11 maja 2006

Alfabet jakości

E
Etyka lekarska – gałąź etyki normatywnej, czyli teorii słusznego i niesłusznego działania. Szerokie pojęcie etyki obejmuje „racjonalną, normatywną teorię ťdobraŤ i ťsprawiedliwościŤ, zawierającą uporządkowany zbiór naczelnych ideałów
i wartości moralnych oraz wzorów postępowania”1. Obok etyki normatywnej wyróżniamy etykę deskryptywną, która tylko opisuje to, co uważane jest za słuszne, i etykę analityczną, badającą samo pojęcie i metody etyki. Z ogólnych norm etycznych wyprowadzone są szczegółowe zasady etyki lekarskiej zawarte w Kodeksie Etyki Lekarskiej. Zasady te to nakazy (obowiązki, ale czasem jedynie zalecenia) i zakazy dotyczące określonego postępowania. Najwyższym nakazem – zawartym
w łacińskiej paremii: salus aegroti suprema lex medicorum est – jest dobro chorego. Inne nakazy dotyczą m.in. przestrzegania praw człowieka (pacjenta), okazywania sobie wzajemnego szacunku, pomagania kolegom, wieloaspektowego informowania pacjentów itp. Zakazy dotyczą m.in. szeroko pojętej dyskryminacji, stosowania eutanazji, uczestniczenia w akcie torturowania, stosowania dopingu, reklamy, narzucania swoich usług itp. Naruszenie tych zasad podlega odpowiedzialności zawodowej przed sądem lekarskim. W praktyce lekarskiej obok zasad etycznych jednocześnie funkcjonują normy deontologiczne (deon – obowiązek i logos
– nauka; pojęcie stworzone przez J. Benthama w odniesieniu do nauki o normach poprawnego moralnie postępowania ludzi wykonujących określone zawody), które dobitniej podkreślają obowiązek określonego zachowania się, np. obowiązek stałego aktualizowania wiedzy czy zachowania tajemnicy. Pierwszym znanym historycznym zbiorem zasad etycznych lekarzy jest przysięga Hipokratesa, której normy wywodzą się z kanonów egipskich.

Europejska Nagroda Jakości – Europejska Fundacja Zarządzania Jakością (EFQM – European Foundation for Quality Management) wyróżnia tą nagrodą kandydatów, którzy wykazali, że ich wysiłki w obszarze TQM przyczyniły się znacznie do spełnienia oczekiwań klientów i pracowników, a także innych, którzy mieli styczność z firmą w ostatnich latach. Zwycięzcą jest firma, która wyróżnia się na rynku europejskim. Model składa się z 9 elementów w dwóch grupach. Pierwsza grupa to czynniki sprawcze, do których zaliczono następujące elementy: przywództwo, polityka i strategia, zarządzanie zasobami ludzkimi, zasoby i procesy. Grupa druga to wyniki takie, jak: zadowolenie klientów, zadowolenie pracowników, wpływ na społeczność i wyniki biznesu.2

F
Feigenbaum A. V. – twórca koncepcji kompleksowego sterowania jakością (Total Quality Control), która powstała w połowie lat 50. w USA. Teoria ta polegała na aktywizacji działań w procesie zarządzania jakością w układzie horyzontalnym (poziomym) i na eksponowaniu przepływów informacji już
w sferze kształtowania produktu, zgodnie z filozofią, że jakość tworzy się już od poziomu badania rynku i projektowania produktu, poprzez procesy produkcji i sprzedaży, aż do analizy użytkowania produktu. Jakość nie jest więc pojedynczym kryterium, ale procesem systemowym dotyczącym całej działalności firmy.3

G
Grupa robocza – zespół zadaniowy skupiający pracowników jednej lub kilku organizacji zajmujących się na ogół całościowo określonym problemem lub zjawiskiem. Na czele grupy stać powinien lider, często ekspert z danej dziedziny. Budowa zintegrowanego systemu zarządzania, np. jakością, środowiskiem i bezpieczeństwem pracy, zakłada osiągnięcie celu poprzez wspólny wysiłek wielu (a najlepiej wszystkich) pracowników instytucji. Pracownicy ci są na ogół zorganizowani w zespoły tematyczne, które mogą być powoływane np.
w celu rozstrzygania problemów wynikających z poszczególnych zestawów standardów akredytacyjnych (grupa ds. leczenia zabiegowego, ds. ratownictwa, ds. diagnostyki itp.) albo w celu opracowania wewnątrzszpitalnych standardów postępowania w określonych sytuacjach problemowych (np. grupa ds. polityki antybiotykowej, ds. profilaktyki przeciwzakrzepowej itp.) czy też w celu ustawicznego nadzorowania zidentyfikowanych wcześniej zjawisk (np. grupa ds. monitorowania zakażeń szpitalnych albo innych zagrożeń). Udział w jednej grupie roboczej nie wyklucza możliwości angażowania się w prace innych zespołów zadaniowych.

H
HACCP (Hazard Analysis Critical Control Points)
– program redukcji ryzyka typujący zagrożenia w procesie produkcyjnym żywności, w ośrodkach żywienia zbiorowego, także w szpitalach.

Hazard (ang.) – zagrożenie, niebezpieczeństwo, ryzyko. Okoliczności lub wydarzenia, które wywołują lub zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia szkody wynikające z niebezpieczeństwa; sytuacja lub wydarzenie, które zwiększa rozmiary szkody, np. śliskie podłogi, niehigieniczne warunki, nasilony ruch uliczny.4

HTA (Health Technology Assessment) – Ocena Technologii Medycznych, jest podstawą EBM, dotyczy porównywania skuteczności różnych alternatywnych sposobów leczenia czy diagnozowania5. Jej celem jest poprawa opieki medycznej i optymalizacja wykorzystania zasobów „poprzez: promocję nowych efektywnych technologii medycznych i eliminację przestarzałych sposobów postępowania oraz (HTA – przypis R. H.) zapobiega wprowadzaniu technologii o nieudowodnionej skuteczności”.6 Ü

Autor jest dyrektorem szpitala w Makowie Mazowieckim, organizatorem ogólnopolskich konferencji
„Jakość w ochronie zdrowia”

„Alfabet jakości” drukujemy w „Pulsie”,
począwszy od numeru 2/2005

1 W. Lang; Prawo i moralność; Warszawa 1989, s. 8
2 J. J. Dahlgaard, K. Kristensen, G. K. Kanji; Podstawy zarządzania jakością; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 75
3 Więcej: K. Lisiecka; Kreowanie jakości; Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach; Katowice 2002; s. 131-134
4 Słowniczek terminów ekonomiki ochrony zdrowia – materiał szkoleniowy firm Project HOPE Polska, Instytut Zdrowia Publicznego – Wydział Ochrony Zdrowia CM UJ, Biuro ds. Zagranicznych Programów Pomocy w Ochronie Zdrowia przy Ministerstwie Zdrowia – „Szkolenie kadry kierowniczej wyższego szczebla” 1999, s.12
5 M. Bała; „Ewaluacja Badań Medycznych. Analiza opłacalności Health Technology Asessment, czyli ocena technologii medycznych” w materiałach V Ogólnopolskiej Konferencji: Jakość w Opiece Zdrowotnej; Kraków 2000, s. 19
6 za: J. L. Kurkowski, B. Łudzik, D. Suchy, B. Kalacińska-Skiba; „Farmakoekonomika w praktyce szpitala klinicznego: heparyna czy fraxiparyna?”; VIII Ogólnopolska Konferencja: Jakość w Opiece Zdrowotnej; Kraków 2003

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza