Wina
Art. 1 § 3 k.k. „Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeśli nie można mu przypisać winy w czasie czynu”.
Winę definiujemy jako osobistą zarzucalność popełnionego czynu. Wyróżniamy winę umyślną i nieumyśloną.
Wina umyślna polega na działaniu sprawcy czynu zabronionego (przestępstwa) w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym.
Zamiar bezpośredni występuje wtedy gdy sprawca ma świadomość że czyn który popełni jest przestępstwem i chce ten czyn popełnić. Zamiar ewentualny polega na tym że sprawca przewiduje, że popełni czyn zabroniony i godzi się na to (jest mu obojętne czy popełni przestępstwo).
W zakresie działania nieumyślnego rozróżniamy lekkomyślność i niedbalstwo.
Lekkomyślność to takie działanie, w przypadku którego sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego, jednak nie chce go popełnić (myśli że uniknie popełnienia czynu zabronionego).
Niedbalstwo charakteryzuję się natomiast tym że sprawca czynu nie przewiduje popełnienia czynu zabronionego i nie chce tego, ale biorąc pod uwagę jego cechy osobnicze (wiek, wykształcenie, doświadczenie życiowe itp.) mógł przewidzieć popełnienie czynu zabronionego.
Należy pamiętać, iż umyślność lub nieumyślność jest elementem opisującym dane przestępstwo i jego udowodnienie jest częścią postępowania karnego (ciąży na oskarżycielu).
Należy stwierdzić iż dla odpowiedzialności karnej lekarza istotne znaczenie ma zawinienie nieumyślne. Umyślność w przypadku przestępstw popełnianych przez lekarzy w zakresie błędu w sztuce jest niezwykle rzadka.
Biorąc pod uwagę powyższe należy stwierdzić, że nie każdy błąd w sztuce może oznaczać odpowiedzialność karną lekarza. Błędem powodującym odpowiedzialność karną jest błąd, którego skutek powstał w wyniku co najmniej lekkomyślności bądź niedbalstwa, a więc został przez lekarza zawiniony.[1]
W wyroku z dnia 8 września 1973 r.[2] Sąd Najwyższy wskazuje, że „Lekarz może odpowiadać karnie za przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu pacjenta w związku z zabiegiem leczniczym (rozumianym w szerokim znaczeniu tego pojęcia, tzn. obejmującym diagnozę, terapię i profilaktykę chorób) tylko w razie zawinionego błędu sztuki lekarskiej”.
Natomiast, zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 1970 r.[3], „Nie każdy jednak błąd lekarski, ale tylko błąd zawiniony może powodować odpowiedzialność lekarza bądź Skarbu Państwa, którego funkcjonariuszem jest lekarz, za wynikłą stąd dla pacjenta szkodę (art. 415 i art. 417 k.c.)”.
Dokonując oceny zachowania lekarza należałoby zastosować miernik obiektywny i abstrakcyjny z uwzględnieniem okoliczności zdarzenia w tym czasu i miejsca zdarzenia. Bez znaczenia powinny być natomiast indywidualne właściwości sprawcy. Dobrym rozwiązaniem jest porównanie zachowań lekarza do wzorca lekarza[4] i w sytuacji gdy zachowanie to będzie odbiegało od wzorca można je uznać za zawinione.
[1] Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 września 1960 r.[1] sygn. akt II K 675/60 podkreśla, że „Nie każdy błąd w sztuce lekarskiej może obciążać lekarza, ale taki tylko błąd, który jest skutkiem co najmniej lekkomyślności lub niedbalstwa lekarza, a więc został przez niego zawiniony”. OSNPG 1961/1/1
[2] Sygn. akt IKR 116/72
[3] Sygn. akt II CR 543/70
[4] Wzorze mówiony w rozdziale poświęconym odpowiedzialności cywilnej lekarzy
