Nowe regulacje dotyczące biegłych sądowych

Nowe regulacje dotyczące biegłych sądowych

Brak odpowiedniej liczby biegłych sądowych jest jednym z głównych powodów, dla których postępowania sądowe cechuje przewlekłość. Wiedza specjalistyczna z zakresu medycyny jest niezbędna do rozstrzygnięcia większości spraw, również tak powszechnych, jak karne, rodzinne czy spadkowe. Ustawodawca wymaga przy tym, żeby nawet kwestie formalne, takie jak usprawiedliwienie nieobecności na rozprawie, były potwierdzane przez lekarzy z odpowiednimi uprawnieniami, tzw. lekarzy sądowych. Tymczasem przepisy dotyczące statusu biegłego od wielu lat nie zostały znowelizowane w taki sposób, aby zachęcić lekarzy do wykonywania funkcji biegłego. W szczególności decydują o tym niskie stawki wynagrodzenia, które w żaden sposób nie przystają do realiów obecnego poziomu cen i płac.

Z pisma skierowanego do rzecznika praw obywatelskich* wynika, że Ministerstwo Sprawiedliwości podjęło prace dotyczące zmiany aktualnego stanu prawnego w zakresie sytuacji biegłych. Powołano m.in. zespół roboczy do spraw przygotowania założeń nowej ustawy o biegłych sądowych. Przygotowanie założeń ustawy o biegłych sądowych ma trwać do jesieni 2024 r., a w kolejnych miesiącach planowane są prace legislacyjne nad kompleksową regulacją. Wskazano również, że 17 kwietnia 2024 r. wydane zostały dwa nowe rozporządzenia ministra sprawiedliwości w sprawie określenia stawek wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu dokumentowania wydatków niezbędnych dla wydania opinii w postępowaniu karnym* i cywilnym,* które przewidują wzrost stawki godzinowej wynagrodzenia biegłego o 30,49 proc.

24 maja 2024 r. Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej zajęło stanowisko* w sprawie projektów rozporządzeń dotyczących określenia stawek wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu dokumentowania wydatków niezbędnych do wydania opinii w postępowaniu cywilnym oraz karnym. Poparto w nim zmianę polegającą na wprowadzeniu możliwości rozliczania wydatków poniesionych przez biegłego w związku z wydaniem opinii (np. kosztów materiałowych, amortyzacji aparatury, kosztów dojazdu na miejsce wykonania czynności biegłego) nie tylko przez złożenie faktur lub rachunków, ale także oświadczenia o ich poniesieniu. Dodano, że wysokość wynagrodzenia biegłych sądowych w sprawach cywilnych i karnych powinna być odnoszona do wysokości przeciętnego wynagrodzenia, a nie do kwoty bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, określonej w ustawie budżetowej, która nie uległa zmianie od 2017 r. W tym czasie przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw wzrosło niemal dwukrotnie. Prezydium NRL podkreśliło, że brak realnej waloryzacji wynagrodzeń biegłych nieuchronnie doprowadzi do spadku zainteresowania wykonywaniem tej funkcji.

Rzecznik praw obywatelskich o bezpieczeństwie lekowym

Rzecznik zwrócił się do Ministerstwa Zdrowia oraz Ministerstwa Rozwoju i Technologii w sprawie wykazu leków krytycznych oraz konieczności budowania bezpieczeństwa lekowego w kraju.* Wskazał na wstępie, że wykaz produktów leczniczych o krytycznym znaczeniu został opublikowany przez Komisję Europejską wraz z Europejską Agencją Leków i szefami agencji leków państw członkowskich.* Zawiera on 200 substancji czynnych wykorzystywanych w lekach, uznawanych za krytyczne dla systemów opieki zdrowotnej Unii Europejskiej, w przypadku których w celu uniknięcia niedoborów należy zagwarantować ciągłość dostaw. Rzecznik zwrócił się o wyrażenie stanowiska w sprawie działań podejmowanych przez oba resorty, w szczególności planu budowania bezpieczeństwa lekowego (przede wszystkim wsparcia produkcji leków w kraju), oraz opublikowania wykazu leków krytycznych, mających na celu określenie najważniejszych potrzeb i luk produkcyjnych oraz zwiększenie dostępności leków dla pacjentów.

Ministerstwo Rozwoju i Technologii udzieliło odpowiedzi,* w której wskazało, że planowane jest przyjęcie listy aktywnych substancji farmaceutycznych kluczowych dla zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli. Minister zdrowia* stwierdził, że w ramach posiadanych narzędzi podejmuje wszelkie niezbędne działania i interwencje w celu monitorowania dostępności produktów leczniczych oraz jej poprawy, jednak nie zawsze można przewidzieć powstawanie lokalnych niedoborów rynkowych poszczególnych leków. W związku z tym obecnie nie ma planów przygotowania listy leków krytycznych.

RPO o sytuacji krwiodawców

Rzecznik w wystąpieniu do ministra zdrowia* poruszył kwestię nierównej sytuacji prawnej kobiet i mężczyzn oddających krew – mężczyźni w ciągu roku mogą oddać 2700 ml krwi, a kobiety – 1800 ml. Efektem jest gorsza sytuacja kobiet, skoro ilość krwi jest kryterium przyznawania ulg, uprawnień i odznaczeń, w tym odznaki „Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu”. Ministerstwo Zdrowia udzieliło odpowiedzi,* z której wynika, że kwestie wyrównania sytuacji prawnej kobiet i mężczyzn oddających krew, szczególnie w zakresie nabywania uprawnień do ulg, przywilejów i odznaczeń, zostaną poddane analizie i uwzględnione w toku podejmowanych prac legislacyjnych.

Wyrok w sprawie dostępu do dokumentacji medycznej

Rzecznik praw pacjenta poinformował* o ważnym wyroku wydanym przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie,* dotyczącym udostępniania dokumentacji medycznej pacjentom. Sąd oddalił skargę podmiotu leczniczego i przyznał rację rzecznikowi praw pacjenta, który potwierdził, że pacjent ma prawo żądać od placówki medycznej wysłania kopii jego dokumentacji medycznej pocztą pod adresem zamieszkania. Placówka odmawiała swoim pacjentom wysyłki dokumentacji medycznej pocztą, nawet jeśli z przyczyn obiektywnych nie mogli osobiście jej odebrać.

Rzecznik uznał, że brak realizacji prawa pacjenta do dostępu do dokumentacji medycznej, czyli wysyłki tej dokumentacji drogą pocztową, stanowi praktykę naruszającą zbiorowe prawa pacjentów. Sąd w pełni podzielił pogląd rzecznika i wskazał, że udostępnianie dokumentacji medycznej powinno być wygodne przede wszystkim dla pacjentów, a nie dla podmiotów leczniczych.

Sprawa lekarza z Gorzowa

Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej wystąpiło z apelem* do prokuratora generalnego oraz prokuratora krajowego o niezwłoczne objęcie nadzorem postępowania przygotowawczego w sprawie karnej lekarza szpitala w Gorzowie Wielkopolskim, który został tymczasowo aresztowany pod zarzutem zabójstwa pacjenta odłączonego od aparatury medycznej. Sytuacja ta wzbudziła zdecydowany sprzeciw samorządu lekarskiego, a jej istotą jest ocena, czy lekarz zachował standardy należytej staranności i działał zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej. Podkreślono, że nie można dopuszczać do zacierania granicy między ewentualnym błędem medycznym fachowego pracownika medycznego a zabójstwem.

W opisanej sprawie czynności podjął również rzecznik praw obywatelskich,* który wystąpił do prokuratury z pytaniem o obecny stan postępowania przeciw lekarzowi, w szczególności, czy powołano biegłego do oceny prawidłowości działań lekarza oraz jakie przesłanki zdecydowały o zastosowaniu tymczasowego aresztowania. Rzecznik wskazał jednocześnie, że nie ma uprawnień do ingerowania w czynności procesowe w toku postępowania karnego. Byłoby to sprzeczne z zasadami niezależności prokuratorskiej i niezawisłości sędziowskiej. Rzecznik może dokonywać oceny prawidłowości postępowania karnego dopiero po jego prawomocnym zakończeniu. Może wtedy rozważyć wykorzystanie przysługujących mu instrumentów prawnych w postaci kasacji lub skargi nadzwyczajnej.