1 grudnia 2016

Umowa cywilno-prawna zawarta z lekarzem prowadzącym działalność gospodarczą

• >> Wstęp
• >> Przedmiot Umowy
  
• >> Obowiązki
  
• >> Miejsce wykonywania umowy
  
• >> Czas wykonywania umowy
  
• >> Prawo do wolnych dni, klauzula regeneracji sił
  
• >> Osobiste wykonanie umowy
  
• >> Kary umowne
  
• >> Kary z Narodowego Funduszu Zdrowia
  
• >> Odpowiedzialność za szkody spowodowane osobom trzecim
  
• >> Odpowiedzialność za szkody spowodowane podmiotowi, na rzecz którego świadczone są usługi
• >>Wynagrodzenie
• >> Wypowiedzenie umowy

 

1. Wstęp

 

W związku z koniecznością zachowania jednolitego nazewnictwa i czytelności opracowania w całym rozdziale nr I przyjęto nastające nazewnictwo:

1. Zamawiający – podmiot zlecający wykonanie usług
2. Wykonawca – podmiot przyjmujący wykonanie usług (lekarz)

 

2. Przedmiot Umowy

 

Przykład I

Zamawiający zleca, a Wykonawca przyjmuje do wykonania odpłatne i profesjonalne wykonywanie usług medycznych i podejmowanie czynności zawodowych na rzecz pacjentów Zamawiającego w poradni podstawowej opieki zdrowotnej, w szczególności do:
a)………………
b)………………
c)………………

 

Przykład II

Zamawiający zleca, a wykonawca przyjmuje do wykonania……………….(szczegółowo wymienione obowiązki)

 

Przykład III

Przedmiotem niniejszej umowy jest świadczenie przez Wykonawcę usług medycznych zakresie ……………………….

 

Przykład IV

Przedmiotem niniejszej umowy jest wykorzystanie zdobytej wiedzy medycznej oraz umiejętności Wykonawcy  w celu wykonania świadczeń zdrowotnych.

 

Przykład V

Zamawiający zleca Wykonawcy, a Wykonawca przyjmuje do realizacji zlecenie polegające na udzieleniu świadczeń zdrowotnych, w szczególności w następującym zakresie:
a) świadczenia usług medycznych należących do kompetencji lekarza specjalisty z zakresu …
b) odpowiedzialności za prawidłowe sporządzanie dokumentacji i zapisów dotyczących pracy oddziału.
c) pełnienia nadzoru nad wykonywaniem zaleceń lekarskich – zleconych personelowi średniemu oddziału.

 

Przykład VI

Zamawiający zleca, a Wykonawca zobowiązuje się do świadczenia usług polegających na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w rozumieniu art. 2 pkt 10 i 11 ustawy o działalności leczniczej, tj. w zakresie ……………………………. służących profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz innych działań medycznych wynikających z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania, na rzecz pacjentów Udzielającego zamówienia.

 

Przedmiot umowy jest podstawową kwestią do prawidłowego ustalenia treści zawartej umowy, to swoisty początek ustalania praw i obowiązków stron umowy, ramy w których obie strony umowy zobligowały się współpracować. Najprościej – opis przedmiotu umowy to jest to do czego zobowiązał się Wykonawca (lekarz) i czego od Wykonawcy może żądać Zamawiający. Tym samym ustalenie przedmiotu umowy powinno być pierwszym krokiem do dalszej interpretacji umowy czy pierwotnie pierwszym punktem negocjacji pomiędzy stronami umowy.

 

Na opis przedmiotu umowy składa się wiele elementów, które następnie tworzą całość umowy. Pierwszym elementem, który zostanie opisany w przedmiotowym rozdziale jest opisanie czynności, które ma wykonać Wykonawca (lekarz) na rzecz Zamawiającego lub osób wskazanych przez Zamawiającego (pacjentów). Dla uproszczenia pod pojęciem opisu przedmiotu umowy w niniejszym opracowaniu będziemy rozumieć tyko ten pierwszy element tj. opis czynności do wykonania których zobowiązał się Wykonawca (lekarz).

 

Kolejne istotne kwestie takie które w rozumieniu szerokim także nalezą do opisu przedmiotu umowy, opisane w następnych rozdziałach opracowania ale to:

• miejsce wykonywania umowy,
• czas wykonywania umowy,
• dodatkowe obowiązki.

 

Można wyróżnić wiele sposobów kształtowania zapisów dotyczących przedmiotu umowy.

Powyżej wskazano kilka przykładów zapisów dotyczących przedmiotu umowy a w dalszej kolejności przy wyborze kilku podziałów zostaną umówione ich cechy i wiążące się z tym konsekwencje prawne.

 

Pierwszym z opisanych podziałów będzie podział na opisy stosujące zamknięte katalogi obowiązków składających się na przedmiot umowy oraz opisy stosujące otwarty katalog składający się na przedmiot umowy.

Najprostszym sposobem rozróżnienia typów opisów przedmiotu umowy będzie użycie lub nie, przy konstruowaniu opisu przedmiotu umowy wyrażenia „w szczególności” lub równoważnika tego wyrażenia (m.in., np.). W przypadku zastosowania wyrażenia „w szczególności” lub równoważnika będziemy mieli do czynienia z katalogiem otwartym, który wymienia czynności składające się na opis przedmiotu zamówienia jedynie przykładowo. Z tego typu opisami mamy do czynienia w przykładach nr I oraz nr V.

Konsekwencją wyboru takiego opisu przedmiotu umowy jest fakt, iż podlega on szerszej interpretacji. Oczywiście nie oznacza to, że tego typu opisy uprawniają do interpretacji w kierunku nieograniczonym. Jednakże taki opis nie daje jednoznacznej i pełnej wiedzy o przedmiocie umowy. Na późniejszym etapie wykonywania umowy może okazać się, iż wykonawca (lekarz) zawierający umowę z zmawiającym rozumiał jej zakres w sposób odmienny (zazwyczaj w sposób węższy niż Zamawiający). Brak wiedzy o ostatecznym kształcie przedmiotu umowy może rodzić także nieporozumienia dotyczące niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Skoro Wykonawca nie wie do czego się zobowiązał nie będzie mógł być nigdy pewny czy wykonuje wszystkie obowiązki wynikające z umowy. W następstwie lekarz nie znający dokładnie przedmiotu umowy może narazić się na konsekwencje związane z koniecznością np. zapłacenia kar umownych lub (i) odszkodowania za szkody wyrządzone Zamawiającemu. Takim wyrazistym przykładem braku uściślenia przedmiotu umowy jest kwestia pracy w ramach dyżurów medycznych. Jeżeli umowa będzie posługiwała się otwartym katalogiem obowiązków przy opisywaniu przedmiotu umowy Zamawiający może od Wykonawcy wymagać świadczenia usług także w ramach dyżurów medycznych, nawet wtedy gdy strony przy podpisywaniu tej umowy strony nie przewidziały świadczenia usług w ramach dyżurów medycznych.

 

Dużo bezpieczniejszym z punktu widzenia wykonawcy (lekarza) sposobem kształtowania opisu przedmiotu zamówienia jest stosowanie katalogów zamkniętych, wyczerpujących. W takiej sytuacji obie strony umowy od początku znają zakres zwartej umowy. Istnieje jednak ryzyko, że strony nie przewidzą wszystkich obowiązków, które mogą wyniknąć z późniejszej realizacji umowy lub przy zastosowaniu zbyt ogólnikowych opisów znów narażą się na nieporozumienia interpretacyjne już nie na tle katalogu otwartego obowiązków, a nie tle pojęć wieloznacznych lub niedookreślonych. Z opisem przedmiotu umowy w typie katalogu zamkniętego mamy do czynienia w przykładzie nr II.

 

I tak można przejść do drugiego podziału sposobów kształtowania opisu przedmiotu umowy przez wymienienie obowiązków, konkretnych czynności składających się na opis przedmiotu umowy (zarówno przy uwzględnieniu opisu z katalogiem zamkniętym lub otwartym) oraz odesłanie do ogólnych pojęć np. świadczenia usług polegających na udzielaniu świadczeń zdrowotnych. W praktyce występuje także sposób mieszany.

 

Pierwszy sposób kształtowania opisu przedmiotu umowy to wymienienie obowiązków do których zobowiązuje się Wykonawca. Może to być oczywiście zarówno katalog zamknięty jak i otwarty. W tej sytuacji opis przedmiotu umowy nie odwołuje się do żadnych ogólnych pojęć, jedynie ogranicza się do wymiany obowiązków. W przypadku katalogu zamkniętego należy uznać ten sposób jako idealistyczny i występujący w obrocie prawnym niezmiernie rzadko. Przykładem takiego opisu przedmiotu umowy jest przykład nr II. W przypadku katalogu otwartego ten sposób kształtowania opisu przedmiotu umowy należy uznać za całkowicie niepoprawny. Brak odwołania do pojęć ogólnikowych w połączeniu z zastosowaniem katalogu otwartego powoduje, iż Wykonawca zobowiązuje się do świadczenia bliżej nieokreślonych usług.

 

Drugim sposobem kształtowania opisu przedmiotu umowy jest odesłanie do pojęć ogólnych np. świadczenia zdrowotne, usługi zdrowotne, usługi medyczne. Przy tworzeniu tego typu opisów przedmiotu umowy niezwykle istotne jest prawidłowe rozumienie prze obie strony pojęć używanych przy opisie przedmiotu umowy. Poniżej opisane zostanie jak różnorodnie te pojęcia mogą być rozumiane, a co z tym się wiąże jak trudno będzie dokonywać interpretacji umowy w przypadku wątpliwości, rozbieżności po miedzy stronami. Najczęściej stosowanymi sformułowaniami są: „świadczenia zdrowotne”, „usługi medyczne”, „podejmowanie czynności zawodowych”.

 

Pojęcie „świadczenia zdrowotne” jest pojęciem definiowanym w kilku aktach prawnych. Najważniejsze to ustawa o działalności leczniczej oraz ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Ponadto pojęcie to ma także swoje potoczne rozumienie, które nie zawsze będzie tożsame z definicją legalną występującą w ustawach.

Art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy o działalności leczniczej definiuje świadczenia zdrowotne jako działania służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania.

W ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych pojęcie świadczenia zdrowotne definiuje art. 5 pkt 40, stanowiący, że świadczenie zdrowotne to działanie służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia lub inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich udzielania.

Porównując obie definicje są one prawie tożsame. Jednakże w definicji wskazanej w ustawie o działalności leczniczej zabrakło stwierdzenia, że świadczeniami zdrowotnymi są także działania służące profilaktyce zdrowotnej – co zostało zawarte w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

 

Należy także pamiętać o różnorodności rodzajów świadczeń zdrowotnych. Biorąc pod uwagę całokształt przepisów prawnych regulujący tą materię wyróżniamy świadczenia szpitalne, stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne oraz ambulatoryjne świadczenia zdrowotne.

Świadczenia szpitalne to wykonywane całą dobę kompleksowe świadczenia zdrowotne polegające na diagnozowaniu, leczeniu, pielęgnacji lub rehabilitacji, które nie mogą być realizowane w ramach innych stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych lub ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych. Świadczeniami szpitalnymi są także świadczenia udzielane z zamiarem zakończenia ich udzielania w okresie nieprzekraczającym 24 godzin.

Stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne to: świadczenia opiekuńcze, pielęgnacyjne, paliatywne, hospicyjne, świadczenia z zakresu opieki długoterminowej, rehabilitacji leczniczej, leczenia uzależnień, psychiatrycznej opieki zdrowotnej oraz lecznictwa uzdrowiskowego – udzielane pacjentom, których stan zdrowia wymaga udzielania świadczeń w odpowiednio urządzonych, stałych pomieszczeniach.

Ambulatoryjne świadczenia zdrowotne obejmują świadczenia podstawowej lub specjalistycznej opieki zdrowotnej oraz świadczenia z zakresu rehabilitacji leczniczej, udzielane w warunkach niewymagających ich udzielania w odpowiednio urządzonym, stałym pomieszczeniu. Ambulatoryjne świadczenia zdrowotne mogą polegać również na wykonywaniu badań diagnostycznych w celu rozpoznania stanu zdrowia i ustalenia dalszego postępowania leczniczego.

 

Oczywiście nie można zapominać o potocznym rozumieniu tego pojęcia, które może zawierać wszystkie elementy wskazane w definicjach legalnych albo tylko niektóre.

Niewątpliwe bez odesłania do konkretnej definicji (tak jak w przykładzie nr VI) używanie pojęcia „świadczenia zdrowotne” może okazać się niewystarczające lub powodować spory w przyszłości.

 

Innym często występującym pojęciem, do którego odwołują się umowy jest pojęcie usługi medyczne. Brak w ustawie o działalności leczniczej czy też innym akcie prawnym regulującym bezpośrednio prawa i obowiązki lekarzy definicji legalnej pojęcia „usługi medyczne. W ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U z 2017 r., poz. 1221, z późn. zm.) posługuje się określeniem  usługi w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, oraz dostawę towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane, wykonywane w ramach działalności leczniczej przez podmioty lecznicze, usługi w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, oraz dostawę towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane, świadczone na rzecz podmiotów leczniczych na terenie ich przedsiębiorstw, w których wykonywana jest działalność lecznicza oraz usługi w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, świadczone w ramach wykonywania zawodów: lekarza i lekarza dentysty, pielęgniarki i położnej, medycznych, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o działalności leczniczej, psychologa. Jednocześnie jednak nie wprowadza żadnej definicji samych usług medycznych.

Pojęcie usług medycznych ma także znaczenie potoczne, często bardzo zbliżone do pojęcia świadczeń zdrowotnych. Jednakże w związku z brakiem definicji mogącej pomóc w jego interpretacji należy stwierdzić, iż używanie tego pojęcia do opisu przedmiotu umowy jest opisem niezdefiniowanego przez niezdefiniowane.

Kolejnym często występującym sformułowaniem służącym opisywaniu przedmiotu umowy jest „podejmowanie czynności zawodowych”. Pojęcie to występuje rzadko samodzielnie częściej obok jednego z dwóch wcześniej omawianych pojęć. Pojęcie podobnie jak pojęcie „usługi medyczne” nie znalazło swojej definicji legalnej. Sformułowanie „podejmowanie czynności zawodowych” oznaczać może wszystkie czynności związane z wykonywaniem zawodu lekarza.

Tym samym wprowadzając to pojęcie do opisu przedmiotu umowy otwieramy katalog obowiązków w podobny sposób jak wprowadzenie pojęcia „w szczególności” lub równoważnego.

 

Często spotykanym sposobem kształtowania opisu przedmiotu umowy jest wprowadzenie pojęcia ogólnego wraz z uszczegółowieniem obowiązków poprzez wprowadzenie katalogu zamkniętego lub otwartego obowiązków (metoda mieszana).

 

Reasumując należy stwierdzić, iż opis przedmiotu umowy powinien być:

• skonstruowany zgodnie z zasadą od ogółu do szczegółu,
• przez odesłania do pojęć ogólnych lecz zdefiniowanych w konkretnych aktach prawnych lub innych dokumentach znanych obu stronom np. regulaminach wewnętrznych zamawiającego,
• z pominięciem sformułowań niejasnych, nieprecyzyjnych, niezdefiniowanych,
• poprzez zawężenie obowiązków do określonych ujętych w katalog zamknięty.

 

3. Obowiązki

 

Przykłady

Przyjmujący Zamówienie jest zobowiązany w szczególności do:

• przejawiania aktywności, inicjatywy i kreatywności w wykonywaniu świadczeń zdrowotnych,
• dbania o dobre imię Zamawiającego,
• poszanowania mienia Zamawiającego oraz korzystania z niego wyłącznie w zakresie niezbędnym do wykonywania umowy,
• znajomości i przestrzegania przepisów regulujących świadczenie usług objętych umową, przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie wynikającym z wykonywania umowy oraz przepisów dotyczących praw pacjenta,
• uprzejmego i taktownego traktowania pacjentów Zamawiającego,
• noszenia przez zatrudniony przez siebie personel identyfikatorów według wzoru określonego przez Zamawiającego,
• współdziałania z Zamawiającym w zakresie niezbędnym do prawidłowego wykonania umowy,
• znajomości i przestrzegania regulaminu porządkowego oraz innych aktów wewnętrznych obowiązujących na terenie Zamawiającego w której realizowane będą usługi objęte umową,
• zachowania w tajemnicy wszelkich informacji dotyczących Zamawiającego, o których Wykonawca dowiedział się przy wykonywaniu świadczeń zdrowotnych objętych niniejszą umową,
• znajomości oraz prowadzenia dokładnej i systematycznej dokumentacji medycznej pacjentów zgodnie z obowiązującymi u Zamawiającego zasadami i wymaganiami stawianymi przez NFZ,
• prowadzenia sprawozdawczości statystycznej na zasadach obowiązujących u Zamawiającego,
• przestrzegania przepisów powszechnie obowiązujących (przepisów określających prawa i obowiązki pacjenta, ustawy o ochronie danych osobowych i innych)
• zachowanie tajemnicy zawodowej i etyki lekarskiej,
• osobistego zgłaszania swoje działalności gospodarczej i rozliczania się w urzędzie Skarbowym z tytułu zobowiązań podatkowych i zakładem Ubezpieczeń Społecznych

 

W ramach precyzowania opisu przedmiotu umowy w niektórych umowach mogą pojawić się dodatkowe zapisy regulujące obowiązki Wykonawcy. Obowiązki te możemy także podzielić na pewne podgrupy.

Pierwszy podział wyróżniający obowiązki, które są powtórzeniem obowiązków bezwzględnie obowiązujących wszystkie osoby wykonujące zawód lekarza oraz te których obowiązek przestrzegania wynika jedynie z zapisów umowy. W przypadku pierwszych nie ma znaczenia czy one zostaną wprowadzone do umowy czy też nie, ponieważ dotyczą obowiązków nałożonych na lekarzy z mocy ustawy. Wprowadzenie ich do umowy ma jedynie znaczenie dla ewentualnego nałożenia kar umownych na wykonawcę – ich wprowadzenie umożliwia bezpośrednie nałożenie kar umownych na Wykonawcę za ich nieprzestrzeganie lub nienależyte wykonanie umowy. Tego typu obowiązki to wymienione w przykładach nr 12, 13, 14. Inne to takie których obowiązywanie Wykonawcy wynika z samej umowy. Do takich należą wymienione w przykładach nr 1, 2, 6. Ich wprowadzenia do umowy kreuje nowe obowiązki, które wynikają jedynie z tego dokumentu, a biorąc pod uwagę konsekwencje ewentualnego niewykonana lub nienależytego wykonania umowy mogą okazać się bardzo istotne. Na przykład w przypadku wprowadzenia kary umownej za nienależyte wykonanie umowy niezastosowanie się do obowiązku noszenia przez zatrudniony przez siebie personel identyfikatorów według wzoru określonego przez Zamawiającego, może zostać uznane za nienależyte wykonanie umowy i spowodować naliczenie kary umownej za nienależyte wykonanie umowy (piszący wskazuje na mechanizmy niewywiązywania się z obowiązków nałożonych umową nie rozpatrując zasadności nakładania kar za pojedyncze niewywiązanie się z obowiązków, jak także abstrahując od praktyki w tym względzie stosowanej).

 

Są też takie które wynikają w pośredni sposób z przepisów prawa a umowa jedynie je doprecyzowuje. Do takich należą wymienione w przykładach nr 3. Wykorzystywanie cudzego mienia bez wiedzy i zgody osoby do której to mienieni należy jest niezgodne z przepisami powszechnie obowiązującym, w tym przykładzie norma ta jednak nabiera uszczegółowienia wynikającego charakteru umowy.

 

Kolejnym podziałem jest podział na obowiązki precyzyjnie opisane i nieprecyzyjnie opisane. Do precyzyjnych będą należały takie, których rozumienie jest uniwersalne. Do tych można zaliczyć wymienione w przykładach nr 6,8,9. Przeciwieństwem będą takie obowiązki, które nie są jednoznaczne interpretowane. Do takich obowiązków należ wymienione w przykładach nr 1,2,7. Ich przestrzeganie może często rodzić trudności chociażby ze względu na ich niejednoznaczne znaczenie. W zakresie pierwszych nie istnieją żadne problemy interpretacyjne, drugie mogą rodzić spory gdy ich przestrzeganie lub nieprzestrzeganie może rodzić negatywne konsekwencji dla Wykonawcy (np. w postaci możliwości nałożenia kar umownych).

 

4. Miejsce wykonywania umowy

 

Przykład I

Miejscem udzielania świadczeń zdrowotnych jest siedziba Zamawiającego, a  w szczególności Klinika …………………………..

 

Przykład II

Miejscem udzielania świadczeń zdrowotnych jest każdoczesna siedziba Zamawiającego.

