Funkcjonowanie szpitali wojewódzkich

Najwyższa Izba Kontroli opublikowała w ostatnich tygodniach dwa, ważne dla oceny funkcjonowania systemu ochrony zdrowia, raporty.

Pierwszy z nich to obszerne sprawozdanie z kontroli dotyczącej funkcjonowania szpitali wojewódzkich^[1]. Drugi dotyczy oceny realizacji programów wieloletnich „Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych na lata 2016–2024” oraz „Narodowej Strategii Onkologicznej na lata 2020–2030”^[2].

Szpitalami wojewódzkimi są szpitale publiczne, dla których samorząd województwa jest podmiotem tworzącym w przypadku samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej lub podmiotem wykonującym prawa z akcji albo udziałów w przypadku szpitala działającego w formie spółki. Szpitali wojewódzkich działa w Polsce 170 wobec łącznej liczby szpitali publicznych wynoszącej 565. NIK zbadała funkcjonowanie 16 szpitali wojewódzkich w latach 2021–2023. Omawiane opracowanie wskazuje, że jedną z kluczowych barier w funkcjonowaniu szpitali wojewódzkich jest brak klarownego podziału kompetencji pomiędzy szpitalami wojewódzkimi a powiatowymi oraz innymi uczestnikami systemu ochrony zdrowia. Status szpitala wojewódzkiego nie gwarantuje miejsca w systemie podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej, czyli w tzw. sieci szpitali.

We wszystkich placówkach stwierdzono nieprawidłowości zarówno w obszarze organizacji i realizacji świadczeń zdrowotnych, jak i w zakresie gospodarki majątkowo-finansowej. Ponad połowa skontrolowanych szpitali nie zapewniała pacjentom aktualnej i rzetelnej informacji o ich organizacji i procesie udzielania świadczeń. Problemy z uzyskaniem potrzebnej informacji pogłębiał brak możliwości umówienia się na wizyty drogą elektroniczną. Ponadto w pięciu jednostkach stwierdzono nieaktualne wpisy w rejestrze podmiotów wykonujących działalność leczniczą. Proces udzielania świadczeń zakłócały braki kadrowe personelu lekarskiego i pielęgniarskiego. W dwóch szpitalach NIK stwierdziła udokumentowanie kilkudniowego nieprzerwanego świadczenia pracy przez niektórych lekarzy, przy czym w skrajnym przypadku było to 103,5 godziny bez odpoczynku.

Szpitale nie wywiązywały się z obowiązku udostępniania pacjentom informacji dotyczących m.in. godzin udzielania świadczeń, możliwości i sposobu zapisania się na listę oczekujących na udzielenie świadczenia, trybu składania skarg i wniosków czy informacji na temat udogodnień dla osób niepełnosprawnych. Nadto, w części szpitali kadra kierownicza nie została wyłoniona w konkursach. Organizowano wprawdzie konkursy na wymienione stanowiska, ale ze względu na ich nierozstrzygnięcie powierzano obowiązki wybranym pracownikom. Część szpitali nie zapewniła pacjentom możliwości umawiania się drogą elektroniczną na wizyty ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, monitorowania statusu na liście oczekujących oraz powiadamiania o terminie wizyty. W żadnym ze skontrolowanych podmiotów nie zapewniono możliwości umawiania się drogą elektroniczną do oddziałów szpitalnych.

W rezultacie kontroli skierowano wnioski do Ministerstwa Zdrowia o podjęcie prac mających na celu zapewnienie koordynacji i optymalizacji wykorzystania bazy materialnej i kadrowej systemu opieki zdrowotnej, dokonanie przeglądu i oceny procedur wyboru kadry zarządzającej oraz podjęcie działań legislacyjnych zmierzających do określenia w przepisach ustawy o działalności leczniczej maksymalnego dopuszczalnego nieprzerwanego czasu pracy personelu lekarskiego zatrudnionego na podstawie umów cywilnoprawnych. Kierowników szpitali zobowiązano do zatrudnienia personelu w wymiarze wynikającym z norm określonych przepisami oraz planowania pracy personelu lekarskiego w sposób zapewniający odpowiedni czas odpoczynku, niezależnie od formy zatrudnienia, czy też obsadzania stanowisk kierowniczych w drodze konkursów.

