28 października 2002

Prawo o transplantacji

Aktem prawnym regulującym pobieranie i przeszczepianie komórek, tkanek i narządów jest ustawa z 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz. U. Nr 138, poz.682 z późn. zm. tj. z 1997 r. Dz.U. Nr 88, poz.554 – art.5 §2 pkt 46 i Dz. U.Nr 104, poz. 661 – art. 9).

Zgodnie z ustawą komórki, tkanki i narządy mogą być pobierane ze zwłok ludzkich w celu przeszczepienia, jeżeli osoba zmarła nie wyraziła za życia sprzeciwu. Sprzeciw może być wyrażony w formie:.
* wpisu w centralnym rejestrze zgłoszonych sprzeciwów,
* oświadczenia pisemnego zaopatrzonego we własnoręczny podpis,
* oświadczenia ustnego złożonego w obecności co najmniej dwóch świadków w chwili przyjęcia do szpitala lub w czasie pobytu w szpitalu.
Przed pobraniem komórek, tkanek i narządów od osoby zmarłej lekarz zasięga informacji, czy nie został zgłoszony sprzeciw w formie określonej powyżej. Szczegółowe zasady wyrażania sprzeciwu oraz sposoby ustalania sprzeciwu zostały ujęte w rozporządzeniu Min. Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 1 października 1996 r. (Dz. U. Nr 124, poz. 588 z 1996 r.). Ustawa dopuszcza również pobieranie komórek, tkanek i narządów od żywego człowieka w celu przeszczepienia innej osobie (krewny w linii prostej, osoba przysposobiona, rodzeństwo, małżonek, inna bliska osoba w przypadku przyzwalającego orzeczenia sądu rejonowego).
Dane osobowe dotyczące dawcy i biorcy przeszczepu są objęte tajemnicą. Ponadto ustawa mówi o bezpłatności działań związanych z pobieraniem i przeszczepianiem narządów oraz przewiduje kary (grzywna lub więzienie) dla osób, które w celu uzyskania korzyści majątkowej nabywają lub zbywają cudze komórki, tkanki i narządy, pośredniczą w ich nabyciu lub zbyciu, rozpowszechniają ogłoszenia o odpłatnym zbyciu, nabyciu komórek, tkanek i narządów, bądź biorą udział w przeszczepianiu wbrew przepisom ustawy komórek, tkanek lub narządów.
W drodze oddzielnych rozporządzeń i zarządzeń Minister Zdrowia i Opieki Społecznej określił:
* utworzenie Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantologii POLTRANSPLANT (zarządzenie Min. Zdr. i Op. Społ.) utworzenie centralnego rejestru zgłoszonych sprzeciwów na pobranie komórek, tkanek i narządów, sposobu rejestracji sprzeciwów oraz sposobu ustalania istnienia sprzeciwu w formie oświadczeń (Dz. U.Nr 124, poz.588),
* kwalifikacje zawodowe osób pobierających i przeszczepiających komórki, tkanki i narządy oraz warunki, jakim powinny odpowiadać jednostki organizacyjne służby zdrowia, w których dopuszcza się pobieranie i przeszczepianie komórek, tkanek i narządów (rozp.Min.Zdr. i Op.Społ. z dn. 30 listopada 1996 r. Dz.U. Nr 151, poz. 718 z 1996 r.),
* zakłady opieki zdrowotnej i inne jednostki organizacyjne prowadzące krajowe listy osób oczekujących na przeszczepienie komórek, tkanek i narządów (zarz. Min. Zdr. i Op. Społ. z dn. 5 listopada 1996 r. M.P. Nr 77, poz. 705 z 1996 r.),
* wymogi, jakim powinna odpowiadać dokumentacja medyczna dotycząca pobierania komórek, tkanek i narządów, ich przechowywanie i przeszczepianie (rozp. Min.Zdr. i Op.Społ. z dn. 12 listopada 1996 r. Dz.U. Nr 144, poz. 667 z 1996 r.),
* sposób i warunki tworzenia krajowych regionalnych banków komórek i tkanek przeznaczonych do przeszczepiania oraz ich zadania (rozp. Min.Zdr. i Op.Społ. z dn. 12 listopada 1996 r. Dz.U. Nr 144, poz. 668 z 1996 r.),
* sposób i tryb uzyskania informacji od prokuratora lub stanowiska sądu rodzinnego o niewyrażeniu sprzeciwu na pobranie ze zwłok komórek, tkanek i narządów w przypadku, gdy zachodzi podejrzenie, że zgon nastąpił w wyniku czynu zabronionego pod groźbą kary (rozp. Min.Zdr. i Op.Społ. z dn. 30 grudnia 1996 r. Dz.U. Nr 6, poz. 37 z 1997 r.),
* statut Krajowej Rady Transplantacyjnej, która jest organem doradczym i opiniodawczym Ministra (zarz. Min. Zdr. i Op. Społ. z dn. 20 stycznia 1997 r. Dz.Urz. Min.Zdr. i Op.Społ. Nr 2, poz. 3 z 1997 r.),
* sposób dystrybucji komórek, tkanek i narządów (rozp. Min.Zdr. i Op. Społ. z dn. 9 października 1997 r. Dz.U. Nr 132, poz. 880 z 1997 r.),
* zasady i tryb ustalania kosztów pobrania, przechowywania i transportu komórek, tkanek i narządów oraz zwrotu tych kosztów (rozp. Min. Zdr. I Op. Społ. Dz. U. Nr 132, poz. 881 z 1997 r.).

…Transplantacja to duży krok naprzód w służbie nauki dla człowieka i obecnie wielu ludzi zawdzięcza swoje życie przeszczepionemu narządowi. Co więcej, technika transplantacji udowodniła, że jest znaczącym sposobem osiągnięcia głównego celu całej medycyny – służenia ludzkiemu życiu. Dlatego też w Liście Encykliki „Evangelium Vitae” sugerowałem, że jedną z dróg pielęgnowania prawdziwej kultury życia „jest dawstwo narządów, wykonywane w sposób etycznie akceptowalny, z zamiarem oferowania szansy na zdrowie, a nawet życie, chorym, którzy czasem nie mają innej nadziei”(No.86) …
…tak, jak z każdym nowym osiągnięciem ludzkim, ta szczególna dziedzina nauk medycznych, z cała nadzieją na zdrowie i życie, jaką oferuje, przedstawia również pewne krytyczne zagadnienia, które muszą być zbadane w świetle antropologicznej i etycznej refleksji…
…Pierwsze, co musi zostać podkreślone, a co zauważyłem przy innej okazji, to fakt, że każdy narząd przeszczepiony ma swoje źródło w decyzji o bardzo dużej wartości etycznej: „decyzja, aby zaoferować bez oczekiwania nagrody części własnego ciała dla zdrowia i dobrego samopoczucia innej osoby” (Przemowa do uczestników Kongresu Międzynarodowego Towarzystwa Transplantacyjnego, 20 czerwca 1991, No.3). W tym dokładnie zawiera się szlachetność tego gestu, gestu, który jest autentycznym aktem miłości…

Jan Paweł II podczas XVIII Kongresu Międzynarodowego Towarzystwa Transplantacyjnego Rzym, 29 sierpnia 2000 r.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza