustawy o działalności leczniczej zostały przedłużone o czas trwania stanu zagrożenia epidemicznego.
Ministerstwo Zdrowia od pewnego czasu zapowiadało podjęcie działań mających na celu zapobieganie łamaniu prawa przy wystawianiu e-recept. Według danych ministerstwa zdarzają się przypadki nadużywania prawa do wystawiania recept przez lekarzy, polegające na wydawaniu recept bez badania pacjenta lub wywiadu, a przy tym w ilościach masowych, przekraczających 100 tys. rocznie. Wobec tego w ministerstwie zdecydowano o wprowadzeniu z początkiem lipca 2023 r. limitów na wystawianie recept w systemie elektronicznym. W ich rezultacie jeden lekarz w ciągu 10 godzin może wystawić recepty 80 pacjentom, maksymalnie 300 recept dziennie.
Zasadnicze wątpliwości wobec wprowadzenia limitów dotyczących wystawiania e-recept zgłosił rzecznik praw obywatelskich, który wskazał, że decyzja ta jest ingerencją w prawo wykonywania zawodu przez lekarzy i może prowadzić do ograniczenia praw pacjentów do świadczeń zdrowotnych. Zwrócił przy tym uwagę, że nie został opublikowany projekt rozporządzenia w tej sprawie, a podstawa prawna decyzji MZ nie jest jasna. W odpowiedzi ministerstwo wskazało, że możliwość zdalnego wystawiania recept jest ogromnym osiągnięciem krajowych projektów cyfryzacji i zwiększeniem dostępności świadczeń, a więc działaniem nastawionym na rozwiązywanie największych problemów systemu ochrony zdrowia. Konieczne jest jednak zdecydowane wyeliminowanie nadużyć. Wprowadzenie dziennego limitu przyjętych pacjentów oraz wystawianych recept nierefundowanych ma charakter techniczny, a minister zdrowia działał na podstawie §1 ust. 2 i 3 rozporządzenia prezesa Rady Ministrów w sprawie szczegółowego zakresu działania ministra zdrowia oraz art. 7 ust. 2 ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia. Rzecznik praw obywatelskich w kolejnym wystąpieniu w tej sprawie zwrócił uwagę, że we wskazanych przez ministerstwo regulacjach prawnych nie ma powszechnie obowiązującego przepisu, który mógłby stanowić podstawę prawną wprowadzenia limitów e-recept wystawianych przez lekarzy.
Do sprawy odniósł się również samorząd lekarski. W swym wystąpieniu prezes Naczelnej Rady Lekarskiej wskazał, że racjonalne działania służące uregulowaniu rynku tzw. receptomatów zasługują na poparcie. Jednak samorząd stanowczo protestuje przeciwko ograniczaniu praw pacjentów do świadczeń opieki zdrowotnej i arbitralnemu ustalaniu sposobu, w jaki lekarz może używać narzędzi takich jak e-recepta. Jednocześnie Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej opublikowało apel* do lekarzy o wystawianie recept z zachowaniem standardów właściwej opieki nad pacjentem i zasad określonych w Kodeksie Etyki Lekarskiej.
W uzupełnieniu opisanych działań 2 sierpnia 2023 r. weszło w życie rozporządzenie ministra zdrowia* dotyczące ograniczeń w wystawianiu recept na środki odurzające i psychotropowe bez badania pacjenta. Lekarz przed wystawieniem takiej recepty ma obowiązek sprawdzić, jakie leki pacjentowi przepisano, które wykupił, zażywa i w jakich dawkach. W tym celu pacjent powinien mu udostępnić historię wystawiania swoich recept. Lekarz będzie mógł wystawić e-receptę na wymienione leki w ramach kontynuacji leczenia i bez badania wyłącznie wówczas, gdy ostatnie badanie odbyło się w czasie krótszym niż trzy miesiące przed poradą. Obowiązek weryfikacji historii recept nie dotyczy lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, którego pacjent wybrał przez złożenie deklaracji wyboru.
4 sierpnia 2023 r. Sejm uchwalił, a prezydent podpisał ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta, a także o zmianie ustawy o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta oraz niektórych innych ustaw. Pierwsza reguluje kwestie związane z wewnętrznym systemem zarządzania jakością i bezpieczeństwem, autoryzacją, akredytacją i rejestrami medycznymi. Drugi z wymienionych aktów wprowadza dwuinstancyjny system pozasądowego przyznawania rekompensat szkód z tytułu zdarzeń medycznych, obsługiwanego przez rzecznika praw pacjenta, w miejsce obecnych wojewódzkich komisji ds. orzekania o zdarzeniach medycznych, oraz powołanie Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych. Warto dodać, że obie ustawy uchwalone zostały w krótkim czasie jako projekty poselskie. Przyjęto je mimo wielu zastrzeżeń, w szczególności ze strony samorządu lekarskiego.*
Na posiedzeniu 17 sierpnia 2023 r. Sejm przyjął ustawę o niektórych zawodach medycznych. Akt dotyczy 16 zawodów medycznych, ponieważ na ostatnim etapie prac legislacyjnych wykreślono zeń zawód technika dentystycznego. W rezultacie regulacją objęto zawody: asystentki stomatologicznej, elektroradiologa, higienistki stomatologicznej, instruktora terapii uzależnień, opiekuna medycznego, optometrysty, ortoptystki, podiatry, profilaktyka, protetyka słuchu, technika farmaceutycznego, technika masażysty, technika ortopedy, technika sterylizacji medycznej, terapeuty zajęciowego. Dokument określa zasady wykonywania zawodów medycznych, w tym odpowiedzialności zawodowej, ustanawia obowiązek rozwoju zawodowego oraz tworzy Centralny Rejestr Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego, który umożliwi weryfikację wykonujących zawody medyczne zarówno przez pracodawców, jak i pacjentów. Ustawa oczekuje teraz na podpis prezydenta.
