Zmiany w prawie

W tym numerze piszemy o kontrowersjach, jakie budzi wprowadzenie medycyny alternatywnej do Polskiej Klasyfikacji Działalności, oraz o ustawie, która daje lekarzom większe uprawnienia do wydawania bezpłatnych recept.

Kontrowersje wokół medycyny alternatywnej w PKD

1 stycznia 2025 r. weszło w życie rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności,^[1] które zmienia klasyfikację stosowaną w statystyce, ewidencji, a także urzędowych rejestrach i systemach informacyjnych administracji publicznej. W dziale 86, obejmującym opiekę zdrowotną, w tym działalność szpitali, praktykę lekarską, dentystyczną, pielęgniarską i fizjoterapeutyczną, wyróżniono nową podklasę, obejmującą działalność w zakresie medycyny tradycyjnej, uzupełniającej i alternatywnej (86.96.Z).

Zgodnie z przywołanym rozporządzeniem podklasa ta obejmuje działalność usługową w zakresie profilaktycznej, leczniczej lub rehabilitacyjnej opieki zdrowotnej, prowadzoną przez pracowników medycznych, przy czym ich czynności nie są oparte na danych naukowych dotyczących diagnozowania oraz leczenia chorób i nie mają udowodnionych naukowo korzyści leczniczych. Zakresem opisanej działalności objęte są praktyki w zakresie medycyny tradycyjnej, takiej jak akupunktura i chińskie leki ziołowe, medycyny uzupełniającej (aromaterapia, terapia kwiatowa i ziołolecznictwo), a także medycyny alternatywnej, m.in. homeopatii i terapii kryształami, oraz działalność uzdrowicieli.

Stanowczy sprzeciw wobec wprowadzenia do PKD medycyny tradycyjnej, uzupełniającej i alternatywnej, jako drogę do legitymizacji takiej działalności, wyraziło Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej. ^[2] W stanowisku z 29 stycznia 2025 r. podkreślono, że ustawodawca powinien był zachować w tym zakresie daleko większą ostrożność, zwłaszcza po negatywnych doświadczeniach stosowania i propagowania pseudonaukowych metod zwalczania chorób, znanych z niedawnego okresu epidemii COVID-19. Rozporządzenie Rady Ministrów można tymczasem interpretować w ten sposób, że osoby wykonujące działalność uzdrowiciela należą do grupy pracowników medycznych, chociaż ich działania nie są oparte na danych naukowych. Podkreślono, że metody z zakresu medycyny alternatywnej nie tylko nie mają udowodnionych naukowo korzyści leczniczych, ale również mogą być niebezpieczne, powodując opóźnienie lub nawet unikanie skorzystania z naukowo potwierdzonych metod stosowanych w Polsce. Samo określenie tych metod przymiotnikiem „medycyna” może wprowadzać w błąd przez skojarzenie z prawdziwą wiedzą medyczną.

Ministerstwo Zdrowia opublikowało wyjaśnienie,^[3] zgodnie z którym zmiany w klasyfikacji PKD nie zmieniają przepisów dotyczących prowadzenia działalności leczniczej, którą wykonywać mogą wyłącznie osoby z prawem wykonywania zawodu medycznego. Nie poszerzają więc kręgu osób uprawnionych do leczenia pacjentów. Dodatkowo wskazano, że Ministerstwo Zdrowia nie jest autorem omawianych zmian, a klasyfikację opracował Główny Urząd Statystyczny. Resort zgłosił uwagi do projektu, jednak ze względu na konieczność dostosowania do międzynarodowych standardów nie zostały uwzględnione. Zaapelowano jednocześnie, aby w przypadku problemów zdrowotnych zawsze korzystać z pomocy przedstawicieli zawodów medycznych.

Większa dostępność bezpłatnych recept

14 lutego 2025 r. wchodzi w życie ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,^[4] która istotnie rozszerza uprawnienia lekarzy do wystawienia recept na darmowe leki dla pacjentów w wieku 65 lat i starszych oraz dla dzieci do 18. roku życia.

