Geriatria – pilny plan dla starzejącej się Polski

Liczba osób powyżej 60. roku życia zwiększa się w tempie bezprecedensowym, jednak geriatria wciąż nie zajmuje należnego miejsca w systemie. Na 100 tys. mieszkańców przypada obecnie zaledwie półtora geriatry. Dla porównania – w krajach UE to średnio 3,1 specjalisty. W efekcie tysiące starszych pacjentów trafia do internistów, neurologów czy rehabilitantów, gdzie leczone są poszczególne jednostki chorobowe, ale nie ma w pełni specyficznej opieki nad pacjentem seniorem.

Srebrne tsunami bez ratowników

Indeks starości (czyli liczba osób powyżej 65. roku życia przypadających na 100 dzieci) przekroczył w Polsce wartość 140. Seniorzy stanowią już ponad 26 proc. populacji, a w 2050 r. mogą stanowić aż jedną trzecią społeczeństwa. To nie tylko wyzwanie społeczne, lecz przede wszystkim epidemiologiczne i organizacyjne. Coraz więcej osób żyje z wielochorobowością, zespołami otępiennymi i ograniczoną samodzielnością, podczas gdy system zdrowotny nadal koncentruje się na leczeniu ostrych stanów chorobowych, a nie na kompleksowej opiece nad pacjentem przewlekle chorym.

Według danych NIL w Polsce czynnych zawodowo jest niespełna 600 geriatrów, z czego ponad połowa przekroczyła 50. rok życia. Eksperci wskazują, że dla zapewnienia minimalnych potrzeb zdrowotnych populacji potrzeba co najmniej 3 tys. specjalistów. Choć w ostatnich latach widać pojedyncze pozytywne zmiany – jak uruchomienie w 2022 r. pierwszego oddziału geriatrycznego w województwie warmińsko- -mazurskim – dostępność tej opieki nadal pozostaje ograniczona (na Mazowszu funkcjonuje tylko siedem oddziałów w ramach kontraktu z NFZ) i nierównomierna regionalnie.

Brak chętnych

Na wielu uczelniach zajęcia z geriatrii wciąż mają charakter teoretyczny, bez kontaktu klinicznego z pacjentem w wieku podeszłym. W efekcie młodzi lekarze nie poznają realiów pracy w tej dziedzinie, a to rodzi w nich obawy. Dotyczą one również perspektyw zawodowych – liczba oddziałów i poradni geriatrycznych jest za mała, a świadczenia są nisko wyceniane. W ostatniej rekrutacji na 189 miejsc rezydenckich zgłosiło się jedynie 16 kandydatów! Zainteresowaniu nie sprzyja też wizerunek specjalizacji – postrzeganej jako „wymagająca odmiana interny”, o słabszym potencjale finansowym. Praca z pacjentem starszym wymaga interdyscyplinarnego podejścia, czasu i cierpliwości, a sukces terapeutyczny oznacza często utrzymanie sprawności i jakości życia, a nie spektakularne wyleczenie.

System bez spójności

Osoby 65+ generują już ponad 40 proc. kosztów hospitalizacji i ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, choć stanowią tylko jedną czwartą populacji. Znaczna część hospitalizacji ma charakter socjalny – pacjenci zajmują łóżka szpitalne nie z powodu wskazań medycznych, lecz z braku zorganizowanej opieki środowiskowej.

Ustawa o szczególnej opiece geriatrycznej z 2023 r., przewidująca utworzenie centrów zdrowia 75+, stanowi krok we właściwym kierunku. Zakłada integrację opieki medycznej i społecznej, wprowadzenie koordynatora zdrowia seniora oraz rozwój dziennych domów opieki. Jednak mimo obowiązywania ustawy centra wciąż nie funkcjonują – brakuje zarówno kadr, jak i rozporządzeń wykonawczych.

Czas na decyzje, nie deklaracja

Rozwój geriatrii wymaga inwestycji w kadry, strukturę organizacyjną i odpowiednią wycenę świadczeń. Potrzebne są stypendia dla rezydentów, obowiązkowe moduły geriatryczne w kształceniu, realistyczne taryfy dla porad geriatrycznych i sieć ośrodków referencyjnych. Starzenie się populacji to zjawisko o charakterze trwałym i przewidywalnym. Geriatria zatem nie jest marginesem systemu, lecz jego przyszłością.

Mając to wszystko na uwadze Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie organizuje 9 grudnia 2025 r. briefing prasowy „Geriatria 2050 – kto nas będzie leczył na starość”. Będzie to forum wymiany doświadczeń między wykwalifikowanymi geriatrami i innymi specjalistami a rezydentami w tej dziedzinie.

Dyskusja o opiece nad seniorami, standardach postępowania, dobrych praktykach klinicznych, a także technologiach i innowacjach w tym obszarze ma przede wszystkim budować most między pokoleniami i przywracać geriatrii należne znaczenie w polityce zdrowotnej. Wszystkich chętnych zapraszamy do udziału w briefingu!