 

Przykład III

Miejscem udzielania świadczeń zdrowotnych jest siedziba Zamawiającego.

 

Przykład IV

Miejscem udzielania świadczeń zdrowotnych jest Oddział/Klinika … znajdująca się w siedzibie Zamawiającego… (adres).

 

Przykład V

Miejscem udzielania świadczeń zdrowotnych jest województwo…

 

Przykład VI

Miejscem udzielania świadczeń zdrowotnych jest …. (adres)

 

Miejsce wykonywania umowy to, jak było wskazane powyżej, kolejny element opisu przedmiotu umowy w rozumieniu szerokim.

W zakresie miejsca wykonywania umowy odnajdujemy także wielorakie sposoby kształtowania zapisów:

• nie wskazywanie miejsca wykonywania umowy,
• wskazywanie obszaru geograficznego np. miejscowość, województwo,
• wskazanie siedziby zamawiającego jako miejsca wykonywania umowy,
• wskazanie konkretnego oddziału, kliniki.

 

W przypadku niewskazania miejsca wykonywania umowy należy przyjąć, iż Wykonawca (lekarz) ma obowiązek świadczyć usługi w miejscu wskazanym przez Zamawiającego. Oczywiście taki zapis (lub właściwie jego brak) może spowodować ogromne problemy z wykonaniem takiej umowy a w przypadku konfliktu pomiędzy stronami umowy działać ewidentnie na szkodę lekarza.

 

Wskazanie miejscowości jako miejsca wykonywania umowy także należy ocenić jako rozwiązanie błędne i mogące spowodować ogromne problemy interpretacyjne. (przykład nr V).

Na szczęście należy zauważyć, iż rzadko w praktyce spotyka się umowy, w których miejsce wykonania umowy nie zostało wskazane lub jest wskazane poprzez wskazanie obszaru geograficznego.

Najczęściej występującymi zapisami dotyczącymi miejsca wykonywania umowy są dwa ostanie przypadki tj. albo wskazanie siedziby Zamawiającego albo konkretnego oddziału, kliniki.

 

W pierwszym przypadku należy stwierdzić, iż wskazanie siedziby Zamawiającego może  nastąpić w kilka odmiennych sposobów:

• przez wskazanie siedziby zamawiającego bez wskazania adresu zamawiającego – przykład nr III
• przez wskazanie każdoczasowej siedziby zamawiającego bez wskazania jej adresu – przykład nr II,
• przez wskazanie konkretnego adresu siedziby Zamawiającego – przykład nr VI,
• pozorne zawężenie do oddziału lub kliniki poprzez użycie zwrotu „w szczególności” – przykład nr I

 

Wskazanie w umowie miejsca wykonywania umowy siedziby zamawiającego bez wskazania adresu siedziby zamawiającego daje bardzo zbliżony efekt jak wskazanie obszaru geograficznego. Fakt ten wynika z definicji siedziby w przepisach prawa.  W języku potocznym siedziba jest kojarzona z konkretnym adresem. Inaczej definiowana jest siedziba w przepisach prawa. W prawie pod pojęciem siedziby rozumiemy miejscowość. Tym samym jeżeli mamy wskazane, iż miejscem wykonywania umowy jest siedziba Zamawiającego bez wskazania konkretnego adresu, miejscem wykonywania umowy będzie miejscowość, w której w danym czasie ma siedzibę Zamawiający. W praktyce oznacza to, iż wykonawca musi się liczyć z tym, że w przypadku zmiany adresu siedziby Zamawiającego będzie zobligowany do świadczenia usług na podstawie tej umowy pod nowym adresem siedziby. Nie rodzi to problemów w małych miejscowościach, gdzie zmiana adresu siedziby nie zmieni znacznie odległości do miejsca wykonywania umowy. Jednakże w dużych miastach może to powodować znaczącą zmianę w kosztach i czasie dojazdu do miejsca wykonywania umowy.

 

Dalej idącym zapisem jest wskazanie, iż miejscem wykonywania umowy jest każdoczesna siedziba Zamawiającego. W takiej sytuacji nawet zmiana siedziby z jednej miejscowości na drugą będzie obligowało Wykonawcę do wykonywania umowy w miejscu nowej siedziby (miejscowości) bez zmiany pozostałych warunków umowy.

 

Wskazanie konkretnego adresu miejsca wykonywania umowy znacznie ogranicza pole możliwości zmiany miejsca wykonywania umowy, choć nie zabezpiecza w pełni Wykonawcy  przed zmianami w szczególności gdy Zamawiającym jest duża placówką zapewniająca świadczenia zdrowotne np. na kilku oddziałach. Wykonawca (lekarz), który zobowiązanie się do świadczenia usług pod konkretnym adresem bez wskazania oddziału, kliniki, może spotkać się sytuacją kierowania do świadczenia usług w różnych oddziałach, także np. na izbie przyjęć.

 

Taka sama sytuacja ma miejsce gdy miejsce wykonywania umowy, zostało skonkretyzowane jednak poprzez uczycie wyrażenia „w szczególności” lub równoważnego. Wpisanie przy określeniu miejsca wykonywania umowy wyrażenia „w szczególności w klinice…” nie gwarantuje Wykonawcy (lekarzowi) wykonywania umowy tylko w tej konkretnej klinice. Taki zapis wskazuje raczej, że co do zasady Wykonawca (lekarz) będzie wykonywał umowę w tej klinice, jednak Zamawiający może zobligować go do świadczenia jej także w innym miejscu (inna klinika, oddział, izba przyjęć).

 

Najbardziej skonkretyzowanym i pełnym sposobem wskazywania miejsca świadczenia przedmiotu umowy jest wskazanie konkretnego oddziału, kliniki, izby przyjęć. Taki zapis gwarantuje stałość miejsca wykonywania przedmiotu umowy, a w przypadku gdyby zamawiający potrzebował pomocy wykonawcy na innym oddziale możliwość negocjowania nowych warunków. Taki sposób uregulowania miejsca wykonywania umowy został wskazany w przykładzie nr IV.

 

5. Czas wykonywania umowy

 

Przykład I

 

Zamawiający zleca Wykonawcy świadczenie przedmiotu umowy w ….. (konkretne dni) w godzinach …….

 

Przykład II

 

Zamawiający zleca Wykonawcy wykonywanie świadczeń zdrowotnych  w wymiarze nie mniejszym niż 37godz i 55 minut tygodniowo.

 

Przykład III

 

Wykonawca zobowiązuje się do udzielania świadczeń medycznych zgodnie z opracowanym i przyjętym u Zamawiającego miesięcznym harmonogramem dyżurów (grafik dyżurów).

 

Przykład IV

Sposób i czas realizacji usług zależy od swobodnego uznania Wykonawcy. Wykonawca może swobodnie określać wymiar dni i godzin udzielania świadczeń medycznych, uwzględniając przy tym odpowiednią jakość usług oraz bezpieczeństwo i dobro pacjentów podlegających jego opiece medycznej z zastrzeżeniem, że nie będzie on prowadził do dezorganizacji pracy osób zatrudnionych przez Zamawiającego.

Usługi świadczone przez Wykonawcę będą realizowane przeciętnie przez 144 godziny w miesiącu.

 

Przykład V

• Wykonawca zobowiązuje się do udzielania świadczeń medycznych zgodnie z opracowanym i przyjętym u Zamawiającego miesięcznym harmonogramem dyżurów (grafik dyżurów).
• Miesięczny harmonogram dyżurów ustala Zamawiający (lub osoba konkretnie wskazana np. ordynator) w porozumieniu z Wykonawcą.

 

Przykład VI

1. Wykonawca zobowiązuje się do udzielania świadczeń medycznych zgodnie z opracowanym i przyjętym u Zamawiającego miesięcznym harmonogramem dyżurów (grafik dyżurów).
2. Miesięczny harmonogram dyżurów ustala Zamawiający po wcześniejszym uzgodnieniu z Wykonawcą.
3. Zamawiający ma obowiązek uwzględnienia co najmniej czerech zmian wprowadzonych przez Wykonawcę.

 

Kolejnym ważnym elementem umowy jest kwestia czasu wykonywania umowy.

Pod pojęciem czasu wykonywania umowy możemy rozumieć trzy różne pojęcia:

• czas na jaki została zawarta umowa,
• godziny w jakich będziemy świadczyć usługi,
• czasowy zakres zaangażowania lekarza tj. ile czasu będziemy świadczyć usługi w ramach doby, tygodnia miesiąca.

 

Pierwszym aspektem w związku z brakiem problemów interpretacyjnych nie będziemy zajmowali się w ramach przedmiotowego opracowania. Warto tylko wskazać, iż umowy można zawierać na czas określony lub nieokreślony. Nadto, warto pamiętać aby w każdym przypadku przewidzieć możliwość wypowiedzenia umowy.

 

Drugi aspekt dotyczy dni i godzin, w jakich będzie świadczona usługa.  W umowie może zostać wskazane, iż Wykonawca zobowiązuje się wykonywać usługę w konkretnych dniach i godzinach (przykład nr I). W takiej sytuacji Wykonawca (lekarz) ma pewność kiedy będzie wykonywał umowę a kiedy nie. Z góry może planować swój czas. Jest to szczególnie istotne dla osób, które wykonują usługi na rzecz kilku Zamawiających na podstawie różnych umów.

Umowa może także przewidywać, iż umowa będzie wykonywana w dniach i godzinach pracy Zamawiającego a dokładne godziny wykonywania prac mają zostać doprecyzowane w trakcie wykonywania umowy (przykład nr II). W takiej sytuacji ważne jest dookreślenie kto decyduje o wyznaczeniu dni oraz godzin wykonywania umowy (harmonogramu wykonywania umowy). Zapisy dotyczące sposobu ustalania harmonogramu wykonywania umowy mogą albo zostawiać tą kwestie Zamawiającemu, który organizuje pracę wszystkich osób (najczęstsza sytuacja) – przykład nr III, albo też Wykonawca sam określa ilość i czas świadczenia usług – przykład nr IV.  Strony mogą także wprowadzać różnego rodzaju modele uzgodnień z Wykonawcą harmonogramu wykonywania umowy. Ważne jest, aby pamiętać by wprowadzony model uzgodnień nie był fikcyjny. Zapisy ogólne typu „w porozumieniu z wykonawcą”, „po konsultacjach z wykonawcą” nie mają żadnego przełożenia na faktyczne prawa Wykonawcy w zakresie ustalania harmonogramu wykonywania umowy. Mówiąc wprost przy tego rodzaju zapisów wykonawca może liczyć jedynie na dobrą wolę Zamawiającego. Jedynie wprowadzenie zapisów skonkretyzowanych nakładających obowiązek ustalenia harmonogramu z Wykonawcą w określonym terminie i czasie zapewnia realne możliwości wyegzekwowania przez wykonawcę obowiązku współdziałania z wykonawcą przy ustalaniu takiego harmonogramu wykonywania umowy. Dobrym rozwiązaniem jest zastrzeżenie, iż co najmniej kilka uwag Wykonawcy, Zamawiający ma uwzględnić obligatoryjnie. Daje to z jednej strony pewność Wykonawcy, iż będzie miał realny wpływ na część proponowanego grafiku, z drugiej elastyczność dla Zamawiającego, który nadal jest władny ustalać grafik (przykład nr VI).

