Nowe zasady i projekty w ochronie zdrowia

Każdy element świadczenia zdrowotnego musi odpowiadać aktualnej wiedzy medycznej

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie^[1], oddalając skargę jednego z podmiotów leczniczych, orzekł, że przepisy prawa nie dzielą świadczeń zdrowotnych na „podstawowe”, „uzupełniające” czy „wspomagające” leczenie, a każdy element świadczenia zdrowotnego musi odpowiadać aktualnej wiedzy medycznej, to znaczy posiadać poparcie w dowodach naukowych i badaniach.

Wspomniany wyrok zapadł w sprawie z udziałem rzecznika praw pacjenta^[2], który wydał decyzję o naruszeniu zbiorowego prawa pacjentów do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej wobec praktyki jednego z podmiotów leczniczych polegającej na stosowaniu wobec pacjentów z chorobami onkologicznymi produktów zawierających salinomycynę, wlewów z witaminy C i curcuminy oraz bioelektroterapii. Podtrzymując decyzję rzecznika, WSA podkreślił, że w toku postępowania uzyskano łącznie sześć opinii konsultantów wojewódzkich, w tym onkologii klinicznej, radioterapii onkologicznej oraz chirurgii onkologicznej, nadto dysponowano stanowiskiem Naczelnej Rady Lekarskiej w sprawie bezwartościowych lub szkodliwych metod leczenia w chorobach onkologicznych. Sąd podkreślił, że wykonywanie działalności leczniczej – jako działalności regulowanej i odnoszącej się do ochrony najwyższych wartości, jakimi są życie i zdrowie – wymaga najwyższej staranności i zgodności z przepisami prawa. Na podmiot, którego dotyczył wyrok, nałożono karę pieniężną w wysokości 245 000 zł.

Dodatkowe uprawnienia dla pacjentów dotkniętych zdarzeniem medycznym

Rzecznik praw pacjenta poinformował^[3], że działając na podstawie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych^[4], może wydać osobom, które otrzymały świadczenie z Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych, zaświadczenie pozwalające na korzystanie ze świadczeń zdrowotnych i usług farmaceutycznych poza kolejnością.

Zaświadczenie wydawane jest na wniosek pacjenta dotkniętego skutkami zdarzenia medycznego. Posiadając takie zaświdczenie, ważne nie dłużej niż pięć lat, pacjent ma prawo z pominięciem kolejki oczekujących uzyskać poradę lekarską, w tym od lekarza specjalisty, wykonać badania diagnostyczne, korzystać z usług rehabilitacyjnych lub zrealizować receptę w aptece. Jeśli pacjent zgłosi się z takim zaświadczeniem, świadczenia zdrowotne powinny być mu udzielane od razu, tego samego dnia. Jeśli nie jest to możliwe, placówka medyczna musi zaproponować najbliższy możliwy termin, pomijając kolejkę oczekujących.

Rzecznik informuje, że placówki medyczne i apteki mają obowiązek honorować takie zaświadczenia, a w sytuacji odmowy realizacji przysługujących uprawnień pacjent powinien zgłosić sprawę do bezpośrednio rzecznika praw pacjenta.

Czy doczekamy się ustawy o koronerze?

Ministerstwo Zdrowia przedstawiło w październiku br. kolejny, na przestrzeni lat, projekt ustawy o instytucji koronera^[5]. Problem braku urzędnika, który stwierdzałby zgon i sprawował pieczę nad zwłokami, znany jest od dawna. O wprowadzenie stosownej regulacji apelował wielokrotnie m.in. rzecznik praw obywatelskich^[6], a projeky legislacyjne prezentowane przez ministerstwo, pomimo uwag, spotykały się z generalną aprobatą samorządu lekarskiego^[7].

Rzecznik praw obywatelskich informował, że w jego biurze prowadzona była sprawa mężczyzny, ofiary wypadku drogowego. W drodze do szpitala pacjent zmarł, wobec czego załoga karetki pogotowia wróciła na miejsce wypadku i tam zostawiła zwłoki. Ratownik medyczny nie jest bowiem uprawniony do stwierdzania zgonu. Problem pojawia się również w przypadku rodzin, których bliscy zmarli w domu. Zdarza się, że dyspozytor odmawia przyjazdu lekarza pogotowia, aby stwierdził zgon i wypisał niezbędne dokumenty. Bez karty zgonu rodzina nie może rozpocząć formalności z organizacją pogrzebu.

