Pakiet zmian w ochronie zdrowia

Zwalczanie agresji wobec osób wykonujących zawody medyczne

Minister sprawiedliwości wobec rosnącej liczby zdarzeń charakteryzujących się agresją słowną oraz fizyczną w stosunku do osób wchodzących w skład zespołów ratownictwa medycznego oraz osób pracujących w szpitalnych oddziałach ratunkowych wydał wytyczne dla prokuratorów w sprawie prowadzenia postępowań o przestępstwa popełniane na szkodę osób udzielających świadczeń zdrowotnych^[1]. Bezpośrednim powodem inicjatywy ministerstwa jest niewątpliwie tragiczna śmierć lekarza z krakowskiego szpitala uniwersyteckiego.

W wytycznych zwrócono uwagę, że sprawcami aktow przemocy, niejednokrotnie w postaci pobić, spowodowania uszkodzeń ciała, gróźb karalnych i znieważeń, są często ci, którym pomoc medyczna jest udzielana, czy też członkowie ich rodzin. Ofiarami tych zdarzeń są natomiast osoby, których działania mają kluczowe znaczenie dla ochrony życia i zdrowia społeczeństwa. Konieczne jest zatem, aby działania ogranów ścigania były podejmowane konsekwentnie, niezwłocznie i we współpracy z podmiotami leczniczymi, a sprawcę czekała nieuchronna reakcja.

Usprawnienie i ujednolicenie działań organów ścigania mają polegać na rozważeniu w każdym przypadku ujawnienia tego rodzaju zdarzenia zastosowania środków zapobiegawczych, w tym tymczasowego aresztowania, a także ustalenia tego, czy kwalifikacja prawna zdarzenia powinna obejmować wskazanie na chuligański charekter czynu, czego konsekwencją jest surowsza kara. Nadto, wedle wytycznych, prokuratorzy w każdej sprawie dotyczącej napaści na lekarza powinni rozważać wnioskowanie do sądu o naprawienie szkody i zadośćuczynienie, a także podanie wyroku skazującego do publicznej wiadomości.

Niezależnie od wytycznych dla prokuratorów Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło projekt zmian w Kodeksie karnym i Kodeksie wykroczeń^[2], którego celem jest zwiększenie ochrony funkcjonariuszy publicznych oraz osób, które nie będąc formalnie funkcjonariuszami, narażają swoje zdrowie i życie w celu ochrony porządku publicznego, ratowania innych ludzi czy też udzielania świadczeń zdrowotnych.

Projekt przewiduje zaostrzenie odpowiedzialności za naruszenie nietykalności cielesnej osób pełniących funkcje publiczne i ratujących życie innych (art. 217a i 222 Kodeksu karnego). Jeżeli czyn naraża pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, sprawca podlegać będzie karze od trzech miesięcy do pięciu lat pozbawienia wolności. Nadto wprowadza nową regulację dotyczącą odpowiedzialności za zamach na osobę odpierającą atak poprzez wprowadzenie trybu ścigania na wniosek w przypadku naruszenia jedynie czci lub godności. Dodatkowo przewidziano obowiązkową publikację wyroku na wniosek pokrzywdzonego, niezależnie od uprawnienia sądu do orzeczenia tego środka. Zmiany w Kodeksie wykroczeń ukierunkowane są na zwiększenie ochrony osób uczestniczących w działalności leczniczej oraz wykonujących czynności urzędowe, czego wyrazem jest wprowadzenie zaostrzonej odowiedzialności za czyn polegający na zakłóceniu spokoju i porządku publicznego w zakładzie leczniczym.

Projekt zmian wpłynął do Sejmu 21 sierpnia 2025 r., a jego wejście w życie jest przewidywane w terminie 14 dni od daty ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Rzecznik praw pacjenta w sprawie receptomatów

Rzecznik praw pacjenta przedstawił informację^[3] o działaniach, jakie podjął w związku z działalnością tzw. receptomatów. Wynika z niej, że od początku 2023 r. rzecznik wydał 49 decyzji uznających stosowanie praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów w zakresie działalności podmiotów, które za pośrednictwem internetu oferują recepty na leki odurzające (np. medyczna marihuana). Przy czym 19 decyzji dotyczyło niedostosowania się przez podmioty lecznicze do obowiązujących od 7 listopada 2024 r. zmian w rozporządzeniu ministra zdrowia w sprawie środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1 i preparatów zawierających te środki lub substancje^[4], w zakresie wystawiania recept na niektóre produkty lecznicze, w tym na fentanyl, morfinę i oksykodon. Obecnie nie jest już możliwe przepisanie recepty na te preparaty w drodze teleporady.

