19 października 2007

Nasza akademia – Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Naczyniowej i Transplantacyjnej

W cyklu prezentującym placówki Akademii Medycznej przedstawiamy Katedrę i Klinikę Chirurgii Ogólnej, Naczyniowej i Transplantacyjnej, działającą w Centralnym Szpitalu Klinicznym AM przy ul. Banacha 1a w Warszawie. Kierownikiem Kliniki jest prof. dr hab. n. med. Jacek SZMIDT.

Tradycje Kliniki sięgają drugie go dziesięciolecia XX wieku, kiedy to na Uniwersytecie Warszawskim, reaktywowanym po okresie zaborów, powstał Wydział Lekarski. Wśród czterech klinik, utworzonych w 1918 r. na jego potrzeby, była też I Klinika Chirurgiczna.
Od początku istnienia do 1974 r. placówka była usytuowana w szpitalu Dzieciątka Jezus (z wyjątkiem okresu: XI 1944 – XII 1945, kiedy funkcjonowała w budynku szkolnym przy ul. Boremlowskiej na Pradze). W 1975 r. po wybudowaniu szpitala została przeniesiona do nowego gmachu przy ul. Banacha.
W gabinecie obecnego szefa Kliniki stoi wspaniałe zabytkowe biurko, z mosiężną tabliczką z wyrytymi nazwiskami luminarzy polskiej chirurgii – kierowników tej placówki. Pierwszym z nich był prof. Leon Kryński (1918-1920), kolejnym – prof. Antoni Leśniowski (1920-1935), autor opisu ziarninującego zapalenia dystalnego odcinka jelit, opublikowanego 23 lata przed Crohnem. Ich następcy (w latach 1936-1999) to: prof. Zygmunt Radliński, dr Marian Stefanowski, prof. Tadeusz Butkiewicz, prof. Jan Nielubowicz, prof. Tadeusz Tołłoczko. Dokonania dwóch ostatnich naukowców, powszechnie znane w środowisku lekarskim, są jeszcze żywe w pamięci obecnych pracowników Kliniki.
Od października 1999 r. Katedra i Klinika nosi obecną nazwę. Kieruje nią prof. Jacek Szmidt, który jest też krajowym konsultantem w dziedzinie chirurgii ogólnej.

Działalność leczniczo-usługowa

Określenie: wszechstronność najlepiej charakteryzuje diagnostykę i leczenie prowadzone w Klinice. Wykonuje się tu operacje wielu rodzajów tętniaków: aorty brzusznej (metodą klasyczną i wewnątrznaczyniową za pomocą stentgraftów); piersiowo-brzusznych (operacje hybrydowe); aorty piersiowej (metodą wewnątrznaczyniową); rozwarstwiających (technikami wewnątrznaczyniowymi); operacje naczyń trzewnych, szyjnych i łuku aorty (w przypadku zwężenia lub niedrożności). Przeprowadza się też operacje w nadciśnieniu naczyniowo-nerkowym, zabiegi na naczyniach żylnych (w tym kriochirurgiczne i endoskopowe podpowięziowego przecięcia żył przeszywających), wykonuje się przetoki tętniczo-żylne, cewniki do hemodializ i dializ otrzewnowych.
Ważną sferą działalności jest kwalifikacja chirurgiczna, przygotowanie i transplantacja nerek, trzustki i przytarczyc; diagnostyka endokrynologiczna tych organów oraz nadnerczy i hormonalnie czynnych guzów przewodu pokarmowego; chirurgia przełyku, żołądka, jelit i dróg żółciowych, laparoskopowe zabiegi nadnerczy i pęcherzyka żółciowego, chirurgia rekonstrukcyjna drogi pokarmowej u chorych po wycięciu gardła dolnego. Klinika przyjmuje także przypadki nagłe w trakcie ostrego dyżuru.
W 2006 r. na 88 łóżkach placówki hospitalizowano 2630 pacjentów. W 2005 r. wykonano tu 2084 zabiegi, w ubiegłym roku – 2012, a w I półroczu br. – 891. Ze względu na zakres i wyniki operacji Klinika jest uważana za jeden z najważniejszych ośrodków w kraju we wszystkich wymienionych dziedzinach.
– Ogólne koszty funkcjonowania Kliniki, podobnie jak szpitala, są wyższe, niż szacuje NFZ – mówi prof. Szmidt. – Jedną z przyczyn jest fakt, że do klinik akademickich trafiają najciężej chorzy, z powikłaniami, wymagający skomplikowanego leczenia i drogich leków. A procedury są źle skalkulowane, zaniżane. Nie ma żadnej różnicy w wycenie punktu w szpitalach powiatowych i klinicznych. W szczególnych przypadkach liczymy koszty indywidualnego finansowania konkretnego chorego, ale NFZ często odmawia ich zwrotu.
W wyposażeniu Kliniki znajdują się m.in.: śródoperacyjny aparat RTG do arteriografii, śródoperacyjny przepływomierz dopplerowski, angioskop, mikroskop operacyjny, aparat do radiotermoablacji guzów wątroby, tarczycy (RITA), śródoperacyjna sonda scyntylacyjna, aparat do śródoperacyjnego oznaczania hormonów metodą hemiluminescencyjną (PTH i insuliny).
Przy placówce działa Przychodnia Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej.

Działalność dydaktyczno-szkoleniowa
W Klinice odbywają się zajęcia (wykłady i ćwiczenia) dla V roku studentów Wydziału Lekarskiego i Wydziału Pielęgniarstwa. Placówka ma akredytację w trzech dziedzinach: chirurgii ogólnej, naczyniowej i transplantacyjnej. Obecnie specjalizacje robi tu 9 młodych lekarzy.
Ponadto prowadzone są kursy specjalizacyjne z transplantologii klinicznej i chirurgii endokrynologicznej (dla specjalizujących się w chirurgii ogólnej).
W zespole lekarskim, liczącym 22 osoby, pracuje prof. nadzw. Maciej Otto, trzech dr. dr. hab.: Sławomir Nazarewski, Zbigniew Gałązka, Tadeusz Grochowiecki. Ponad połowa pracowników ma stopień doktora medycyny.
– Zespół mam znakomity – mówi prof. Szmidt – Ale, niestety, ostatnio nieco się wykrusza. Koledzy z powodu niskich zarobków rezygnują z pracy. Tylko w tym roku odeszło dwóch lekarzy. Jako konsultant krajowy zbieram informacje ze wszystkich regionów kraju i wiem, że nie jesteśmy wyjątkiem. Do niedawna było bardzo trudno otrzymać miejsce specjalizacyjne w chirurgii, a rezydenturę jeszcze trudniej. W tym roku w jednym z województw z 4 miejsc rezydenckich zostało zajęte tylko jedno. To jest na razie przykład odosobniony, ale już widać spadek zainteresowania chirurgią.

Działalność naukowa
W placówce prowadzi się różnorakie badania kliniczne i eksperymentalne w zakresie chirurgii naczyniowej, transplantologii narządowej i komórkowej, gastroenterologii i endokrynologii.
Do największych osiągnięć, zdaniem prof. Szmidta, należą operacje transplantacyjne, wykonywane tu od wielu lat. Wprawdzie obecnie kilkanaście ośrodków w kraju zajmuje się przeszczepami nerek, to jednak dorobek tej placówki jest największy (ponad 2 tys. transplantacji tego narządu). Zespół pod kierownictwem prof. Szmidta w 1988 r. dokonał pierwszego w Polsce udanego przeszczepu trzustki (chora żyła po nim 18 lat, zmarła z innej przyczyny).
Prof. Jan Nielubowicz zapoczątkował rozwój chirurgii naczyniowej i transplantacyjnej. Potem wykonano wiele nowych zabiegów, np. leczenie wewnątrznaczyniowe tętniaków aorty brzusznej za pomocą stentgraftów (także najwięcej w Polsce – ponad 580).
Dużym osiągnięciem Kliniki jest wprowadzenie metody rekonstrukcji części szyjnej przewodu pokarmowego u chorych po wycięciu gardła dolnego, krtani i części szyjnej przełyku, w naciekaniu nowotworowym, wywodzącym się z raka zachyłka gruszkowatego. Laryngolodzy wykonują wycięcie, a chirurdzy – rekonstrukcję za pomocą wolnego autoprzeszczepu jelita cienkiego lub krętniczo-kątniczego. Jest to zabieg trudny technicznie, wymagający precyzji. Prof. Szmidt ma na koncie ponad 40 takich operacji; teraz przeprowadza je doc. Sławomir Nazarewski.
Prof. Maciej Otto wykonuje adrenalektomie laparoskopowe, tj. wycięcie nadnerczy metodą małoinwazyjną (największa liczba w Polsce).
Ogromny dorobek placówki w badaniu nadczynności i niedoczynności przytarczyc oraz pozostałych operacji endokrynologicznych to zasługa prof. Tadeusza Tołłoczki, poprzedniego kierownika Kliniki, a także byłego rektora AM. Obecnie badania te kontynuują dr dr Ireneusz Nawrot i Witold Chudziński.
Dr Nawrot specjalizuje się w operacjach i przeszczepach przytarczyc (doświadczenia w tym zakresie wykorzystał w swojej pracy habilitacyjnej). Z usuniętych przytarczyc pobiera się komórki, namnaża się je w hodowli, modyfikując ich immunogenność, a następnie wszczepia podskórnie innemu pacjentowi. Komórki zwykle żyją wiele miesięcy bez stosowania leków immunosupresyjnych.
Prof. Szmidt specjalizuje się m.in. w chirurgii gruczołów produkujących insulinę – wyspiaków trzustki.
W 2003 r. wydano „Podstawy chirurgii – podręcznik dla lekarzy specjalizujących się w chirurgii ogólnej”. Głównym redaktorem książki i autorem kilku rozdziałów jest prof. Jacek Szmidt (wkrótce będzie drugie wydanie). Poza tym zespół publikuje w polskich i zagranicznych czasopismach naukowych, przygotowuje także rozdziały i części książek dotyczących transplantologii, angiologii, nadciśnienia i in.

Małgorzata SKARBEK
W artykule wykorzystano materiały z książki „Dzieje
I Wydziału Lekarskiego AM w Warszawie (1809-2006)” pod red. Marka Krawczyka (patrz: str. 27)

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza