Zmiany w regulacjach w ochronie zdrowia

Zmiany w dostępie obywateli Ukrainy do świadczeń zdrowotnych

Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu weryfikacji prawa do świadczeń na rzecz rodziny dla cudzoziemców oraz o warunkach pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa^[1] weszła w życie 30 września 2025 r.

Regulacja wprowadza istotne zmiany w dostępie do świadczeń zdrowotnych dla obywateli Ukrainy, którzy nie są ubezpieczeni w Polsce, ale na mocy nowelizowanej ustawy przybyli do Polski legalnie po wybuchu wojny i mają m.in. prawo do korzystania ze świadczeń finansowanych ze środków publicznych. Wbrew oczekiwaniom samorządu lekarskiego ustawa nie wprowadza istotnych zmian w zakresie warunkowych trybów wykonywania zawodu lekarza i lekarza dentysty.

Zgodnie z omawianą nowelizacją obywatelom Ukrainy powyżej 18. roku życia, o których mowa w regulacji, od 30 września 2025 r. nie przysługuje prawo do leczenia finansowanego ze środków publicznych – uzdrowiskowego i rehabilitacji uzdrowiskowej, podania produktów leczniczych wydawanych pacjentom w ramach programów polityki zdrowotnej, programów zdrowotnych, rehabilitacji leczniczej, leczenia stomatologicznego, programów lekowych, ratunkowego dostępu do technologii lekowych, świadczeń opieki zdrowotnej polegających na przeszczepianiu lub zastosowaniu u ludzi komórek, w tym komórek krwiotwórczych szpiku, krwi obwodowej oraz krwi pępowinowej, tkanek i narządów, zabiegów endoprotezoplastyki i usunięcia zaćmy, leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych dostępnych w aptece na receptę, objętych refundacją, zaopatrzenia w wyroby medyczne.

Dzieci poniżej 18. roku życia będą miały prawo do świadczeń w dotychczasowym zakresie, za wyjątkiem leczenia uzdrowiskowego i rehabilitacji uzdrowiskowej, oraz podania produktów leczniczych wydawanych pacjentom w ramach programów polityki zdrowotnej. Analogiczne uprawnienie będzie dotyczyć osób, wobec których udzielanie konkrentych świadczeń rozpoczęło się przed 30 września 2025 r., którym będzie przysługiwać prawo do nich aż do zakończenia leczenia.

Dodatkowo zmiany dotyczą wystawiania recept z refundacją, ponieważ od 30 września 2025 r. dla obywateli Ukrainy powyżej 18. roku życia, których obejmują przepisy omawianej ustawy, recepty powinny być wystawiane ze 100-proc. odpłatnością.

Ustawa ta wprowadza też pewne zmiany w ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty^[2], które mają na celu uszczelnienie systemu uproszczonego, umożliwiającego wykonywanie zawodu lekarza i lekarza dentysty przez osoby, które uzyskały kwalifikacje poza Unią Europejską. Polegają one m.in. na wprowadzeniu możliwości uznania czasu wykonywania zawodu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ramach trybu uproszczonego za równoważny z odbyciem stażu podyplomowego, jeżeli wymagany czas dwóch lat wykonywania zawodu odbywał się w terminie czterech lat bezpośrednio poprzedzających dzień złożenia wniosku w tym zakresie. Lekarze i lekarze dentyści, którzy uzyskali zgodę na wykonywanie zawodu na określony zakres czynności zawodowych, okres i miejsce zatrudnienia lub na warunkowe wykonywanie zawodu, będą obowiązani do wystąpienia o prawo wykonywania zawodu w terminie sześciu miesięcy od dnia wydania decyzji zawierającej zgodę. Nadto zobowiązano lekarzy, którzy uzyskali zgodę na wykonywanie zawodu w ramach omawianej procedury, do informowania ministra właściwego do spraw zdrowia o zmianie danych osobowych oraz adresu do korespondencji. Naczelna Rada Lekarska została zobowiązana do niezwłocznego informowania ministra o wszelkich znanych jej rozstrzygnięciach, w tym rozstrzygnięciach sądów administracyjnych, zapadłych w ramach postępowania w sprawie przyznania prawa wykonywania zawodu lekarza albo lekarza dentysty.

Naczelna Rada Lekarska w stanowisku z 19 września 2025 r.^[3] wskazała, że przyjęte regulacje są niezgodne z postulatem samorządu lekarskiego dotyczącym zniesienia uproszczonych trybów nabywania uprawnień do wykonywania zawodu lekarza i lekarza dentysty. Pokreślono, że uproszczone zasady dostępu nie zapewniają właściwej weryfikacji kwalifikacji osób, które ubiegają się w Polsce o uprawnienia zawodowe. Kwestionowane przepisy stworzyły również możliwość udzielania w Polsce lekarskich świadczeń zdrowotnych przez osoby, które nie są członkami samorządu lekarskiego, co oznacza, że nie podlegają normom Kodeksu Etyki Lekarskiej, a za swoje czyny nie ponoszą odpowiedzialności przed sądem lekarskim. 

