Edukacja, praktyki pseudomedyczne i bezpieczeństwo danych

Rozporządzenia ministra edukacji wprowadzające nowe przedmioty^[1] zostały opublikowane^[2] i będą obowiązywać od przyszłego roku szkolnego. Edukacja zdrowotna będzie przedmiotem nieobowiązkowym, który zastąpi przedmiot wychowanie do życia w rodzinie. Nauka przedmiotu będzie realizowana w szkołach podstawowych w klasach IV–VIII oraz w szkołach ponadpodstawowych. Głównym celem edukacji zdrowotnej jest kształtowanie kompetencji uczniów związanych z dbałością o zdrowie oraz budowanie potencjału zdrowotnego własnego i otoczenia. W działach tematycznych podstawy programowej przedmiotu znalazły się zagadnienia: zdrowia fizycznego, aktywności fizycznej, odżywiania, zdrowia psychicznego, zdrowia społecznego, zdrowia seksualnego, profilaktyki uzależnień i wiedzy o systemie ochrony zdrowia.

Przedmiot edukacja zdrowotna będzie nieobowiązkowy, to znaczy, że rodzice lub pełnoletni uczniowie będą mogli zgłosić dyrektorowi szkoły w formie pisemnej rezygnację z udziału w tych zajęciach. Nauczycielami przedmiotu edukacja zdrowotna mają być w szczególności osoby, które ukończyły studia przygotowujące do wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, położnej, diagnosty laboratoryjnego, fizjoterapeuty, ratownika medycznego albo studia w zakresie zdrowia publicznego i posiadają przygotowanie pedagogiczne.

Projekt regulacji zakazującej praktyk pseudomedycznych

Kancelaria premiera poinformowała^[3] o rozpoczęciu prac nad ustawą zakazującą praktyk pseudomedycznych. Celem opracowywanej ustawy o zmianie ustawy o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta oraz ustawy o systemie powiadamiania ratunkowego jest przeciwdziałanie działaniom szkodliwym i niebezpiecznym dla zdrowia oraz życia ludzkiego, których źródłem może być udzielanie świadczeń zdrowotnych niezgodnych z aktualną wiedzą medyczną oraz przez osoby niewykonujące zawodu medycznego i działalności leczniczej, a udzielających świadczeń zdrowotnych lub oferujących metody pseudomedyczne, paramedyczne, ale którym przypisywane są właściwości zgodnego z aktualną wiedzą medyczną świadczenia zdrowotnego. Warto przywołać w tym kontekście wyrok WSA w Warszawie^[4], w którym stwierdzono, że żaden podmiot leczniczy, niezależnie od formy prawnej, nie może oferować usług, które są niezgodne z aktualną wiedzą medyczną, jedynie metoda bezpieczna dla pacjentów, zweryfikowana naukowo oraz skuteczna w leczeniu danych chorób może być uznana za odpowiadającą wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej.

Projektowane rozwiązania mają polegać na rozszerzeniu kompetencji i zadań rzecznika praw pacjenta w zakresie postępowania w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów, wyodrębnieniu postępowania w sprawach praktyk pseudomedycznych oraz umożliwieniu nakładania przez rzecznika praw pacjenta kar pieniężnych. Te ostatnie będą mogły być nakładane zarówno na podmiot, który w swej praktyce narusza zbiorowe prawa pacjentów lub oferuje praktyki pseudomedyczne, jak też na kierownika takiego podmiotu.

Farmaceuta będzie mógł uzupełnić receptę

Ministerstwo Zdrowia przedstawiło do konsultacji publicznych projekt rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie recept^[5]. Istotą projektu jest zmiana dotychczas obowiązującego rozporządzenia^[6] w taki sposób, aby umożliwić osobie realizującej receptę w aptece albo punkcie aptecznym uzupełnienie kodu uprawnienia dodatkowego, tzn. kodu „DZ” dotyczącego świadczeniobiorców do ukończenia 18. roku życia albo kodu „S” dotyczącego świadczeniobiorców po ukończeniu 65. roku życia. Wiek uprawniający do otrzymania takiej recepty może być zweryfikowany przez farmaceutę lub technika farmaceutycznego na podstawie numeru PESEL, który w zasadniczej większości przypadków wynika wprost z treści recepty. 