Rzecznik poinformował również, że w 2025 r. wszczął kolejne 32 postępowania względem podmiotów, w ramach których wystawia się bardzo duże liczby recept na leki kontrolowane, w tym pięć postępowań w sprawie nałożenia kary pieniężnej – względem podmiotów, wobec których rzecznik już wcześniej wydał decyzję. Mając na uwadze możliwe naruszenie zasad wykonywania zawodu, rzecznik przekazał do okręgowych rzeczników odpowiedzialności zawodowej dla lekarzy sygnały dotyczące 21 lekarzy wystawiających recepty w ramach receptomatów, a w przypadku trzech złożył zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa.

Wyższe stawki dla lekarzy sądowych

Minister sprawiedliwości przedstawił projekt rozporządzenia^[5] w sprawie ustalenia nowej stawki wynagrodzenia za zaświadczenie wystawione przez lekarza sądowego. Od stycznia 2026 r. wynagrodzenie należne ma być w stawce 350 zł zamiast dotychczasowej 100 zł.

Z danych przedstawionych przez ministerstwo wynika, że funkcję lekarza sądowego wykonuje na terenie Polski zaledwie 231 osób, w tym w ośmiu okręgach sądowych nie zawarto umowy z żadnym lekarzem. Dostrzeżono w związku z tym, że jednym z czynników, który może zachęcić uprawnionych lekarzy do zawarcia umowy w zakresie wykonywania tej istotnej dla postępowań sądowych funcji, jest podwyższenie wysokości wynagrodzenia za czynności związane z wystawieniem zaświadczenia na potrzeby takiego postępowania. Podyższono w związku z tym stawkę 100 zł, jaka obowiązywała od 1 grudnia 2012 r., do kwoty 350 zł, aby przysługujące lekarzom sądowym kwoty wynagrodzeń uwzględniały wzrost realnych wynagrodzeń.

Apel PNRL o weto do prezydenta RP

Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej zwróciło się z apelem do prezydenta RP^[6] o zawetowanie ustawy o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw, przyjętej przez Sejm 5 sierpnia 2025 r. oraz przez Senat 7 sierpnia 2025 r.[7]. Wspomniana ustawa utrzymuje możliwość uzyskania prawa do wykonywania zawodu lekarza w trybie uproszczonym, w formie warunkowego prawa do wykonywania zawodu oraz prawa do wykonywania zawodu na określony zakres czynności. Uzyskanie takiego prawa nie wymaga potwierdzenia znajmości języka polskiego, a następuje na mocy decyzji ministra zdrowia.

Autorzy apelu wskazali, że na skutek decyzji ustawodawcy pacjenci mogą znaleźć się pod opieką osób wykonujących zawód lekarza na podstawie decyzji ministra zdrowia, których kwalifikacje nie zostały odpowiednio zweryfikowane. Poważne wątpliwości budzi również kwestia braku odpowiedzialności zawodowej osób wykonujących świadczenia zdrowotne wyłącznie na podstawie decyzji ministra zdrowia. Brakuje przejrzystych mechanizmów nadzoru nad tymi osobami, co rodzi uzasadnione obawy co do tego, czy i w jakim zakresie podlegają one przepisom Kodeksu Etyki Lekarskiej. Dodatkowo utrzymywanie alternatywnych ścieżek dostępu do zawodu lekarza stanowi przejaw systemowej dyskryminacji lekarzy kształconych w Polsce i w krajach UE, którzy zobowiązani są do przejścia przez długotrwałe i rygorystyczne procesy edukacyjne, w tym egzaminy państwowe, specjalizacje i obowiązkowe szkolenia, a także podlegają stałemu nadzorowi samorządu lekarskiego.

Żródła:

^{[1]   https://www.gov.pl/attachment/d31beb79-38b3-4a06-bbea-9fceb4e5166f dostęp: 25.08.2025 r.}

^{[2]   https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12397305/katalog/13124714#13124714 dostęp: 25.08.2025 r.}

^{[3]   https://www.gov.pl/web/rpp/dzialania-rzecznika-praw-pacjenta-bartlomieja-chmielowca-w-sprawie-tzw-receptomatow dostęp: 25.08.2025 r.}

^{[4]   Dz.U. z 2024 r., poz. 1600.}

^{[5]   https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//517/12401150/13150366/13150369/dokument732860.pdf dostęp: 25.08.2025 r.}

^{[6]   https://nil.org.pl/aktualnosci/8999-ustawa-pomocowa-dla-obywateli-ukrainy-zagraza-polskim-pacjentom-apel-o-weto-prezydenta-rp dostęp: 25.08.2025 r.}

^{[7]   https://orka.sejm.gov.pl/proc10.nsf/ustawy/1492_u.htm dostęp: 25.08.2025 r.}