Należy także pamiętać o kwestii kiedy Zamawiający ma poinformować Wykonawcę o proponowanym lub już zatwierdzonym grafiku. Zapis umowny może określać albo konkretny dzień miesiąca, w który ma być on przedstawiany (nie później niż do 22 dnia każdego miesiąca) albo poprzez określenie ilości dni poprzedzających rozpoczęcie wykonywania umowy na podstawie nowego grafiku (nie później niż na 7 dni przed rozpoczęciem świadczenia przedmiotu umowy na podstawie nowego harmonogramu). W przypadku Zamawiających wykonujących świadczenia zdrowotne z przerwami w czasie tygodnia np. od poniedziałku do piątku, istotne jest także czy do określenia dni zostało użyte dookreślenie robocze (wtedy liczymy tylko te dni gdy Zamawiający wykonuje świadczenia zdrowotne) czy nie – wtedy liczymy wszystkie dni  łącznie z dniami wolnymi u danego Zamawiającego.

 

Umowa powinna także określać czasowy zakres zaangażowania lekarza w skonkretyzowanym przedziale czasowym (tygodniu, miesiącu). Oczywiście liczba godzin może zostać albo określona sztywno poprzez wskazanie jakiejś konkretnej liczby (rzadkie sytuacje w praktyce, ponieważ nie uwzględniają żadnej elastyczności), albo zapisane „widełkowo” poprzez określenie ilości minimalnej oraz maksymalnej. Istnieje możliwość określenia jedynie minimalnej lub jedynie maksymalnej ilości godzin. Ważne z punktu widzenia konieczności regeneracji sił, aby w umowie zawarto maksymalna liczbę godzin świadczenia usługi na rzecz Zamawiającego. Brak maksymalnej liczby godzin może powodować, iż w okresach newralgicznych (np. urlopów, zachorowań) Zamawiający będzie wymagał od Wykonawcy świadczenia usług w wymiarze przekraczającym średni wymiar świadczenia usługi w pozostałe dni.

 

Występującym w praktyce sposobem dookreślania wymiaru czasowego zaangażowania lekarza jest zobowiązanie do świadczenia  usług w wymiarze wynikającym z kontraktu danego Zamawiającego z Narodowym Funduszem Zdrowia. W tej sytuacji zasadnicze jest aby wykonawca ustalił normy wynikające z kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia. Należy zapamiętać, iż w przypadku niezrealizowania normy wynikającej z kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia może okazać się, iż Zamawiający zarzuci Wykonawcy (lekarzowi) niewykonanie umowy lub przerzuci na Wykonawcę (lekarza) zobowiązania wynikające z niewykonania norm wynikających z kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia.

 

6. Prawo do wolnych dni, klauzula regeneracji sił

 

Przykład I

Wykonawcy przysługuje prawo do planowej niepłatnej przerwy w wykonaniu przedmiotu umowy na okres do 26 dni w każdym 12 miesięcznym okresie trwania umowy w związku planowanym wypoczynkiem lub szkoleniem.  O skorzystaniu z przysługującego prawa zleceniobiorca zobowiązany jest powiadomić Dyrektora lub z-cy Dyrektora  ds. Lecznictwa z zachowaniem 3 dniowego okresu wyprzedzenia. Na czas planowanej przerwy w wykonywaniu przedmiotu umowy Wykonawca  oraz zobowiązany jest ustanowić zastępstwo.

 

Przykład II

1. W sytuacji, gdy na skutek zaistniałych okoliczności, niemożliwe jest świadczenie usług przez Wykonawcę osobiście, Wykonawca może zapewnić Zamawiającemu pomoc lub zastępstwo osób trzecich w wykonywaniu umowy.
2. Kwalifikacje zawodowe pomocnika lub zastępcy Wykonawcy będą co najmniej równe kwalifikacjom zawodowym Wykonawcy.

Podpisując umowę jako osoba wykonująca działalność gospodarczą Wykonawca powinien pamiętać, iż nie obowiązują wykonawcę (lekarza) przepisy dotyczące pracowników, w tym przepisy dotyczące norm czasu pracy, czy też urlopu.

Z tego powodu powstaje kolejna kwestia wymagająca uregulowania w umowie zawieranej przez wykonawcę z Zamawiającym. Kwestia silnie związana z czasem pracy a dotycząca:

• prawa do planowej przerwy w wykonywaniu świadczeń – w pewnym sensie zastępująca urlop należny pracownikowi,
• klauzula dotycząca regeneracji sił lekarza tj. umożliwiająca odmowę świadczenia usług ponad siły wykonawcy (lekarza),
• prawo do przerwy w wykonywaniu świadczeń wynikająca ze zdarzeń nagłych np. choroba, pogrzeb osoby bliskiej.

 

W przypadku gdy lekarz prowadzący działalność gospodarczą decyduje się na zawarcie umowy z Zamawiającym musi pamiętać, iż umowa zawierana jest na czas ciągły tzn. że lekarz nie ma możliwości zaprzestać wykonywania takiej umowy. Samowolne zaprzestanie wykonywania umowy należy uznać za niewykonanie umowy a Zamawiający w zależności jakie zagwarantował sobie prawa może zastosować w stosunku do Wykonawcy odpowiednie sankcje. Takimi sankcjami mogą być odstąpienie od umowy oraz nałożenie kary umownej albo dochodzenie roszczeń odszkodowawczych (w niektórych sytuacjach może się okazać, iż Wykonawca będzie zmuszony zarówno zapłacić kary umowne, jak także będzie zmuszony zapłacić odszkodowanie przewyższającego wysokość naliczonych kar o czym w dalszej części).

 

Aby uniknąć sytuacji konieczności borykania się z niechcianymi konsekwencjami niewykonania umowy a jednocześnie mieć możliwości zaplanowania chociażby odpoczynku wakacyjnego ważne jest aby zagwarantować w umowie możliwość ustalania planowanych przerw w wykonywaniu umowy. Co do zasady tego typu przerwy są uznawane jako niewykonywanie umowy a tym samym są to przerwy bezpłatne (w odróżnieniu od płatnego urlopu w przypadku umowy o pracę).

Niezwykle istotną kwestią w zakresie ustalania przerwy w wykonywaniu umowy jest kwestia sposobu ustalania terminu przerwy jak także jej długości.

 

Odnośnie terminu istnieje kilka modeli ustalania pomiędzy Wykonawcą i Zamawiającym konkretnego terminu:

• Polegający na uzgodnieniu pomiędzy wykonawcą a zamawiającym terminu – w tym zakresie należy pamiętać o wypracowaniu już na etapie umowy sposobu przeprowadzenia uzgodnień tak, aby te uzgodnienia nie były jedynie fikcyjne lub tak aby raz uzgodnione warunki nie mogły być przez Zamawiającego zmieniane.
• Polegający na wskazaniu przez wykonawcę terminu, w którym nie będzie wykonywał umowy – jest to bardzo korzystny zapis dla Wykonawcy ponieważ daje dużą swobodę ustalania terminu niewykonywania umowy przez wykonawcę. Często jest jednak powiązany z obowiązkiem wyznaczenia zastępstwa co rodzi dodatkowe trudności. W zakresie konieczności wskazywania zastępstwa należy także pamiętać, aby w umowie było wskazane kto może zastępować Wykonawcę. Cechy osoby mogącej zastępować wykonawcę powinny być obiektywne i dające się ocenić. Unikać powinno się uogólnień lub opisów ocennych. Wprowadzenie opisów nieobiektywnych, ocennych może spowodować, iż Zamawiający będzie podważał możliwość zastępowania przez osobę wskazaną przez Wykonawcę. Szczegółowe kwestie dotyczące osoby na zastępstwo zostały omówione w rozdziale poświęconym osobistemu wykonywaniu umowy.

 

Podpisując umowę warto pamiętać klauzuli gwarantującej lekarzowi prawo do regeneracji sił. Może to być np. zapis upoważniający lekarza do odmowy świadczenia usług medycznych w sytuacji gdy okresy odpoczynku pomiędzy poszczególnymi dyżurami nie zapewniają odpowiedniej regeneracji sił, lub zapis precyzujący minimalna ilość godzin odpoczynku pomiędzy poszczególnymi dyżurami.

 

Tak samo istotne wydaje się zagwarantowanie możliwości nieświadczenia umowy w sytuacjach nagłych. Oczywiście lekarz może w przypadku zdarzenia nagłego wykorzystać dni gwarantujące mu możliwość nieświadczenia usług. Jednakże często procedura dotycząca zaprzestania świadczenia usług jest na tyle nieelastyczna (konieczność zgłaszania kilka dni przed, wyznaczenie zastępstwa), że może się okazać nieskuteczna w przypadku konieczności zaprzestania wykonywania umowy w sytuacjach nagłych np. choroba. Z tych względów zalecane jest uregulowanie możliwości zaprzestania świadczenia umowy w sytuacji nagłej już w samej umowie. Zazwyczaj jeżeli w umowach pojawiają się zapisy dotyczące możliwości nieświadczenia umowy w sytuacjach nagłych określają one także sposób dokumentowania tej nagłej sytuacji np. zwolnienie lekarskie.

 

7. Osobiste wykonywanie umowy

 

Przykład I

1. W przypadku nieobecności (choroba, wypadek losowy) Wykonawca niezwłocznie zawiadamia Zamawiającego o zamiarze wyznaczenia zastępcy. Zastępstwo może być wykonywane przez innego lekarza uprawnionego do udzielania świadczeń zdrowotnych związanego umową z Zamawiającym.
2. Wykonawca zobowiązany jest do uzyskania zgody kierownika kliniki / lekarza kierującego / ordynatora/ koordynatora pracy, w której aktualnie udziela świadczeń, na zastępstwo przez wskazaną osobę, poprzez odpowiednią zmianę w grafiku dyżurów. Osoba zastępująca musi posiadać kwalifikacje odpowiadające kwalifikacjom wymaganym przy świadczeniu tego rodzaju usług.
3. Dyrektor Szpitala może zwolnić Wykonawcę z konieczności zagwarantowania zastępstwa.

 

Przykład II

1. W sytuacji, gdy na skutek zaistniałych okoliczności, niemożliwe jest świadczenie usług przez Wykonawcę osobiście, Wykonawca może zapewnić Zamawiającemu pomoc lub zastępstwo osób trzecich w wykonywaniu umowy.
2. Kwalifikacje zawodowe pomocnika lub zastępcy Wykonawcy będą co najmniej równe kwalifikacjom zawodowym Wykonawcy.
3. Zamawiający może odstąpić od prawa żądania zastępcy lub pomocnika na czas niedyspozycji Wykonawcy.

 

Przykład III

Zlecenie osobom trzecim przez Wykonawcę obowiązków wynikających z niniejszej umowy może nastąpić za zgodą Zamawiającego.

 

Ściśle z zagadnieniem omówionym w poprzednim rozdziale jest związane zagadnienie związane z osobistym wykonywaniem umowy i możliwością wyznaczenia zastępstwa do wykonywania umowy. Co do zasady umowa zawierana pomiędzy Wykonawcą (lekarzem) a Zamawiającym mająca na celu wykonywanie świadczeń zdrowotnych, należy do umów szczególnego rodzaju, która uzasadnia zobligowanie Wykonawcy do osobistego wykonania umowy. Nie oznacza to jednak zawsze konieczności wykonywania takiej umowy osobiście.

Biorąc pod uwagę bardzo trudny do rozstrzygnięcia temat czy dana umowa ma szczególny charakter czy nie i czy w przypadku braku uregulowań dotyczących osobistego wykonania umowy takie zobowiązanie powstaje z mocy prawa, omawiający sugeruje zawarcie zapisów związanych z osobistym wykonaniem lub brakiem takiego zobowiązania wprost w umowie oraz uregulowanie ewentualnych wyjątków od tego.

Niewątpliwe żaden człowiek nie jest pozbawiony różnego rodzaju sytuacji życiowych, które uniemożliwiają wykonywanie umowy. Z tych względów prawo pracy gwarantuje osobom pracującym właśnie na podstawie umów o prace szereg uprawnień związanych z okolicznościami nadzwyczajnymi np. choroba chorobą czy też śmiercią najbliższej osoby.

W przypadku umów zawieranych przez Wykonawcę (lekarza) prowadzącego działalność gospodarczą takie uprawnienia nie przysługują. Tym samym bardzo istotne staje się wprowadzenie regulacji na tzw. okoliczności wyjątkowe. Jedną z propozycji jest wprowadzenie możliwości ogólnego zapisu dotyczącego możliwości wykonywania umowy przez inną osobę. Często takie zapisy są obwarowane koniecznością uzyskania zgody Zamawiającego co de facto sprowadza się do dobrej woli Zamawiającego i w żaden sposób nie gwarantują, że nawet w przypadku okoliczności wyjątkowych zamawiający zgodzi się na wykonywanie umowy przez inną osobę.

Innym sposobem uregulowania jest wprowadzenie zapisu który daje możliwość wykonywania przez osobę dysponująca takim samą wiedzą, doświadczeniem, umiejętnościami. Taki  zapis jest co prawda bardziej obiektywny i nie daje suwerennej decyzji jedynie Zamawiającemu, jednakże bez dookreślenia konkretnych, obiektywnych cech osoby która miałaby zastąpić wykonawcę daje możliwości interpretacyjne dla Zamawiającego. Tym samym jedynie zapis umowy ściśle określający obiektywne i dające się udokumentować cechy osoby która może zastępować Wykonawcę daje Wykonawcy pewność, iż Zamawiający nie podważy kompetencji danej osoby i tym samym nie zablokuje możliwości świadczenia usług przez osobę wskazaną przez Wykonawcę.

 

8. Kary umowne

 

Przykład I

Wykonawca zapłaci na rzecz Zamawiającego następujące kary umowne:
a) za każdy przypadek opóźnienia w świadczeniu usług w stosunku do terminów określonych w ………….. kwotę za zlecone a nie wykonane badania w danym dniu. Wykonawca nie jest zobowiązany do zapłaty kary umownej w sytuacji, gdy opóźnienie wyniknęło z przyczyn przez niego nie zawinionych, od niego nie zależnych, bądź leżących po stronie Zamawiającego. W takim wypadku Wykonawca po ustaniu przyczyny opóźnienia, zobowiązany jest do niezwłocznego wykonania usług, tak aby umożliwić Zamawiającemu prawidłowe funkcjonowanie zakładu bądź innej jednostki organizacyjnej Zamawiającego w której realizowane będą usługi objęte umową,
b) poza karami przewidzianymi w punkcie 1, w przypadku przerwy w świadczeniu usług bez względu na jej przyczynę, trwającą dłużej niż łącznie 7 dni w miesiącu, za każdy kolejny dzień przestoju wynagrodzenie pomniejsza się o stawkę dzienną ryczałtu wynoszącą 1/30 miesięcznego wynagrodzenia.

 

Przykład II

Udzielającemu zamówienia przysługuje prawo potrącenia z bieżącego wynagrodzenia Przyjmującego zamówienie kwot naliczonych kar będących wynikiem nieprawidłowej realizacji umowy przez Przyjmującego zamówienie.

 

Kary umowne są zazwyczaj najbardziej kontrowersyjną częścią wszystkich umów. Są one swoistego rodzaju zabezpieczeniem Zamawiającego przed niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy i tak też powinny być konstruowane. Nie można zapominać, iż kary umowne mogą być stosowane obustronnie. To ze co do zasady w praktyce dużo częściej spotyka się kary umowne dla Wykonawcy nie oznacza, iż jedynie na Wykonawcę mogą zostać nałożone kary. Umowa może przewidywać nałożenie kar na Zamawiającego, niedotrzymującego warunków umowy. Należy jednak pamiętać, iż możliwość nałożenia kar umownych musi wynikać z treści umowy oraz może dotyczyć jedynie zobowiązań niepieniężnych i nie jest ona gwarantowana żadną normą prawną.

 

Sam fakt pojawiania się w umowach pomiędzy Wykonawcą (lekarzem) i Zamawiającym kar umownych nie powinno powodować niepokoju. Niepokojące mogą natomiast okazać się zapisy nieprecyzyjne dające możliwość wielorakiej interpretacji lub zbyt restrykcyjne zarówno biorąc pod uwagę wysokość naliczonych kar jak także stosowanie kar bez uwzględnienia „stopnia przewinienia”.

Resumując na co warto, a nawet trzeba zwrócić uwagę:

1. Wysokość kar,
2. Precyzyjność sformułowanych przewinień za które są nakładane,
3. Współmierność przewinienia do wysokości nakładanych kar.

 

Wysokość kary może zostać określona kwotowo, procentowo lub ułamkowo. Kwotowe określenie wysokości kar nie rodzi żadnych wątpliwości. Co do procentowego oraz ułamkowego określenia wysokości nakładanych kar istotne jest dokładne określenie od jakiej wartości będzie wyliczana kara – np.: miesięcznego wynagrodzenia czy całej wartości umowy tj. wynagrodzenia za cały okres obowiązywania umowy. W przypadku wyliczania kary umownej procentowo lub ułamkowo od miesięcznego wynagrodzenia ważne jest jak to wynagrodzenie ma być liczone. Czy będzie to wynagrodzenie z ostatnio miesiąca poprzedzającego miesiąc, w który kara została naliczona, czy też jako średnie miesięczne wynagrodzenie liczone jako średnia z kilku ostatnich miesięcy (zazwyczaj trzech).

 

Poza określeniem kwoty istotne wydaje się określenie za co Zamawiający może tą karę nałożyć na Wykonawcę. Jednym z modeli jest zastosowanie klauzuli ogólnej np. „za naruszenie postanowień niniejszej umowy”. Takie rozwiązanie powoduje, iż każde naruszenie postanowień umowy może skutkować nałożeniem kary umownej. Zazwyczaj jest to taka sama kara niezależnie od naruszenia. Ponadto dochodzą problemy interpretacyjne co należy uznać za naruszenie umowy a co nie. W przypadkach oczywistych nie będzie problemu, jednakże zawsze klauzule ogólne mogą spowodować różnego rodzaju nadużycia. W umowach mogą się także pojawiać określenia ocenne i oświadczenia zobowiązujące do nieprecyzyjnych obowiązków np. dbanie o wizerunek Zamawiającego.

 

Inna metoda określania podstaw do nałożenia kar umownych jest określenie konkretnych przypadków jak w przykładzie. W takiej sytuacji mamy ściśle określone sytuacje, kiedy Zamawiający może nałożyć karę umowną i kiedy Wykonawca tą karę umowną musi zapłacić. Takie rozwiązanie daje także możliwość rozróżnienia wysokości kar od stopnia naruszenia za jakie zostało wymierzone. Najczęściej występującymi przypadkami naruszenia umowy skutkującymi nałożenia kary umownej są:

• Brak wykonania przedmiotu umowy – często niewykonywane umowy musi następować przez jakiś okres czasu – przykład nr I,

 

• Nienależyte prowadzenie dokumentacji medycznej – w postaci całkowitego nieprowadzenia dokumentacji, w postaci nieprowadzenia dokumentacji w określony sposób np. elektronicznie lub jako ogólne stwierdzenie o nienależytym prowadzeniu dokumentacji. W dwóch pierwszych przypadkach interpretacja kiedy należy zastosować karę umowną nie budzi wątpliwości, przypadek ostatni należy jednak uznać za niedookreślony i mogący rodzić problemy interpretacyjne. W przypadkach stosowania kar za nienależyte prowadzenie dokumentacji niezależnie od postaci tego zapisu (omawiający rekomenduje precyzyjne zapisy dotyczące prowadzenia dokumentacji medycznej) zasadne wydaje się, iż Wykonawca powinien zagwarantować sobie w umowie zapis gwarantujący, iż Zamawiający przeprowadzi szkolenie z zakresu prowadzenia dokumentacji.
• Prowadzenie dokumentacji, w tym dokumentacji medycznej, w sposób rażąco naruszający przepisy prawa, a więc np. brak opisu badania pacjenta, brak wpisu świadczącego o wykonaniu koniecznych badań i ustaleniu przez lekarza wymaganych przez NFZ przesłanek medycznych kwalifikujących pacjenta do danej procedury, nieczytelność wpisów
• nieudzielanie świadczeń w czasie i miejscu ustalonych w umowie
• pobieranie nienależnych opłat od świadczeniobiorców za świadczenia będące przedmiotem umowy
• wystawienie recept osobom nieuprawnionym lub w przypadkach nieuzasadnionych.