Braki leczenia onkologicznego

Kolejny opublikowany raport NIK odpowiada na pytanie, czy zapewniono dostęp do kompleksowego leczenia onkologicznego finansowanego ze środków publicznych, w szczególności w ramach realizacji programów wieloletnich, tj. „Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych” na lata 2016–2024 oraz „Narodowej Strategii Onkologicznej na lata 2020–2030”. Omawiana kontrola dotyczyła lat 2019–2023 i została przeprowadzona w Ministerstwie Zdrowia, Centrali Narodowego Funduszu Zdrowia oraz 22 podmiotach leczniczych. Jej wyniki wskazują, że podejmowane działania nie były w pełni skuteczne w odniesieniu do poprawy wczesnego wykrywania chorób nowotworowych, standaryzacji opisów rozpoznań patomorfologicznych, określenia mierników jakości leczenia onkologicznego oraz stworzenia nowej struktury organizacyjnej podmiotów leczniczych. Zastrzeżenia NIK dotyczącą przede wszystkim braku odpowiednich działań i nadzoru nad realizacją przyjętych programów przez Ministerstwo Zdrowia.

W związku z tym zwrócono uwagę, że jedynie nieco ponad 15 proc. podmiotów leczniczych udzielających świadczeń z zakresu chirurgii onkologicznej zapewniało kompleksową opiekę onkologiczną, oraz że występowały znaczne dysproporcje w liczbie lekarzy o specjalnościach związanych z leczeniem onkologicznym w poszczególnych województwach. Sformułowane na podstawie wyników kontroli wnioski wskazują na konieczność wprowadzenia standaryzacji opisów badań patomorfologicznych, określenia mierników jakości leczenia onkologicznego czy też zwiększenia odsetka osób uczestniczących w programach badań przesiewowych mających na celu wczesne wykrycie nowotworów złośliwych.

Zmiany w przepisach o ratownikach medycznych

Rada Ministrów przyjęła 18 lutego 2025 r. projekt ustawy o zmianie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw^[3]. Wśród najważniejszych nowych rozwiązań wskazać należy na rozróżnienie na dwu- i trzyosobowe zespoły ratownictwa medycznego. Odrębnym rodzajem zespołów ratownictwa medycznego będą motocyklowe jednostki ratownicze. Motocykl ratunkowy będzie mógł dotrzeć do miejsca, gdzie nie dojedzie ambulans, a także np. w czasie zgromadzeń czy korków na drodze. Dodatkowo mają zostać wprowadzone przepisy poprawiające istotnie warunki pracy członków zespołów ratownictwa medycznego.

Niezależnie od przyjętego projektu ustawy Ministerstwo Sprawiedliwości pracuje nad zaostrzeniem kar dla osób, które atakują ratowników medycznych.

Wyrok w sprawie leczenia wad zgryzu

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie 11 lutego 2025 r. (V SA/Wa 1372/24) oddalił skargę i utrzymał w mocy decyzję Rzecznika Praw Pacjenta w zakresie stwierdzenia zbiorowego naruszenia praw pacjenta w związku z leczeniem wad zgryzu z użyciem nakładek^[4]. Sąd podkreślił konieczność udzielania świadczeń zdrowotnych z należytą starannością oraz że zastosowanie nowych technologii ma służyć realizacji praw pacjenta, a nie je naruszać. Nieprawidłowości w opisywanej sprawie dotyczyły m.in. podejmowania leczenia bez wykonania wystarczającej diagnostyki, bez postawienia rozpoznań ortodontycznych wad zgryzu i nieprawidłowości zębowych oraz bez opracowania pełnych i zindywidualizowanych planów leczenia pacjentów.