Nowy projekt ministerstwa zakłada, że kompleksowa regulacja w zakresie zadań realizowanych przez podmioty wykonujące działalność leczniczą, odnoszących się do urodzeń oraz zgonów, jak i ich właściwego dokumentowania, będzie obowiązywać od lutego 2027 r. Obecnie obowiążujące przepisy ustawy o działalności leczniczej^[8], które odnoszą się wyłącznie do pacjentów, których zgon nastąpił w podmiocie leczniczym udzielającym całodobowych świadczeń zdrowotnych, będą poszerzone o regulacje odnoszące się do osób zmarłych w innych miejscach, do których obecnie mają zastosowanie archaiczne przepisy ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych^[9]. Projekt ustawy uwzględnia rozwiązania odnoszące się do stwierdzania, dokumentowania i rejestracji zgonów, w tym wprowadzenie elektronicznej karty zgonu oraz elektronicznej karty urodzenia z adnotacją o martwym urodzeniu, a także określenie odpowiedzialności i zakresu czynności związanych ze stwierdzaniem i dokumentowaniem zgonów oraz pozyskiwaniem pełnej i wiarygodnej informacji na temat przyczyn zgonów. Określa także reguły związane z funkcjonowaniem koronera właściwego w przypadku konieczności stwierdzania zgonu osoby w sytuacji trudności we wskazaniu lekarza leczącego, który byłby zobowiązany do stwierdzenia zgonu lub konieczności dokonania czynności i ustaleń związanych ze zgonem, wymagających specjalistycznej wiedzy. Projektowane przepisy obejmują również wprowadzenie systemowych regulacji odnoszących się do karty urodzenia, stanowiącej element elektronicznej dokumentacji medycznej.

Zmiany w opiece okołoporodowej

Minister zdrowia 23 października 2025 r. podpisała i skierowała do publikacji rozporządzenie zmieniającego rozporządzenie w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej^[10]. Nowe przepisy wejdą w życie w kwietniu 2026 r.

Nowelizacja ma na celu umożliwienie dostępu do co najmniej jednej metody farmakologicznego łagodzenia bólu, a podmiot leczniczy będzie miał obowiązek publikowania na swojej stronie internetowej informacji o wszystkich dostępnych metodach w tym zakresie. Doprecyzowano sposób podawania opioidów w metodach farmakologicznych łagodzenia bólu porodowego, a także warunki, które muszą zostać spełnione, aby zagwarantować możliwość wykonania równolegle wielu znieczuleń. Rozporządzenie gwarantuje także co najmniej dwugodzinny nieprzerwany kontakt matki z noworodkiem.

Kobiety mają też być lepiej przygotowywane i informowane o karmieniu piersią i żywieniu noworodka w trakcie ciąży, a na etapie porodu otrzymają opiekę laktacyjną na oddziale położniczym.

Każda kobieta w okresie połogu, również w sytuacji, gdy jej dziecko jest długotrwale hospitalizowane po urodzeniu, urodziło się martwe lub zmarło po urodzeniu, będzie miała zapewnioną opiekę położnej w miejscu zamieszkania lub pobytu.

Rozporządzenie doprecyzowuje obowiązek dla podmiotu leczniczego, w którym odbył się poród, do wydania na życzenie kobiety, która poroniła, odpowiednio zabezpieczonego materiału z poronienia w celu przeprowadzenia badań genetycznych.

NRL ws. lekarzy sądowych

Naczelna Rada Lekarska poparła działania Naczelnej Rady Adwokackiej, zmierzające do uchylenia ustawy z 15 czerwca 2007 r. o lekarzu sądowym^[11]. W stanowisku przyjętym 19 września 2025 r. Naczelna Rada Lekarska podkreśliła, że obowiązujące przepisy od samego początku budziły istotne wątpliwości. Instytucja lekarza sądowego miała usprawnić procesy sądowe poprzez zapewnienie obiektywnej oceny zdolności uczestników postępowania do stawienia się przed sądem z powodu choroby. Praktyka ostatnich lat pokazała jednak, że system ten jest niewydolny, nie zapewnia odpowiedniego dostępu do lekarzy, a jego funkcjonowanie generuje poważne problemy zarówno dla stron postępowania, jak i dla wymiaru sprawiedliwości.

Źródła:

^{[1]  Wyrok z 29 października 2025 r., sygn. akt V SA/Wa 2854/23.}

^{[2]https://www.gov.pl/web/rpp/kolejny-pozytywny-dla-pacjentow-wyrok-sadu--kazdy-element-swiadczenia-zdrowotnego-udzielanego-pacjentom-musi-miec-oparcie-w-aktualnej-wiedzy-medycznej [dostęp: 5.11.2025 r.].}

^{[3]https://www.gov.pl/web/rpp/dodatkowe-uprawnienia-dla-osob-ktore-otrzymaly-swiadczenie-z-funduszu-kompensacyjnego-zdarzen-medycznych [dostęp: 5.11.2025 r.].}

^{[4]  Art. 47c ust. 1 pkt 15 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, Dz.U. z 2024 r., poz. 146.}

^{[5] https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12403003/13163092/13163093/dokument741960.pdf [dostęp: 5.11.2025 r.].}

^{[6] https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-koroner-powolanie-mz-odpowiedzi [dostęp: 5.11.2025 r.].}

^{[7] https://nil.org.pl/drukuj/5711/1 [dostęp: 5.11.2025 r.].}

^{[8]  Ustawa z z 15 kwietnia 2011 r., Dz.U. z 2025 r., poz. 450, 620 i 637.}

^{[9]  Ustawa z 31 stycznia 1959 r., Dz.U. z 2024 r., poz. 576.}

^{[10] https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12392662/katalog/13101808#13101808 [dostęp: 5.11.2025 r.].}

^{[11]https://www.adwokatura.pl/z-zycia-nra/naczelna-rada-lekarska-popiera-dzialania-naczelnej-rady-adwokackiej-w-sprawie-uchylenia-ustawy-o-lekarzu-sadowym/ [dostęp: 5.11.2025 r.].}