Wokół projektu ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji

System wspieranego podejmowania decyzji ma być przeznaczony dla osób pełnoletnich, które z różnych powodów, takich jak niepełnosprawność intelektualna, choroby neurodegeneracyjne, zaburzenia psychiczne, nie są w stanie samodzielnie podejmować świadomych decyzji prawnych. Jedną z form wsparcia na przyszłość będzie instytucja pełnomocnika rejestrowanego. Osoba pełnoletnia będzie mogła udzielić pełnomocnictwa, na wypadek gdyby w przyszłości ze względu na stan zdrowia nie była w stanie samodzielnie kierować swoim postępowaniem. Pełnomocnictwo rejestrowane ma obejmować umocowanie do wszystkich czynności związanych z osobą i majątkiem mocodawcy, w tym do wyrażania w imieniu mocodawcy zgody albo sprzeciwu na udzielanie świadczeń zdrowotnych lub na inne czynności medyczne. Instytucja ta nie jest przewidziana dla osób, które nie są zdolne do podejmowania świadomych decyzji, a jedynie dla tych, które obawiają się, że w przyszłości mogą tę zdolność utracić. Ministerstwo Sprawiedliwości wskazało^[1], że w toku prac nad projektem ustawy zrezygnowano z uregulowania w niej węższego pełnomocnictwa wyłącznie do spraw medycznych.

Krytycznie do projektu, w szczególności ze względu na rezygnację z instytucji pełnomocnika medycznego, odniosła się Naczelna Rada Lekarska^[2]. W ocenie samorządu lekarskiego zaniechanie rozpoczętych prac nad uregulowaniem instytucji pełnomocnika medycznego jest błędem, który odsunie o kolejne lata wprowadzenie do polskiego porządku prawnego tego potrzebnego instrumentu wspierania pacjenta przy podejmowaniu decyzji co do czynności z zakresu ochrony zdrowia. Środowisko lekarskie uważa, że pacjent powinien mieć prawo upoważnienia wskazanej przez siebie osoby posiadającej jego zaufanie do podejmowania w przyszłości w jego imieniu skutecznych prawnie decyzji co do skorzystania ze świadczeń zdrowotnych, na wypadek gdyby znalazł się w stanie wyłączającym możliwość wyrażenia świadomej zgody. Omawiany projekt ustawy przewiduje wyłącznie instytucję pełnomocnika rejestrowanego, który będzie miał umocowanie do wszystkich czynności związanych z osobą i majątkiem mocodawcy, w tym do wyrażania w imieniu mocodawcy zgody albo braku zgody na udzielanie świadczeń zdrowotnych lub na inne czynności medyczne, a pełnomocnictwa rejestrowanego nie będzie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich. Takie brzmienie przepisu oznacza, że w przypadku udzielenia pełnomocnictwa rejestrowanego wykluczono z góry możliwość udzielenia odrębnego pełnomocnictwa medycznego. Należy tymczasem zakładać, że pacjent może z uzasadnionych względów chcieć ustanowić inną osobę do reprezentowania jego przyszłych interesów majątkowych (pełnomocnik rejestrowany), a inną osobę upoważnić do reprezentowania jego przyszłych interesów w sferze ochrony zdrowia (pełnomocnik medyczny). Projekt zakłada ponadto, że pełnomocnictwo rejestrowane może być udzielone wyłącznie przed notariuszem, podczas gdy pełnomocnictwo medyczne mogłoby być udzielane także podczas pobytu w placówce medycznej, na przykład poprzez oświadczenie pacjenta poświadczone przez osobę wykonującą zawód medyczny i wpisane do dokumentacji medycznej.

Rozporządzenie w sprawie wykazu czynności zawodowych osób wykonujących zawody medyczne

Minister zdrowia wydał 14 maja 2025 r. rozporządzenie w sprawie szczegółowego wykazu czynności zawodowych osób wykonujących niektóre zawody medyczne[3]. Akt wydany został na podstawie ustawy o niektórych zawodach medycznych^[4] i określa szczegółowy wykaz czynności między innymi asystentki stomatologicznej, elektroradiologa, higienistki stomatologicznej, instruktora terapii uzależnień, opiekuna medycznego, optometrysty, ortoptystki, podiatry, protetyka słuchu, technika farmaceutycznego.

Zastrzeżenia do rozporządzenia zgłosiło prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej^[5]. W stanowisku z 23 maja 2025 r. wskazano, że ministerstwo nie uwzględniło wcześniej zgłaszanych przez samorząd uwag, aby z wykazu czynności zawodowych higienistki stomatologicznej wykreślić takie czynności, jak prowadzenie badań przesiewowych w różnych grupach populacyjnych, sporządzanie wycisków i modeli orientacyjnych uzębienia dla celów diagnostycznych, organizowanie ciągłości leczenia pacjentów w trakcie użytkowania aparatów ortodontycznych, rehabilitowanie jamy ustnej przy pomocy podstawowych ćwiczeń ortodontycznych oraz wykonywanie zabiegów rehabilitacyjnych z zastosowaniem metod fizykalnych. Podkreślono, że higienistki stomatologiczne stanowią ważny element zespołu terapeutycznego, jednak za pracę tego zespołu i za efekty wprowadzonego leczenia odpowiada lekarz dentysta. Obecnie, aby nabyć uprawnienia higienistki stomatologicznej, wystarczy skończyć dwuletnią szkołę policealną. Wiedza tak zdobyta nie pozwala na podejmowanie decyzji terapeutycznych na podstawie samodzielnego badania jamy ustnej.

Ministerstwo Zdrowia ponownie podejmuje prace nad wprowadzeniem instytucji koronera

Ministerstwo Zdrowia poinformowało^[6] o kolejnym, na przestrzeni ostatnich lat, projekcie ustawodawczym, którego celem jest wprowadzenie kompleksowych regulacji dotyczących procedury stwierdzania zgonu i jego dokumentowania. Zagadnienia te znajdują obecnie uregulowanie w ustawie o działalności leczniczej^[7] wyłącznie w odniesieniu do pacjentów, których zgon nastąpił w podmiocie leczniczym udzielającym całodobowych świadczeń zdrowotnych. Natomiast do osób zmarłych w innych miejscach zastosowanie mają archaiczne przepisy ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych^[8], które stwarzają liczne problemy wykonawcze.

Opracowywany w ministerstwie projekt zakłada między innymi wprowadzenie elektronicznej karty zgonu, karty urodzenia oraz karty urodzenia z adnotacją o martwym urodzeniu, oraz określenie odpowiedzialności i zakresu czynności związanych ze stwierdzaniem i dokumentowaniem zgonów. Regulować ma także zagadnienia związane z funkcjonowaniem lekarza koronera właściwego w przypadku konieczności stwierdzania zgonu osoby w sytuacji trudności we wskazaniu lekarza leczącego, który byłby zobowiązany do stwierdzenia zgonu lub konieczności dokonania czynności i ustaleń związanych ze zgonem, wymagających specjalistycznej wiedzy. Efektem projektowanych rozwiązań ma być ujednolicenie podstawy prawnej, wskazanie właściwych procedur postępowania, co spowodować ma odciążenie lekarzy z obowiązku podejmowania działań innych niż pozostające w ich zakresie. Planowany termin wejścia w życie omawianej regulacji określony został na koniec 2025

Przypisy:

^{[1]   https://sejm.gov.pl/INT10.nsf/klucz/ATTDF5JRW/%24FILE/i07586-o1.pdf, dostęp: 1.06.2025 r.}

^{[2]   Stanowisko nr 2/25/IX NRL z dnia 9 maja 2025 r., https://nil.org.pl/uploaded_files/documents/doc_1747031047_rs002-25-ix-ustawa-o-wspieranym-podejmowaniu-decyzji-mk.pdf, dostęp: 1.06.2025 r.}

^{[3]   Dz.U. z 2025 r., poz. 626, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20250000626/O/D20250626.pdf, dostęp: 1.06.2025 r.}

^{[4]   Ustawa z 17 sierpnia 2023 r., Dz.U. poz. 1972, oraz ustawa z 27 listopada 2024 r. Dz.U. poz. 1897.}

^{[5]   Stanowisko 46/25/P-IX z 23 maja 2025 r., https://nil.org.pl/uploaded_files/documents/doc_1748006302_ps046-25-ix-czynnosci-zawodwe-higinistek-stom-mk.pdf, dostęp: 1.06.2025 r.}

^{[6]   https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-zmianie-ustawy-o-dzialalnosci-leczniczej-oraz-niektorych-innych-ustaw2, dostęp: 1.06.2025 r.}

^{[7]   Ustawa z 15 kwietnia 2011 r. Dz.U. z 2025 r., poz. 450.}

^{[8]   Ustawa z 31 stycznia 1959 r. Dz.U. z 2024 r., poz. 576.}