Zgodnie z nowymi przepisami, recepty na bezpłatne leki będą mogli wypisywać wszyscy lekarze mający kontrakt z NFZ i niemający go, w tym lekarze prowadzący praktykę w zakresie stomatologii, psychiatrii, leczenia uzależnień oraz opieki paliatywnej i hospicyjnej. Dotychczas recepty na leki z listy „S” i „Dz” mogli wystawiać wyłącznie lekarze podstawowej opieki zdrowotnej, a także wykonujący zawód w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej oraz leczenia szpitalnego.

Rzecznik praw pacjenta podsumował ubiegły rok działalności

Biuro rzecznika opublikowało podsumowanie działalności w 2024 r.^[5] Wynika z niego, że w roku ubiegłym wszczęto 322 postępowania dotyczące praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów. Rzecznik wydał 32 decyzje uznające za takie praktyki działalność tzw. receptomatów. Inne sprawy w zakresie naruszania zbiorowych prac pacjentów związane były m.in. z badaniem kleszczy w kierunku boreliozy. W 2024 wydano także przeszło 2100 rozstrzygnięć w ramach prowadzonych postępowań wyjaśniających w sprawach indywidualnych. Sprawy cywilne z udziałem rzecznika zakończyły się ugodami o łącznej wartości odszkodowań przekraczającej 3 mln zł. W 2024 r. do rzecznika wpłynęło także ponad 1500 wniosków o przyznanie świadczenia z Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych. Wydanych zostało ponad 260 decyzji o przyznaniu świadczenia, w tym 162 pozytywne. Łączna kwota wypłat to blisko 9,5 mln zł. Średnia przyznana kwota wynosi około 60 tys. zł.

RPO w sprawie dostępności świadczeń medycznych dla osób z niepełnosprawnościami

Rzecznik zwrócił się z wystąpieniami^[6] do prezesów Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w sprawie dostępności świadczeń medycznych dla osób z różnymi niepełnosprawnościami.

Jedną z grup, która mierzy się z brakiem dostępności świadczeń opieki zdrowotnej, są osoby słabosłyszące i niesłyszące. Do biura rzecznika wpływają skargi na konieczność zapewniania we własnym zakresie osoby, która informacje lekarza przetłumaczy na język migowy. Często w tę rolę muszą wejść osoby najbliższe, np. małoletnie dzieci słabosłyszących i niesłyszących. Rodzi to nie tylko wątpliwości w kwestii prywatności lub ochrony małoletnich, ale także w zakresie rzetelności tłumaczenia realizowanego przez osobę najbliższą lub przybraną. Zdaniem rzecznika należy zatem podjąć kroki w celu systemowego zapewnienia tym pacjentom tłumaczenia na język migowy podczas korzystania ze świadczeń ochrony zdrowia. Rzecznik podniósł także sprawę zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami świadczeń ochrony zdrowia z zakresu ginekologii i położnictwa.

W odpowiedzi prezes PFRON poinformowała,^[7] że w ostatnim czasie podpisano umowy z 63 podmiotami leczniczymi o dofinansowanie, na łączną kwotę ponad 4 mln zł, których celem jest likwidacja barier technicznych, informacyjno-komunikacyjnych oraz wyposażenie w technologie wspomagające i urządzenia umożliwiające skorzystanie przez osoby z niepełnosprawnością z usług ginekologiczno-położniczych świadczonych przez te podmioty.

Naczelna Izba Lekarska w sprawie przedmiotu „edukacja zdrowotna”

Od września 2025 r. przedmiotem przewidzianym dla uczniów klas IV–VIII szkół podstawowych, a także klas I–III szkół ponadpodstawowych będzie edukacja zdrowotna.^[8] Celem nauczania przedmiotu ma być wyrobienie zdrowych nawyków oraz profilaktyka zdrowotna młodzieży. Prezydium NRL podjęło uchwałę[9] w sprawie wypowiedzi medialnych niektórych polityków, że przedmiot ten powinien mieć charakter wyłącznie fakultatywny. W przywołanej uchwale czytamy jednak, że kwestie takie jak profilaktyka zdrowotna, zapobieganie chorobom cywilizacyjnym, propagowanie szczepień i prawidłowych postaw prozdrowotnych powinny stanowić obowiązkowy element nauczania na wszystkich etapach edukacji.