Zmiany w organizacji systemu ochrony zdrowia

19 września 2025 r. weszła w życie ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ustawy o działalności leczniczej^[4], której założeniem jest porządkowanie szeregu istotnych elementów systemu ochrony zdrowia.

Ministerstwo Zdrowia^[5] określiło cele ustawy na kilku płaszczyznach. W pierwszej kolejności zadaniem regulacji jest uszczelnienie systemu ubezpieczenia zdrowotnego w stosunku do osób w sytuacjach transgranicznych związanych ze stosowaniem unijnych przepisów oraz zapobieżenie występowania tzw. luk prawnych w zakresie uregulowań prawnych dotyczących pobierania składek na ubezpieczenie zdrowotne z emerytur i rent transferowanych na rachunki bankowe z innych państw członkowskich Unii Europejskiej. Celem ustawy jest również zapewnienie finansowania przez NFZ świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych w ogólnodostępnych podmiotach leczniczych osobom umieszczonym w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie, których sytuacja podlegała monitorowaniu m.in. przez rzecznika praw obywatelskich. Ustawa zakłada również optymalizację procesu obsługi rocznego rozliczenia składki zdrowotnej, co ma pozwolić na wyeliminowanie nieracjonalnych kosztów po stronie ZUS, które przewyższają kwotę zwrotu. Ustawa obejmuje ponadto przepisy dotyczące powoływania ośrodków eksperckich chorób rzadkich, któych zadaniem będzie zapewnienie pacjentom z określoną chorobą rzadką lub grupą chorób rzadkich dostępu do nowoczesnej diagnostyki oraz wysokospecjalistycznej, koordynowanej opieki medycznej. W celu usprawnienia wydawania decyzji potwierdzającej prawo do świadczeń opieki zdrowotnej ustawa przewiduje rozwiązania umożliwiające wystawianie takich decyzji również przez upoważnionych pracowników ośrodka pomocy społecznej, a w przypadku wydawania tych decyzji dla osób bezdomnych, aby właściwość miejscowa gminy była ustalana według ostatniego miejsca zameldowania tej osoby na pobyt stały. Nadto ustawa wprowadza zmiany w ustawie o medycynie laboratoryjnej^[6] poprzez określenie wymogu standardów jakości obejmujących prowadzenie przez laboratorium stałej wewnętrznej kontroli jakości badań laboratoryjnych, zgodnie z opartą na dowodach naukowych wiedzą, z wykorzystaniem nowoczesnych narzędzi kontrolnych dla wszystkich rodzajów badań wykonywanych w laboratorium.

Prezes UODO w sprawie dokumentacji medycznej oraz danych z RPWDL

Dwa istotne wystąpienia dotyczące danych osobowych oraz dokumentacji medycznej przedstawił we wrześniu 2025 r. prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych.

W pierwszym^[7] wskazał na konieczność uwzględnienia w prawie krajowym rozwiązań europejskich dla ochrony danych osobowych dotyczących udostępniania dokumentacji medycznej w celach naukowych. Prezes UODO podkreślił, że anonimizacja danych medycznych musi być przeprowadzona w sposób zapewniający nieodwracalność tego procesu i jego realizację z poszanowaniem zasady poufności i integralności. W toku rozwoju nauk medycznych powstała potrzeba pozyskiwania danych z dokumentacji medycznej do wykorzystania w celach naukowych w sposób uniemożliwiający identyfikację pacjenta po stronie odbiorcy danych, ale w postaci spseudonimizowanej, tj. zaszyfrowania danych. Polski ustawodawca nie przewidział jednak adekwatnych regulacji dotyczących pseudonimizacji, umożliwił jedynie anonimizację w trakcie udostępniania dokumentacji medycznej w celach naukowych.

W drugim wystąpieniu^[8] prezes UODO wskazał na potrzebę wprowadzenia regulacji ograniczającej powszechny dostęp do danych osobowych z rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą. Jednym z rozwiązań mogłoby być wprowadzenie fakultatywności po stronie osób, których wpis dotyczy, co do zamieszczania danych adresowych lub możliwość całkowitego odstąpienia od powszechnej jawności danych adresowych i kontaktowych.

Przypisy:

^{[1]   Dz.U. z 2025 r., poz. 1301.}

^{[2]   Dz.U. z 2024 r., poz. 1287, 1897, z 2025 r., poz. 769.}

^{[3]   https://nil.org.pl/aktualnosci/9035-apel-i-stanowiska-podjete-przez-nrl-w-dniu-19-wrzesnia-2025-r [dostęp: 5.10.2025 r.].}

^{[4]   Dz.U. z 2025 r., poz. 1211.}

^{[5]   https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-zmianie-ustawy-o-swiadczeniach-opieki-zdrowotnej-finansowanych-ze-srodkow-publicznych-oraz-niektorych-innych-ustaw26 [dostęp: 5.10.2025 r.].}

^{[6]   Dz.U. z 2023 r., poz. 2125 z późn. zm.}

^{[7]   https://uodo.gov.pl/pl/138/3880 [dostęp: 5.10.2025 r.].}

^{[8]   https://uodo.gov.pl/pl/138/3882 [dostęp: 5.10.2025 r.].}