15 lipca 2005

Alfabet jakości

Błąd medyczny (łac. error, – oris ’pomyłka, błąd’; errare humanum est – „błądzić jest rzeczą ludzką”) – „Błędy postępowania medycznego można tylko zredukować, gdyż nie sposób ich całkowicie wyeliminować: we wszystkich, nawet najlepszych szpitalach i organizacjach opieki zdrowotnej na świecie dochodzi do zdarzeń niepożądanych i przypadków strażniczych; nawet najnowsze technologie nie eliminują możliwości popełnienia błędu”1. Pojęcia „błąd medyczny” nie wolno utożsamiać z określeniem „niepowodzenie w leczeniu”, które przecież od lekarza i innych profesjonalistów medycznych nie jest zależne.
W przeciwieństwie do stosowanego do niedawna pojęcia „błędu w sztuce lekarskiej”, określenie „błąd medyczny” odnosi się również do wszystkich innych grup profesjonalistów medycznych, a więc także do pielęgniarek, diagnostów, rehabilitantów itp. Dawne definicje wiązały istotę błędu jedynie z niezastosowaniem się do reguł sztuki rozumianej jako rzemiosło, bez względu na wynik leczenia. W obecnych definicjach „błędu medycznego” podkreśla się następujące elementy: (1) wadliwe rozpoznanie lub leczenie (2), z powodu braku wiadomości przeciętnie wymaganej lub braku należytej staranności (3), skutkujące ujemnie dla zdrowia lub życia pacjenta. Współczesne wytyczne postępowania (wiadomości przeciętnie wymagane), w przeciwieństwie do tradycyjnych reguł sztuki, wynikają z wiedzy opartej na dowodach naukowych (EBM), a nie z wiedzy uznanej przez autorytety medyczne za bezdyskusyjną2.
Historycznie wyróżniano następujące postacie błędu medycznego: lekarski, techniczny i organizacyjny3 . Jak wynika z tego podziału, nie wszystkie rodzaje błędów medycznych związane są ściśle z działalnością medyczną. Błąd organizacyjny wynikać może np. z nienależytego zabezpieczenia zasobów niezbędnych do realizacji świadczeń,
a błąd techniczny, związany wprawdzie z procesem diagnostyczno-terapeutycznym, dotyczy naruszenia zasad reali-zacji świadczeń (np. niewłaściwej
obsługi urządzeń, używania urządzeń niesprawnych itp.). Współczesna klasyfikacja wyróżnia błąd: decyzyjny, wykonawczy, organizacyjny i opiniodawczy4 . Można spotkać się z innym jeszcze podziałem, związanym z etapem postępowania z pacjentem. Klasyfikuje on błędy jako: diagnostyczne (a tu np.: błędy przedanalityczne, w trakcie analizy, poanalityczne), związane z profilaktyką (niestosowanie jej tam, gdzie jest zasadna; stosowanie tam, gdzie jest przeciwwskazana; niewłaściwie stosowana tam, gdzie jest zalecana), terapeutyczne (np. okołooperacyjne czy farmakoterapeutyczne), pielęgnacyjne (na ogół związane z niewłaściwym bezpośrednim nadzorem czy złą techniką) i in. Trzeba też pamiętać o podziale na błędy popełnione przez pojedynczą osobę i przez zespoły profesjonalistów medycznych (ściśle wiążącym się z odpowiedzialnością za błędy innych).

Dariusz R. Hajdukiewicz
dhajdukiewicz@poczta.onet.pl

Autor jest dyrektorem szpitala w Makowie Mazowieckim,
organizatorem ogólnopolskich konferencji
„Jakość w ochronie zdrowia” dla menedżerów, lekarzy i pielęgniarek.

„Alfabet jakości” drukujemy w „Pulsie”,
począwszy od numeru 2/2005.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza