Spółka cywilna
Spółka cywilna jest to swojego rodzaju umowa pomiędzy przedsiębiorcami, która jest konstrukcją regulowaną przez prawo zobowiązań (art. 860-875 Kodeksu cywilnego). W związku z tym w odróżnieniu od spółek prawa handlowego spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej, nie stanowi jednostki organizacyjnej posiadającej podmiotowość prawną jak spółki osobowe.
Co za tym idzie spółka cywilna nie stanowi więc samodzielnego podmiotu prawa, a podmiotami prawa pozostają wspólnicy spółki cywilnej. Spółka cywilna nie ma własnego mienia – nabywane prawa i zaciągane zobowiązania wchodzą do wspólnego majątku wspólników, stanowiącego ich współwłasność (czyli będąc precyzyjnym – wspólność łączną). Także wspólnicy, nie spółka, prowadzą ewentualne przedsiębiorstwo, które podlega rejestracji w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. To wspólnicy są przedsiębiorcami i to oni mają firmy (oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorcę). Spółka cywilna nie może posiadać firmy (nazwy).
Reasumując spółka cywilna to umowa pomiędzy co najmniej dwoma osobami prowadzącym działalność gospodarczą, zgodnie z którą osoby te zobowiązały się wspólnie dążyć do osiągnięcia celu gospodarczego w jakiś określony sposób bardzo często tym sposobem jest wniesienie przez każdego jakiegoś wkładu.
Umowa spółki powinna zostać zawarta na piśmie dla celów dowodowych (ad probationem). To znaczy że dla istnienia spółki cywilnej nie jest konieczne spisanie umowy jednakże w przypadku sporu co do treści umowy (np.: w zakresie partycypacji wspólników w zyskach i stratach) lub jej istnienia znacznie utrudni prowadzenie dowodu (sporu).
Bardzo istotna cechą spółki cywilnej jest stałość jej składu osobowego, wobec czego wspólnik nie może rozporządzać udziałem w majątku wspólnym ani w jego składnikach (przynajmniej do rozwiązania spółki), utrudnione jest także wystąpienie ze spółki.
Każdy ze wspólników jest zarówno zobowiązany, jak i uprawniony do reprezentowania spółki. W czynnościach zwykłego zarządu, do momentu kiedy nie ma sprzeciwu chociaż jednego ze wspólników, nie potrzeba uchwały. Każdy może wykonać czynność nagłą, gdyby niewykonanie jej mogło narazić spółkę na niepowetowane straty. Wspólnik jest umocowany do reprezentowania spraw spółki w zakresie w jakim jest upoważniony do prowadzenia jej spraw.
Do osiągnięcia celu spółki zazwyczaj niezbędne jest utworzenie majątku wspólnego, który powstaje z praw wniesionych w postaci wkładów (wniesienie własności rzeczy lub prawa ich używania) oraz z usług wspólników. Domniemywa się, że wkłady wspólników są równe, co może zostać zmienione w umowie spółki.
Za zobowiązania zaciągnięte w związku z działalnością spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie zarówno majątkiem wspólnym, jak i majątkiem indywidualnym.
Prawo do udziału w zyskach i obowiązek pokrywania strat mają wszyscy wspólnicy. Udział w zyskach i obowiązek pokrywania strat może (choć nie musi) zostać skorelowany z wysokością wkładów.
Ponieważ zgodnie z prawem w przypadku gdy nie zostanie to inaczej określone udział każdego ze wspólników jest taki sam, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, domniemywa się, że udział w zyskach i stratach jest równy.
Obowiązek pokrywania strat można wyłączyć w umowie, lecz nie wolno wykluczyć wspólnika od udziału w zyskach.
Jeżeli umowa zawarta była na okres nieoznaczony, wspólnik może ze spółki wystąpić poprzez wypowiedzenie swojego wkładu na 3 miesiące przed końcem roku obrachunkowego. Z ważnych powodów wspólnik nie musi zachowywać terminu, w tej sytuacji może wypowiedzieć udział nawet w spółce zawartej na czas oznaczony. Przy wypowiedzeniu wkładu, pozostali wspólnicy zobowiązani są do zwrotu wkładów: w naturze rzeczy oddane do używania, a w pieniądzu sumę wkładu oznaczoną w umowie, a w braku takiego zastrzeżenia – wartość wkładu w chwili wniesienia. Dodatkowo wylicza się i wypłaca się zysk, zgodnie z zasadami przyjętymi w umowie. Wypowiedzieć udział wspólnika może również jego wierzyciel. Warunki, jakie musi spełnić, aby takie wypowiedzenie było możliwe to:
- bezskuteczna egzekucja w ciągu ostatnich 6 miesięcy, prowadzona z ruchomości,
- jest to wierzyciel osobisty,
- uzyskał zajęcie praw przysługujących wspólnikowi na wypadek wystąpienia ze spółki lub wypowiedzenia udziału.
Termin wypowiedzenia dla wierzyciela osobistego wynosi 3 miesiące, ale jeżeli umowa przewidywała krótszy to może zostać tu zastosowany.
Spółka z ważnych powodów może zostać rozwiązana przez sąd na żądanie każdego ze wspólników. W takim przypadku spółka ulega rozwiązaniu z dniem ogłoszenia upadłości wspólnika. Po rozwiązaniu stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Z modyfikacjami: po spłacie długów zwraca się wspólnikom wkłady, a pozostałą część majątku dzieli się według ich udziału w zyskach.