Naczelna Rada Lekarska apeluje w sprawie zniesienia trybów uproszczonych

NRL zaapelowała do ministra zdrowia^[7] o podjęcie działań legislacyjnych zmierzających do niezwłocznego uchylenia przepisów, które przewidują możliwość nabywania uprawnień do wykonywania zawodu lekarza i lekarza dentysty w Polsce w trybach uproszczonych. Jak wskazano w uzasadnieniu, możliwość nabycia w uproszczonym trybie uprawnień do wykonywania w Polsce zawodu lekarza i lekarza dentysty prowadzi do sytuacji, w której możliwość leczenia pacjentów otrzymują osoby, których kwalifikacje medyczne nie podlegają rzetelnej weryfikacji pod kątem spełniania minimalnych wymogów kształcenia określonych w przepisach Unii Europejskiej. W przypadku warunkowego prawa wykonywania zawodu nie jest nawet wymagane zalegalizowanie dyplomu lub jego duplikatu.

Tryby uproszczonego nabywania uprawnień do wykonywania zawodu lekarza stanowią z jednej strony nadzwyczajne obniżenie wymogów stawianych kandydatom ubiegającym się o możliwość wykonywania zawodu lekarza w Polsce, a z drugiej strony ich wprowadzenie nie doprowadziło do osiągnięcia oczekiwanego przez ustawodawcę efektu, ponieważ po czterech latach funkcjonowania uproszczonego dostępu do zawodu lekarza sytuacja pacjentów nie uległa poprawie. Apelowi towarzyszy projekt nowelizacji ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty^[8].

Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych ze stanowiskiem w sprawie danych pacjentów

Prezes UODO zwrócił się do prokuratora krajowego z przypomnieniem, że w świetle obowiązujących przepisów prawa przetwarzanie bez podstawy prawnej danych osobowych, w szczególności danych podlegających wzmożonej ochronie, w tym danych o stanie zdrowia, jest niedopuszczalne[9]. Wystąpienie ma związek ze sprawą ze Szczecina, w której prokuratura zatrzymała całą dokumentację medyczną pacjentek znajdujących się pod opieką lekarki, mimo że postępowanie dotyczyło wyłącznie jednej pacjentki. Następnie prokuratura skierowała do sądu akt oskarżenia przeciwko lekarce, oparty na danych znalezionych w tej dokumentacji. Prezes UODO przypomniał, że przetwarzanie danych wszystkich pacjentek nie miało podstaw w prawie, a zatem było nielegalne. Przetwarzanie danych osobowych na gruncie ustawy o ochronie danych osobowych przetwarzanych w związku z zapobieganiem i zwalczaniem przestępczości możliwe jest wyłącznie, gdy jest to niezbędne dla realizacji uprawnienia lub spełnienia obowiązków wynikających z przepisów. Dane dotyczące zdrowia – jako dane podlegające szczególnej ochronie – znajdują ochronę prawną zarówno w przepisach dotyczących przetwarzania danych osobowych, jak i w art. 47 Konstytucji RP – przypomniał prezes UODO.

Źródła:

^{[1]   https://www.gov.pl/web/edukacja/podstawy-programowe-do-przedmiotow-edukacja-obywatelska-i-edukacja-zdrowotna-podpisane-przez-minister-edukacji dostęp: 2.04.2025 r.}

^{[2]   https://dziennikustaw.gov.pl/DU/2025/0378, https://dziennikustaw.gov.pl/DU/2025/0382 dostęp: 2.04.2025 r.}

^{[3]   https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-zmianie-ustawy-o-prawach-pacjenta-i-rzeczniku-praw-pacjenta-oraz-ustawy-o-systemie-powiadamiania-ratunkowego dostęp: 2.04.2025 r.}

^{[4]   Wyrok z 23 października 2024 r., sygn. akt V SA/Wa 767/24.}

^{[5]   https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//516/12396300/13119744/13119745/dokument711194.pdf dostęp: 2.04.2025 r.}

^{[6]   Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 23 grudnia 2020 r. w sprawie recept (Dz.U. z 2023 r., poz. 487).}

^{[7]   https://nil.org.pl/uploaded_files/documents/doc_1741344020_ra001-25-ix-likwidacja-uproszczonych-pwz-mk.pdf dostęp: 3.04.2025 r.}

^{[8]   Dz.U. z 2024 r., poz. 1287, 1897.}

^{[9]   https://uodo.gov.pl/pl/138/3589 dostęp: 3.04.2025 r.}