 

Kolejną kwestią jest kwestia niewspółmierności wysokość kar. Warto już przy podpisywaniu umów zwrócić uwagę na fakt, czy kara umowna nie jest zbyt wygórowana w stosunku do „przewinienia”, za które została przewidziana. Umożliwi to wyeliminowanie kar zbyt uciążliwych. Rekomendacja dotycząca wyeliminowania kar zbyt uciążliwych nie oznacza, iż na późniejszym etapie (po naliczeniu już kar) brak jest instrumentów pozwalających na wpłynięcie na wysokość naliczonych kar.  Zgodnie z art. 484 § 2 Kodeksu cywilnego jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.

 

Pierwsza przesłanka umożliwiająca dochodzenie zmniejszenia wysokości naliczonej kary jest bardzo trudna do oceny i wymaga ustosunkowania się do konkretnego przypadku. W literaturze przyjmuje się, że gdy doszło do wykonania zobowiązania w znacznej części, w sytuacji gdy pomimo uchybień dłużnika, interes wierzyciela został zaspokojony w istotnym zakresie.

 

Drugim przypadkiem umożliwiającym zmniejszenie wysokość naliczonych kar umownych jest sytuacja gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.

 

Można wyróżnić dwie sytuacje:

 

• Kara umowna może być rażąco wygórowana już od początku, czyli od zawarcia umowy,
• Kara umowna może stać się rażąco wygórowana wskutek zmiany okoliczności.

 

Pierwsza powoduje dużo większe wątpliwości w szczególności na tle orzecznictwa sądowego. Można bowiem spotkać interpretacje zmierzające do uznania, że strony zawierając umowę mają swobodę ukształtowania jej treści, w tym także wysokości kar umownych. Tym samym przedsiębiorca (także lekarz prowadzący działalność gospodarczą) zgadzając się na zawarcie umowy zawierającej postanowienia dotyczące wysokości kar umownych nie powinien później powoływać się na ich rażące wygórowanie. Na całe szczęście nie jest to dominujący pogląd orzeczniczy a inne orzeczenia Sądów wskazują na inne okoliczności powodujące, iż swoboda zawierania umów doznaje znacznego ograniczenia czy to w związku z okolicznościami gospodarczymi czy tak jak w przypadku umów zwieranych przez lekarzy prowadzących działalność gospodarczą poprzez zwieranie umów po przeprowadzeniu konkursu ofert (w takich sytuacjach lekarz zawiera umowę zgodnie z nienegocjowanym wzorcem).

 

W praktyce zdążają się umowy zawierające zapisy ograniczające lub wyłączające możliwość miarkowania kar umownych. W wyroku z 18 marca 2013 roku Sąd Apelacyjny w Białymstoku – I Wydział Cywilny (sygn. akt I ACa 872/12) uznał, że „przepis art. 484 § 2 KC ma charakter przepisu bezwzględnie obowiązującego, co oznacza, że strony nie mogą w umowie wyłączyć możliwości miarkowania kary umownej, a wszelkie postanowienia w tym przedmiocie uznać należy za bezwzględnie nieważne”.  Opierając się na tej wykładni należy stwierdzić, iż zapis wyłączający możliwość miarkowania kar umownych jest nieważny i jego umieszczenie w umowie nie wywołuje żadnych skutków. Tym samym nawet gdy umowa zawiera wyłączenie możliwości zmniejszenia kar umownych, wykonawca nie będzie pozbawiony możliwości żądania zmniejszenia kar umownych przez sąd.

 

Aby ocenić czy kara jest rażąco wygórowana należy:

• porównać wysokość kary umownej do szkody poniesionej przez Zamawiającego,
• porównać wysokość kary umownej do wartości całej umowy, czyli do wynagrodzenia przewidzianego za wykonanie umowy,
• ustalić stopień winy Wykonawcy.

 

Zgodnie z u orzecznictwem, dłużnik nie jest zwolniony z zapłaty kary umownej, nawet gdy wierzyciel nie poniósł żadnej szkody. Nie mniej wysokość szkody może być pomocna przy uzasadnianiu żądania  zmniejszenia kary umownej.

Kara umowna pełni przede wszystkim funkcję kompensacyjną (jest odpowiednikiem odszkodowania). Tym samym nie powinna prowadzić do nieuzasadnionego wzbogacenia Zadamawiającego.

 

W sytuacji wystąpienia o zmniejszenie kary umownej z uwagi na jej rażące wygórowanie ważne jest porównanie wysokości kary umownej do wartości całej umowy, czyli do wynagrodzenia przewidzianego za wykonanie umowy.

 

Istotne znaczenie może mieć także stopień winy Wykonawcy, jeżeli na tej zasadzie oparta jest odpowiedzialność. Przy mniejszej winie – zależnie od okoliczności – kara umowna może okazać się rażąco wygórowana.

 

Oczywiście z wnioskiem o zmniejszenie wysokość naliczonych kar Wykonawca może wystąpić do Zamawiającego, jeżeli ten nie przychyli się do wniosku może wystąpić z takim żądaniem do Sądu.

 

Istotnymi zapisami w umowach, bezpośrednio związanymi z karami umownymi są:

 

• Zapisy dotyczące możliwości dochodzenia odszkodowania przewyższającego wysokości naliczonych kar. W sytuacji gdy brak tego zapisu w umowie a umowa reguluje kwestie możliwości naliczenia kar, Zamawiający nawet gdy jego szkoda przewyższyła wartość naliczonych kar nie może dochodzić odszkodowania od Wykonawcy. W takiej sytuacji odpowiedzialność Wykonawcy jest ograniczona jedynie do kar wskazanych w umowie. A contrario jeżeli w umowie zamawiający zagwarantował sobie możliwość dochodzenia odszkodowania przewyższającego wartość naliczonych kar, w przypadku wystąpienia takiej szkody będzie mógł dochodzić odszkodowania od wykonawcy. Takie same zasady obowiązują w przypadku gdy w umowie pojawią się kary umowne nałożone na Zamawiającego.
• Zapisy dotyczące możliwości potrącania kar umownych bezpośrednio z wynagrodzenia wykonawcy. Przepisy kodeksu cywilnego regulujące instytucje potrącenia wierzytelności są nieprecyzyjne. Zgodnie z art. 498 k.c. potrącenie wierzytelności dotyczyć może tylko wierzytelności wymagalnych. Roszczenie z tytułu kary umownej jest zobowiązaniem bezterminowym, w związku z tym staje się wymagalne po na wezwaniu dłużnika do zapłaty (art. 455 k.c.). W związku z powyższym przy rygorystycznym podejściu sadów można uznać, iż potrącenie kary umownej musi być poprzedzone wezwaniem do zapłaty, natomiast oświadczenie o potrąceniu powinno być skierowane do kontrahenta dopiero po bezskutecznym upływie wyznaczonego mu uprzednio terminu. Tym samym oświadczenie o potrąceniu skierowane do kontrahenta wcześniej nie wywoła żadnego skutku prawnego. Zamawiający aby uprościć drogę możliwości dokonywania potracenia naliczonych kar umownych z wynagrodzenia wprowadzają do umowy zapisy dotyczące wyrażenia przez wykonawcę zgody na potracenie kar umownych z wynagrodzenia. Tym samym gdy w umowie zostanie umieszczony taki zapis wykonawca co prawda zostanie poinformowany o naliczeniu kary umownej jednakże Zamawiający nie musi go wzywać do zapłaty kary umownej a może bezpośrednio dokonać potracenia z wynagrodzenia.

 

9. Kary z Narodowego Funduszu Zdrowia

 

Przykład I

Wykonawca ponosi odpowiedzialność za szkody powstałe z przyczyn leżących po jego stronie takie jak:

nieprawidłowe wykonanie procedur,

prowadzenie dokumentacji medycznej w sposób nieprawidłowy, niekompletny lub jej brak,

stwierdzeniu braku realizacji zaleceń pokontrolnych.

Przykład II

Zamawiający uprawniony jest do żądania od Wykonawcy zwrotu równowartości kar pieniężnych nałożonych przez NFZ na Zamawiającego, o których mowa w kontraktach zawartych pomiędzy NFZ a Zamawiającym, jeżeli nałożenie tych kar było wynikiem niewłaściwego wykonania przez Wykonawcę zadań i obowiązków wynikających z niniejszej umowy.

W relacjach pomiędzy podmiotami leczniczymi a lekarzami (zleceniodawcami a zleceniobiorcami), poza kwestią kar umownych występuje także kwestia możliwości „przeniesienia” kar naliczanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia na podmiot leczniczy – zleceniodawcę.

Tak samo jak w przypadku umów związanych z lekarzami prowadzącym działalność gospodarczą tak samo w przypadku lekarzy nie prowadzących działalności gospodarczej, z którymi są zawierane umowy cywilno prawne, możemy wyróżnić dwie sytuacje dotyczące kar nakładanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Pierwsza sytuacja dotyczy przypadku gdy umowa nie zawiera postanowień dotyczących możliwości przeniesienia kar umownych nałożonych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Sytuacja ta nie powoduje, iż lekarz – zleceniobiorca będzie zwolniony z obowiązku ewentualnej konieczności zwrotu zleceniodawcy kar, które ten poniósł. Analogicznie jak w przypadku lekarzy prowadzących działalność gospodarczą brak zapisów dotyczących możliwości „przeniesienia” kar nałożonych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, powoduje, iż droga dochodzenia roszczeń zleceniodawcy od zleceniobiorcy jest trudniejsza.  Zleceniodawca chcąc obciążyć karami zleceniobiorcę musi wykazać szkodę jaką poniósł oraz związek przyczynowo skutkowy istniejący pomiędzy zachowaniem zleceniobiorcy – lekarza a wyrządzoną szkodą. Szkodą będzie zawsze ubytek w majątku Zleceniodawcy tj. wysokość naliczonej przez Narodowy Fundusz Zdrowia kary. Tym samym należy stwierdzić, iż wykazanie wysokości szkody nie będzie trudne. Kwestia trudniejszą będzie natomiast wykazanie związku przyczyno-skutkowego pomiędzy zachowaniem lekarza a szkodą. Wykazanie tego związku będzie należało do zleceniodawcy. Będziemy mieli tu do czynienia z odpowiedzialnością deliktową czyli z czynu niedozwolonego.

Druga sytuacja dotyczy przypadku gdy umowa zawiera postanowienia dotyczące możliwości przeniesienia kar umownych nałożonych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Tak samo jak w przypadku lekarzy prowadzących działalność gospodarczą wprowadzenie zapisów umownych dotyczących możliwości „przeniesienia” kar powoduje, iż ewentualna odpowiedzialność będzie odpowiedzialnością kontraktową. I tak samo jak w przypadku lekarzy prowadzących działalność gospodarczą Zleceniodawca nie bezie musiał udowadniać wysokości szkody a jedynie nałożyć karę jeżeli kara była wywołana działaniami zleceniobiorcy.

 

10. Odpowiedzialność za szkody spowodowane osobom trzecim

 

Przykład I

Wykonawca ponosi odpowiedzialność za jakość i skutki wykonywanych świadczeń zdrowotnych oraz odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu roszczeń za szkody wyrządzone pacjentom w związku z udzielanymi świadczeniami lub zaniechaniem ich udzielania. W przypadku orzeczenia o odpowiedzialności odszkodowawczej Zamawiającego z tytułu roszczeń za szkody wyrządzone pacjentom w związku z udzielanymi świadczeniami lub zaniechaniem ich udzielania, Zamawiającemu  przysługuje regres w stosunku do Wykonawcy  w przypadku udowodnionej winy Wykonawcy.

Przykład II

Wykonawca i Zamawiający solidarnie odpowiadają za szkody wyrządzone przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych objętych niniejszą umową zgodnie z art. 27 ust. 7 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 16, poz. 1638).

Przykład III

Wykonawca ponosi pełną odpowiedzialność cywilną, zawodową i karną za szkody wyrządzone przy wykonywaniu usług objętych umową.

Rozpatrując kwestie związane z odpowiedzialnością cywilną lekarza prowadzącego działalność gospodarczą i wykonującego świadczenia zdrowotne na podstawie umowy cywilno – prawnej (kontraktu) należy zawsze pamiętać o dwóch płaszczyznach tej odpowiedzialności. Pierwsza to odpowiedzialność w stosunku do pacjenta, druga to odpowiedzialność w stosunku do podmiotu leczniczego Zamawiającego (tzw. regresowa).

Odpowiedzialność w stosunku do pacjenta będzie zwykle odpowiedzialnością deliktową. Pomiędzy pacjentem a lekarzem nie ma zawartej umowy, która mogłaby rodzić w takim przypadku odpowiedzialność kontraktową – czyli wynikającą z umowy. Prawo polskie przewiduje, iż osoba, która ze swojej winy wyrządziła drugiemu szkodę ma obowiązek ją naprawić, tym samym konstruując odpowiedzialność deliktową czy mającą podstawę w czynie niedozwolonym. Przenosząc to na grunt umowy należy stwierdzić, iż w sytuacji, gdy wykonawca dopuści się czynu niedozwolonego (np. w wyniku naruszenia przez lekarza obowiązujących zasad postępowania wynikających z aktualnej wiedzy medycznej), a w wyniku tego zdarzenia pacjent poniesie szkodę, pacjent będzie mógł dochodzić odszkodowania równego wyrządzonej mu szkodzie.

Nie oznacza to jednak, braku odpowiedzialności po stronie zamawiającego. Odpowiedzialność zamawiającego wynika m.in. z art. 430 kc, który stanowi, że „kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności”. Niewątpliwe aby można było mówić o odpowiedzialności Zamawiającego wynikającej z art. 430 kc należy stwierdzić istnienie działania na rachunek Zamawiającego, pewnego rodzaju podporządkowanie wykonawcy zamawiającemu (kierownictwo) oraz winę wykonawcy.  Odnośnie podporządkowania Sąd Apelacyjny w Lublinie w dniu 4 mara 2009 r. stwierdził, iż wystarczy podporządkowanie ogólnoorganizacyjne lekarza, niekoniecznie merytoryczne (sygn. akt I ACa 12/09).

Kolejnym przypadkiem normy prawnej sankcjonującej odpowiedzialność zamawiającego (w tym przypadku solidarną) jest art. 27 ust. 7 ustawy o działalności leczniczej, który odnosi się do odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przy udzielaniu świadczeń przez lekarza (wykonawcę) zatrudnionego w wyniku udzielenia zamówienia na świadczenia opieki zdrowotnej w imieniu podmiotu leczniczego.

O solidarnej odpowiedzialności mówimy w takiej sytuacji gdy osoba pokrzywdzona może wybrać od kogo chce dochodzić odszkodowania i uregulowanie zobowiązań przez jeden podmiot zobowiązany zwalnia z odpowiedzialności drugi podmiot.

Jednocześnie jednak Zamawiający który zapłaci odszkodowanie za szkodę spowodowaną przez lekarza może wystąpić przeciwko lekarzowi z roszczeniem regresowym, tj. o rekompensatę tego, co podmiot leczniczy sam utracił w związku z zaspokojeniem roszczenia pacjenta. W tym miejscu pojawia się druga płaszczyzna odpowiedzialności lekarza polegająca na odpowiedzialności względem zamawiającego.

Ta odpowiedzialność taka może mieć dwie podstawy.

I tak w sytuacji gdy szkoda została wyrządzona wskutek czynu niedozwolonego, wówczas podstawą dochodzenia zwrotu może być art. 441 § 3 kc. Przepis ten wskazuje, iż „ten, kto naprawił szkodę, za którą jest odpowiedzialny mimo braku winy, ma zwrotne roszczenie do sprawcy, jeżeli szkoda powstała z winy sprawcy”.

W innych przypadkach podstawą odpowiedzialności wykonawcy względem Zamawiającego będzie art. 376 § 1 kc, zgodnie z którym „jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych”.

Same regulacje umowne mogą zmieniać odpowiedzialność wykonawcy względem Zamawiającego i np. przewidywać możliwość dochodzenia pełnego odszkodowania od wykonawcy (lekarza). Przykład I oraz Przykład III.

W przykładzie II wskazane jest rozwiązanie, które i tak wynika z mocy prawa a wiec nie wpływa na zmianę odpowiedzialności którejkolwiek ze stron.

Niezwykle istotną kwestią biorąc pod uwagę odpowiedzialność regresową zamawiającego w stosunku do wykonawcy, jak także ogólne tendencje do kierowana postępowań cywilnych w pierwszej kolejności do podmiotów leczniczych czyli Zamawiających, są przepisy dotyczące udziału wykonawcy w postępowaniu przeciwko zamawiającemu. Co do zasady w sytuacji gdy Zamawiający skieruje roszczenia przeciwko wykonawcy po przegranym procesie wykonawca może podnosić zarzuty błędnie prowadzonej sprawy. Sytuacja ta się jednak diametralnie zmienia w sytuacji gdy zamawiający skorzysta z prawa do przypozwania wykonawcy w postepowaniu które toczy się przeciwko niemu. W takiej sytuacji wykonawca który został wezwany do udziału w sprawie może przystąpić do sprawy (stać się jej stroną) i korzystać ze wszystkich możliwości procesowych ochrony swoich praw.

W sytuacji gdy Wykonawca pomimo wezwania do udziału w sprawie nie przystąpi do niej traci prawo do powoływania się względem zamawiającego na zarzuty nieprawidłowo prowadzonego procesu.

Prościej pisząc jeżeli wykonawca mógł uczestniczyć w procesie mógł mieć także wpływ na sposób jego prowadzenia, jeżeli tego nie zrobił sam sobie zaszkodził.

 

 

11. Odpowiedzialność za szkody spowodowane podmiotowi na rzecz którego świadczone są usługi

 

Przykład I

Przyjmujący Zamówienie wobec Udzielającego Zamówienia ponosi pełną odpowiedzialność za szkody wyrządzone podczas realizacji umowy wynikające z niewykonania lub niewłaściwego wykonania obowiązków wynikających z niniejszej umowy zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa.

 

 

Przykład II

Za szkody w majątku Zamawiającego, Wykonawca odpowiada w pełnej wysokości jeśli powstaną one z powodu jego zawinionego działania lub zaniechania.

 

Odpowiedzialność względem podmiotu na rzecz którego świadczone są usługi ma dwa aspekty: 1. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone bezpośrednio w majątku Zamawiającego np. uszkodzenie mienia 2. Odpowiedzialność za szkody w majątku Zamawiającego powstałe w wyniku poniesienia odpowiedzialności za szkody osób trzecich spowodowane działaniami wykonawcy.

Druga podstawa odpowiedzialności została omówiona w podrozdziale dotyczącym odpowiedzialności za szkody spowodowane osobom trzecim. Tym samym w tym podrozdziale omówimy jedynie pierwszą podstawę odpowiedzialności.

 

W stosunku do podmiotu na rzecz którego mają być świadczone usługi możemy mówić o dwóch podstawach odpowiedzialności:

• Za szkody spowodowane w skutek czynu niedozwolonego (tzw. odpowiedzialność deliktowa)
• Za szkody spowodowane niewykonaniem albo nienależytym wykonaniem umowy (tzw. odpowiedzialność kontraktowa).

 

• Osoba, która ze swojej winy wyrządziła drugiemu szkodę ma obowiązek ją naprawić. W przypadku szkody deliktowej czyli powstałej w wyniku czynu niedozwolonego nie ma znaczenia czy strony łączył jakikolwiek stosunek prawny np. umowa. Tym samym wykonawca dopuszczając się czynu niedozwolonego np. wystawienia recepty niezgodnie z przepisami, w wyniku którego zamawiający poniesie szkodę, wykonawca będzie ponosił odpowiedzialność odszkodowawczą za spowodowaną szkodę.
• Drugim rodzajem odpowiedzialności jest odpowiedzialność kontraktowa. Zgodnie z przepisami powszechnie obowiązującym w przypadku gdy strony zawarły umowę (łączy je inne zobowiązanie) każda strona która nie wykonała lub nienależycie wykonała umowę, ma obowiązek naprawić w pełnej wysokości szkodę wynikłą z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które strona nie ponosi odpowiedzialności. O tego typu odpowiedzialności możemy mówić tylko w przypadku gdy pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy (innego stosunku zobowiązującego). Ważne jest aby pomiędzy szkodą a niewykonaniem albo nienależytym wykonaniem umowy zachodził związek przyczynowo skutkowy. W przypadku odpowiedzialności kontraktowej mamy do czynienia z domniemaniem winy a tym samym Zamawiający nie musi tej winy wykazywać.

