Podatkowe badania lekarzy

^{tekst Anna Misiak, Marek Przybylski, Dorian Jabłoński – doradcy podatkowi z kancelarii Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy współpracującej z OIL w Warszawie}

W związku z powtarzającymi się wezwaniami kierowanymi do lekarzy przez urzędy skarbowe o wyjaśnienie dysproporcji między liczbą wystawianych recept a liczbą paragonów fiskalnych poseł na Sejm IX kadencji Tomasz Olichwer zwrócił się do ministra finansów z interpelacją w tej sprawie.

W odpowiedzi na interpelację poselską nr 44128 z 18 października 2023 r. minister finansów wskazał, że Krajowa Administracja Skarbowa pozyskuje dane o liczbie wystawionych recept, aby ustalić na ich podstawie liczbę udzielonych przez podmiot leczniczy świadczeń i określić (w oparciu o bliżej niesprecyzowane „czynności analityczne”) prawdopodobieństwo niewykazywania przez lekarzy wszystkich dochodów do opodatkowania.

Z pisma ministra wynika, że wobec podatników, których wykazane do opodatkowania przychody są „niskie” w stosunku do liczby wystawionych recept, wszczynane są kontrole podatkowe albo czynności sprawdzające. Dane o receptach KAS otrzymała z Ministerstwa Zdrowia i po przeprowadzeniu „czynności analitycznych” wytypowała podmioty lecznicze do zweryfikowania oraz przekazała stosowne instrukcje poszczególnym urzędom skarbowym.

Informacje przekazane przez ministra finansów w tej sprawie budzą wątpliwości na kilku płaszczyznach.

Po pierwsze, przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawy o PIT) w żaden sposób nie wiążą liczby wystawionych recept z wysokością przychodów, które należy wykazać do opodatkowania. Trudno również odnieść się do pojęcia „zbyt niskich przychodów”, które mają być przyczynkiem do wszczynania kontroli podatkowych w podmiotach leczniczych. W praktyce nie wiadomo bowiem, jaki przychód powinien odpowiadać jednej recepcie i czy całość przychodów wykazywanych do opodatkowania powinna wynikać wyłącznie z udzielania świadczeń medycznych. Działania takie bez wątpienia naruszają jedną z podstawowych zasad funkcjonowania organów podatkowych – zasadę działania w sposób budzący zaufanie.

Co więcej, nie sposób twierdzić, że każde udzielone świadczenie medyczne wiązać się powinno z wypisaniem recepty i że każda recepta musi zostać wystawiona w ramach odpłatnego świadczenia medycznego. W praktyce bowiem lekarze świadczyć mogą usługi pro bono, wystawiać recepty pro familia lub w ramach kontynuacji leczenia.

Zgodnie z przepisami ustawy o PIT za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane. Zatem lekarz świadczący usługi medyczne nieodpłatnie w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej nie uzyskuje żadnego przychodu, który wymagałby zadeklarowania.

W konsekwencji należy uznać, że metoda, zastosowana przez KAS w celu wytypowania podmiotów leczniczych do kontroli podatkowych w zakresie podatku PIT na podstawie liczby wystawionych recept, jest z samego założenia błędna. W żaden sposób nie może być wyznacznikiem prawidłowości wypełnienia obowiązków podatkowych przez lekarza.

W dobie kiedy lekarze mają obowiązek stosowania kas rejestrujących (z nielicznymi wyjątkami), a najnowsze modele tych urządzeń – tzw. e-kasy – przekazują dane w czasie rzeczywistym do KAS, rodzi się pytanie o zasadność sięgania do danych powiązanych z receptami. Pytanie takie jest zasadne w szczególności w kontekście możliwości pozyskania przez KAS danych pozwalających na zweryfikowanie wykazywania przez podmiot leczniczy całego swojego obrotu do opodatkowania z innych źródeł. Takim źródłem są chociażby zapisy z kas rejestrujących. Podmioty lecznicze, wykonujące świadczenia „w zakresie opieki medycznej świadczonej przez lekarzy i lekarzy dentystów”, mają obowiązek stosowania kas rejestrujących (z nielicznymi wyjątkami). Ze względu więc na możliwość zdobycia danych z innych źródeł, organy KAS powinny wybrać źródła, w związku z sięganiem do których nie powstanie ryzyko naruszenia tajemnicy prawnie chronionej, w tym przypadku tajemnicy lekarskiej.

W naszej ocenie opisane wcześniej próby pozyskiwania informacji przez organy KAS budzą zaniepokojenie ze względu na ryzyko naruszenia tajemnicy lekarskiej, jako jednej z tajemnic szczególnie chronionych przez prawo. Zgodnie bowiem z art. 40 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty: „Lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu”. Ryzyko to wystąpić może przede wszystkim w sytuacji, gdy w toku czynności analitycznych weryfikowana będzie nie tylko liczba recept, ale również ich treść i dane pacjentów.

Wyjątkiem od obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej w świetle art. 40 ust. 2 pkt 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty są sytuacje, gdy „tak stanowią ustawy”. Jednocześnie, w odpowiedzi na interpelację poselską nr 44128, stwierdzono, że dane o liczbie wystawionych recept to informacje, które organy KAS pozyskują na podstawie art. 46, art. 46a i art. 47 ust. 2 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (ustawy o KAS). Tymczasem w żadnym z wymienionych przepisów nie wskazano, że uchyla on obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej. Również art. 46a ustawy o KAS opisuje współpracę organów KAS z ministrem właściwym do spraw zdrowia, lecz już nie z podmiotami leczniczymi ani bezpośrednio z lekarzami. Wymienione przepisy w ocenie Okręgowej Izby Lekarskiej w Warszawie są regulacjami bardzo ogólnymi i nie mogą uzasadniać wprowadzenia obowiązku przekazania organom KAS wszelkich żądanych przez nią danych, jeśli dane te nie są istotne dla weryfikacji wypełniania obowiązków podatkowych oraz gdy żądane dane są objęte szczególną ochroną ustawową.

W świetle opisanych zagrożeń należy zwrócić uwagę lekarzom, że organy podatkowe mają prawo weryfikować składane przez nich deklaracje i zeznania oraz rozliczenia podatkowe. Jednakże zasady tego rodzaju weryfikacji zostały szczegółowo opisane w Ordynacji podatkowej (w rozdziałach o czynnościach sprawdzających i kontroli podatkowej) oraz w ustawie o KAS. Obydwa akty prawne przewidują, kiedy, w jakim zakresie oraz w jakim celu organy KAS mogą gromadzić i weryfikować dane o podatnikach i ich rozliczeniach. Ponadto szczegółowo uregulowane zostały uprawnienia kontrolowanych podatników, którzy powinni być ich świadomi, a w razie wątpliwości skonsultować otrzymane żądania organów podatkowych ze swoim prawnikiem lub doradcą podatkowym. Każdy podatnik, również lekarz, ma obowiązek udzielać organom podatkowym tylko takich informacji oraz tylko w takiej formie i zakresie, jakie zostały przewidziane w ustawach podatkowych.

Reagując natomiast na opisane zagrożenia, we współpracy z Okręgową Izbą Lekarską w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza przygotowaliśmy projekt wystąpienia mającego zwrócić uwagę na nasze zastrzeżenia do działań organów KAS wobec lekarzy.