Narażenie na niebezpieczeństwo – art. 160 kk
Art. 160. [Narażenie na niebezpieczeństwo]
- 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
- 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
- 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
- 4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1-3 sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.
- 5. Ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Zagrożenie karami
Poza karami wynikającymi z samego przepisu (tj. grzywny, ograniczenia wolności, pozbawienia wolności) sąd może wymierzyć także środki karne.
Na podstawie art. 47 § 1 KK, w razie skazania za umyślne przestępstwo narażenia na niebezpieczeństwo uregulowane w art. 160 § 1-2 KK, sąd może orzec nawiązkę na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
W przypadku gdy narażenie na niebezpieczeństwo nastąpiło w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie, a sprawcę skazano na karę na czas nie krótszy od lat 3 pozbawienia wolności, można orzec środek karny w postaci pozbawienia praw publicznych (art. 40 § 2 KK).
Sąd może orzec zakaz zajmowania określonego stanowiska albo wykonywania określonego zawodu (art. 41 § 1 KK), jeżeli sprawca przestępstwa narażenia z art. 160 KK nadużył przy popełnieniu przestępstwa stanowiska lub wykonywanego zawodu albo okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom chronionym.
Znamiona przestępstwa
Jest to przestępstwo materialne, to znaczy że dla jego popełnienia konieczne jest wystąpienie skutku w postaci bezpośredniego niebezpieczeństwa utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu człowieka w rozumieniu art. 156 § 1 KK. Aby dopuścić się tego przestępstwa nie jest konieczne wystąpienie jakichkolwiek innych skutków, poza wytworzeniem (a w pewnych sytuacjach zwiększeniem lub utrzymaniem) stanu narażenia na niebezpieczeństwo, o jakim przepis ten stanowi. W szczególności nie jest wymagane nastąpienie skutku śmiertelnego lub uszczerbku na zdrowiu.[1]
Narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo może polegać na:
1) wywołaniu takiego stanu,
2) jego zwiększeniu,
3) lub na jego utrzymaniu, mimo istnienia powinności jego neutralizacji czy choćby zmniejszenia (w przypadku zaniechania).
Tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 kwietnia 2008 r.[2] gdzie sąd wskazał, że dla odpowiedzialności karnej z art. 160 § 2 KK bez znaczenia jest to, czy lekarz – gwarant w wyniku zaniechania udzielenia świadczenia zdrowotnego spowodował taki stan rzeczy, w którym pacjent znalazł się w sytuacji grożącej bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia, mimo iż poprzednio w takim stanie nie był – innymi słowy, że pożądane zachowanie alternatywne, stanowiące realizację ciążącego na lekarzu obowiązku, zapobiegłoby wystąpieniu takiego skutku – czy też, że lekarz – gwarant w wyniku zaniechania udzielenia świadczenia zdrowotnego zdynamizował swą bezczynnością przebieg i rozwój procesów chorobowych u pacjenta w ten sposób, że zaczęły one bezpośrednio zagrażać jego życiu lub zdrowiu.
Jako niebezpieczeństwo należy rozumieć taką sytuację która obiektywnie rodzi wysokie prawdopodobieństwo nastąpienia uszczerbku w dobrach prawnych.
Sąd apelacyjny w Krakowie z dnia 4 października 2007 r.[3] stwierdził, iż „dla odpowiedzialności z art. 160 § 1 KK wymagane jest, by niebezpieczeństwo (…) było bezpośrednie, a więc natychmiastowe, realne, konkretnie istniejące w sytuacji już stworzonej przez sprawcę bez jego dalszych możliwych działań. Istnienie warunków, które w przyszłości mogły narażać na niebezpieczeństwo życia lub zdrowia ludzi, nie upoważnia do tworzenia neologizmu o formalnym niebezpieczeństwie”
Przestępstwo narażenia na niebezpieczeństwo może być popełnione umyślnie (art. 160 § 1 – 2 KK) lub nieumyślnie (art. 160 § 3 KK).
Narażenie na niebezpieczeństwo może być dokonane zarówno przez działanie, jak i przez zaniechanie.
Kwalifikowana postać – gdy przestępstwo zostanie popełnione przez osobę na której ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo
Wskazany w art. 160 § 2 KK szczególny, prawny obowiązek opieki, może wynikać z
- ustawy (np. lekarz – pacjent)
- orzeczenia sądu
- zajmowanego stanowiska np. ordynator
- umowy cywilnoprawnej lub umowy o pracę np. lekarz
- zaistniałej sytuacji faktycznej
Lekarz, który ma szczególny obowiązek troski wobec określonej osoby, nie ma prawa odmówić udzielenia jej świadczenia medycznego, nawet jeżeli naraża przez to swoje zdrowie lub życie (np. lekarz a dyżurze). Nie może również powoływać się na stan wyższej konieczności, na który z kolei mogą powołać się inne osoby lub nawet lekarz, na którym nie ciąży taki szczególny obowiązek (np. lekarz, który jest świadkiem wypadku).
W odniesieniu do lekarza, na którym nie ciąży szczególny obowiązek troski o konkretną osobę, jego odpowiedzialność będzie ograniczona do zarzutu nieudzielenia pomocy człowiekowi znajdującemu się w niebezpieczeństwie, tj. na zasadzie art. 162 k.k.
[1] Wyrok Sądu Najwyższy z dnia 3 października 1973 r., sygn. akt IV KR 256/73, Biul. SN 1974, Nr 2, poz. 26; Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 1980 r., sygn. akt II KR 191/80, OSNPG 1981, Nr 1, poz. 4
[2] Sygn. akt IV KK 381/07, OSNKW 2008, Nr 7, poz. 56
[3] Sygn. akt II AKA 132/07, KZS 2007, Nr 12, poz. 53