 

Pod pojęciem szkody zarówno w przypadku odpowiedzialności deliktowej jak i kontraktowej należy rozumieć zarówno stratę (czyli to co już zostało utracone) jak także utracone korzyści (czyli to czego się nie osiągnięto a zostałoby to osiągnięte gdyby nie fakt nie wykonania albo nienależytego wykonania umowy).

 

 

12. Wynagrodzenie

 

Często strony negocjując warunki umów zapominają o najważniejszej kwestii o wynagrodzeniu. Co do zasady wydaje się, iż zapisy dotyczące tego zagadnienia są jasne i nie wymagają większego zainteresowania. Nie zawsze jednak tak jest i kilka kwestii wymaga omówienia.  Konstruując zapisy umowne dotyczące wynagrodzenia należy pamiętać o sposobie jego obliczania i tak:

 

• wynagrodzenie może przysługiwać w określonej stawce za godzinę pracy,
• wynagrodzenie może być ryczałtowe za dany miesiąc,
• wynagrodzenie może być pochodną wypracowanych przez lekarza punktów z NFZ.

 

Każde z rozwiązań wskazanych jest prawidłowe i może występować w praktyce. Istotne jednak jest aby obie strony jasno określiły, który z systemów został przyjęty i znalazło to odzwierciedlenie w umowie. Często bowiem spotyka się umowy o zapisach zbyt ogólnych lub nieprecyzyjnych.

 

W przypadku wyboru rozwiązania uzależniającego wysokość wynagrodzenia od wyrobionych punktów Narodowego Funduszu Zdrowia ważne jest aby pamiętać o zapisach związanych z wynagrodzeniem za świadczenia były udzielone ponad limit przyznany przez Narodowy Fundusz Zdrowia czyli tak zwane nadwykonania. Zdarzają się umowy, w których wynagrodzenie dla Wykonawcy zostaje zmniejszone jeżeli świadczenie zdrowotne będzie wykonywane w ramach tzw. nadwykonań.  Przy zastosowaniu takich rozwiązań W takim należy określić  zasady matematycznych redukcji wynagrodzenia.

Nowym rozwiązaniem w polskim ustawodawstwie jest wprowadzenie minimalnej stawki za godzinę wykonywania  umów uświadczenia usług do których stosuje się przepisy dotyczące umów zlecenia.  Zgodnie z art. 8a  ust.1 ustawy z dnia 10 października 2002 r.o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2017, poz. 847) w przypadku umów do których zastosowanie mają przepisy dotyczące umów zlecenia wysokość wynagrodzenia powinna być ustalona w umowie w taki sposób, aby wysokość wynagrodzenia za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług nie była niższa niż wysokość minimalnej stawki godzinowej ustalonej zgodnie z przepisami tej ustawy.

W przypadku gdy wysokość wynagrodzenia ustalonego w umowie nie zapewnia Wykonawcy otrzymania za każdą godzinę wykonania umowy wynagrodzenia w wysokości co najmniej minimalnej stawki godzinowej, Wykonawcy przysługuje wynagrodzenie w wysokości obliczonej z uwzględnieniem minimalnej stawki godzinowej ustalonej zgodnie z przepisami tej ustawy.

Ustawodawca wprowadził także obowiązek, aby w przypadku umów zawartych na czas dłuższy niż 1 miesiąc, wypłaty wynagrodzenia w wysokości wynikającej z wysokości minimalnej stawki godzinowej dokonywano co najmniej raz w miesiącu.

 

Ponadto ustawodawca nałożył na strony umowy obowiązek określenia w umowie sposób potwierdzania liczby godzin świadczenia usług.

W przypadku gdy strony w umowie nie określą sposobu potwierdzania liczby godzin lub świadczenia usług, Wykonawca przedkłada w formie pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej informację o liczbie godzin wykonania świadczenia usług, w terminie poprzedzającym termin wypłaty wynagrodzenia.

Sam fakt wprowadzenia stawki minimalnej jako obligatoryjnej przy zawieraniu umów co do których stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia, ze względu na wysokość tej minimalne stawiki nie ma większego praktycznego znaczenia dla umów zwieranych przez lekarzy.

Problematyczne w praktyce jednak mogą okazać się przepisy dotyczące konieczności ewidencjonowania godzin wykonywania umowy. Oczywiście nie dotyczy to umów w których strony już z zasady rozliczają się za godziny świadczenia usługi ponieważ w takich umowach ta kwestia powinna być uregulowana.

 

Regulacje te mają zastosowanie jedynie w przypadku:

a) osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą zarejestrowaną w Rzeczypospolitej Polskiej albo w państwie niebędącym państwem członkowskim Unii Europejskiej lub państwem Europejskiego Obszaru Gospodarczego, niezatrudniająca pracowników lub niezawierająca umów ze zleceniobiorcami albo

b) osób fizycznych niewykonujących działalności gospodarczej.

Tym samym w sytuacji gdy Wykonawca w ramach swojej działalności zatrudnia pracowników lub zawiera umowy ze zleceniobiorcami do niego te regulacje nie mają zastosowania.

 

13. Wypowiedzenie umowy

 

Przykład I

Każdej ze stron przysługuje prawo wypowiedzenia niniejszej umowy z zachowaniem 1 miesięcznego okresu wypowiedzenia zgłoszonego stronie przeciwnej na piśmie.

 

Przykład II

Każda ze stron ma prawo wypowiedzieć niniejszą umowę z zachowaniem 2-miesięcznego okresu wypowiedzenia, ze skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego.

 

Przykład III

Każda ze stron ma prawo wypowiedzieć niniejszą umowę, w formie pisemnej
za jednomiesięcznym okresem wypowiedzenia ze skutkiem na koniec miesiąca.

Przykład IV

Umowa może zostać rozwiązana przed upływem okresu, na jaki została zawarta, przez każdą ze stron, z zachowaniem 1- miesięcznego okresu wypowiedzenia.

Przykład V

Umowa może zostać rozwiązana, przez każdą ze stron z zachowaniem 2-tygodniowego okresu wypowiedzenia, w przypadku gdy:

• w wyniku dokonanej przez Udzielającego zamówienia kontroli stwierdzono nieprzestrzeganie zapisów niniejszej umowy przez Przyjmującego zamówienie lub jej wadliwe wykonywanie, a w szczególności ograniczenie dostępności świadczeń, zawężanie ich zakresu i złą jakość świadczeń,
• Przyjmujący zamówienie swoje prawa i obowiązki wynikające z niniejszej umowy przeniósł na osoby trzecie bez akceptacji Udzielającego zamówienie,
• dane zawarte w ofercie Przyjmującego zamówienie okażą się nieprawdziwe,
• Przyjmujący zamówienie nie dopełni obowiązku zachowania tajemnicy,
• Przyjmujący zamówienie utraci uprawnienia konieczne dla realizacji umowy, a także opuści bez uzgodnienia miejsce świadczenia usług, nie przystąpi do realizacji umowy, odmówi poddania się badaniu krwi na zawartość alkoholu i środków odurzających, gdy zachodzi podejrzenie ich użycia,
• Udzielający zamówienia pozostaje przez 2 miesiące w zwłoce z zapłatą należycie udokumentowanych należności Przyjmującego zamówienie.

 

 

Forma złożenia wypowiedzenia. Najczęściej umowy przewidują wypowiedzenie umowy składane pisemnie. Pisemnie w prawie polskim oznacza złożenie odręcznego podpisu na dokumencie ewentualnie przy użyciu podpisu elektronicznego. Najczęściej umowy przewidują wypowiedzenie umowy składane pisemnie. Samo wpisanie, że wypowiedzenie będzie w formie pisemnej nie jest wystarczające aby zapewnić sobie pewność, że wypowiedzenie będzie złożone właśnie w tej formie. W takim przypadku gdy umowa przewiduje formę pisemną bez określenia skutków nie zachowania tej formy uznaje się że forma pisemna służy tylko do celów dowodowych (to znaczy że złożenie w innej formie np. elektronicznie trzeba będzie udowodnić np.: w przypadku zakwestionowania złożenia tego wypowiedzenia). Aby mieć pewność, że wypowiedzenie musi być złożone w formie pisemnej trzeba zastrzec w umowie, że niedotrzymanie formy pisemnej skutkuje nieważnością wypowiedzenia.

 

Ważna także jest kwestia doręczenia przedmiotowego wypowiedzenia, a w szczególności data tego doręczenia, ponieważ od tej daty liczymy termin wypowiedzenia. Zgodnie z art. 61 KC dokument zostaje doręczony w pierwszym terminie, w którym podmiot do którego został skierowany mógł się z nim zapoznać.

 

Istotne jest także w jaki sposób w umowie został skonstruowany termin wypowiedzenia. Można go skonstruować tak jak w przykładach nr I oraz IV gdzie termin liczymy do dnia doręczenia wypowiedzenia, lub tak jak w przykładach nr II oraz nr III gdzie termin będzie liczony dopiero od końca miesiąca w którym zostało złożone wypowiedzenie. Ma to ogromne znaczenia w praktyce. I tak np. w przypadku gdy wypowiedzenie zostało złożone 20 marca (wypowiedzenie zostało doręczone drugiej stronie 20 marca)  – w przykładach I oraz IV umowa będzie obowiązywała strony jeszcze przez miesiąc tj. do 20 kwietnia. W tej samej sytuacji biorąc pod uwagę przykład II oraz III umowa będzie obowiązywała odpowiednio w przykładzie nr II do 31 maja a w przykładzie nr II do 30 kwietnia. W przykładach nr II oraz nr III miesiąc będzie liczony dopiero po upływie miesiąca, w którym to wypowiedzenie zostało doręczone.

 

Pozostaje jeszcze podział na wypowiedzenia niezależne od powodu i takie które mogą zostać złożone jedynie przy spełnieniu się konkretnej przesłanki wynikającej z umowy. W przykładach nr od I do IV mamy do czynienia z pierwszym sposobem regulowania kwestii wypowiedzenia. W takiej sytuacji wypowiedzenie nie wymaga spełnienia się określonego warunku.

Odmiennie kwestia wypowiedzenia została ukształtowana w przykładzie nr V.  I tak, dla możliwości wypowiedzenia umowy zostały wprowadzone określone przesłanki. Żaden przepis powszechnie obowiązującego prawa nie nakłada w takiej sytuacji konieczności uzasadniania wypowiedzenia. Jednakże biorąc pod uwag możliwość wystąpienia do Sądu o ustalenie nieważności przedmiotowego wypowiedzenia wydaje się, iż strona składająca wypowiedzenie powinna je uzasadnić.