27 marca 2023

Aktualności prawnomedyczne (kwiecień 2023)

O komercyjnym wystawianiu recept i zwolnień online

autor: FILIP NIEMCZYK, adwokat

Naczelna Rada Lekarska w stanowisku z 12 lutego 2023 r.* zwróciła uwagę na rozpowszechnione od pewnego czasu zjawisko sprzedaży w Internecie recept i zwolnień. Autorzy stanowiska zaznaczają, że określenie „sprzedaż” nie mieści się w zakresie świadczeń medycznych udzielanych w formie teleporady. Teleporada jest prawnie dozwolona, ale w jej przypadku na lekarzu spoczywają te same obowiązki, co w przypadku świadczeń udzielanych tradycyjnie.* Oznacza to konieczność wykonania odpowiedniej diagnostyki oraz prowadzenia dokumentacji medycznej, przede wszystkim przed wypisaniem recepty na lek lub wystawieniem zwolnienia.

Komisja Etyki Lekarskiej NRL po analizie przykładów internetowych ofert usług odpłatnego wystawiania recept i zwolnień krytycznie oceniła szereg przypadków, w szczególności, gdy do otrzymania recepty lub zwolnienia wystarcza wypełnienie krótkiej ankiety niespełniającej kryterium badania i sugerującej pacjentowi objawy lub gdy pacjent nie był wcześniej badany i leczony przez lekarza wystawiającego receptę bądź zwolnienie na żądanie. Negatywnie oceniono również pobieranie płatności z góry, gdy pacjent nie ma żadnego kontaktu z lekarzem. Takie oferty noszą cechy reklamy.

Medycy wydający recepty i zwolnienia w opisany sposób narażają się na odpowiedzialność zawodową z powodu naruszenia Kodeksu Etyki Lekarskiej, m.in. art. 8 – z powodu niedochowania należytej staranności i niepoświęcenia pacjentowi odpowiedniego czasu, art. 9 – w zakresie określenia wyjątków, kiedy porada może być udzielona na odległość, art. 11 – w zakresie braku dbałości o jakość opieki nad pacjentem.

Komisja Etyki Lekarskiej zwróciła ponadto uwagę, że o świadczeniu teleporady powinny decydować kryteria medyczne, a nie życzeniowe bądź komercyjne. Nie należy udzielać zdalnej porady pacjentowi dotąd przez lekarza niebadanemu i nieleczonemu ani pacjentowi zgłaszającemu nowy problem zdrowotny. Choremu będącemu pod opieką danego lekarza należy natomiast zapewnić ciągłość leczenia, możliwość konsultacji, poczucie bezpieczeństwa. Trzeba też pamiętać, że jeśli zgłaszane przez pacjenta objawy wymagają badania fizykalnego, konieczna jest wizyta pacjenta u lekarza, a wystawienie dokumentów, takich jak recepta czy zwolnienie lekarskie, bez badania przedmiotowego może zostać uznane za niedopełnienie standardu należytej staranności.

Stanowisko w tej sprawie zajęło również Ministerstwo Zdrowia.* W dokumencie wskazano, że zgodnie z art. 42 ust. 2 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty* wystawienie recepty z pominięciem badania pacjenta może mieć miejsce jedynie w ramach kontynuacji leczenia. Wówczas wypisanie recepty jest prawem przysługującym lekarzowi, z którego może skorzystać, ale tylko pod warunkiem, że jest to uzasadnione stanem zdrowia pacjenta odzwierciedlonym w dokumentacji medycznej. W opinii ministra zdrowia zasadne jest podjęcie prac legislacyjnych, które umożliwią wprowadzenie zmian w zakresie metod weryfikacji i wskazywania sfałszowanych recept oraz recept, na których przepisane leki nie są odpowiednie do dokumentacji medycznej pacjenta, wystawianych zarówno przez osoby uprawnione, jak i nieuprawnione, szczególnie recept na wszystkie substancje psychotropowe i odurzające.

Zakład opiekuńczo-leczniczy nie może pobierać od pacjentów dodatkowych opłat

Rzecznik praw pacjenta opublikował komunikat* dotyczący naruszenia zbiorowych praw pacjenta przez zakład opiekuńczo-leczniczy, który pobierał dodatkowe opłaty za pobyt. Pacjenci lub ich bliscy mieli być zobowiązani do wnoszenia opłat, których uzasadnieniem były ponadstandardowe usługi, takie jak zakupy na życzenie pacjenta. Rzecznik uznał, że te opłaty miały charakter stały i były pobierane z góry na dany miesiąc, a w istocie były związane z wyżywieniem i zakwaterowaniem pacjenta w ZOL. Stanowiły w związku z tym nieuprawniony, dodatkowy dochód placówki medycznej. Rzecznik praw pacjenta nakazał zaniechanie tej praktyki, a placówka medyczna dostosowała się do tej decyzji. Stanowisko rzecznika znalazło potwierdzenie w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 9 lutego 2023 r.

Rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie leczenia bólu

24 lutego 2023 r. weszło w życie rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego leczenia bólu w warunkach ambulatoryjnych.* Rozporządzenie określa standard organizacyjny leczenia bólu przewlekłego, tj. bólu bez oczywistej biologicznej wartości, który zwykle trwa dłużej niż 3 miesiące, oraz bólu stanowiącego istotny problem kliniczny, tj. wymagającego leczenia w opinii pacjenta i lekarza. Wśród najważniejszych elementów standardu leczenia bólu znalazło się obowiązkowe zbadanie przyczyn, natężenia, okoliczności występowania oraz wpływu bólu na jakość życia pacjenta, a także prowadzenie karty oceny natężenia bólu jako elementu dokumentacji medycznej. Według rzecznika praw pacjenta* dzięki nowemu rozporządzeniu koncentracja na leczeniu bólu nastąpi już na etapie ambulatoryjnym, w przychodniach podstawowej opieki zdrowotnej. Świadczenia w poradni leczenia bólu będą udzielane w przypadku wyczerpania możliwości diagnostycznych i leczniczych podstawowej opieki zdrowotnej. Od dnia wejścia w życie rozporządzenia placówki medyczne mają 6 miesięcy na dostosowanie działalności do nowych wymagań.

Stosowanie amantadyny w leczeniu COVID-19 stanowiło naruszenie praw pacjenta

Jak podaje rzecznik praw pacjenta,* od początku epidemii wirusa SARS-CoV-2 w Biurze RPP przeprowadzono 30 postępowań w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów, które dotyczyły stosowania leków zawierających amantadynę w terapii COVID-19. Z komunikatu wynika, że w niektórych placówkach medycznych tylko w ciągu kilku miesięcy pandemii wystawiono setki, a nawet tysiące takich recept.

Rzecznik wyszedł z założenia, że leczenie musi odpowiadać aktualnej wiedzy medycznej, a więc posiadać rzetelnie potwierdzoną skuteczność i bezpieczeństwo. W części podmiotów objętych postępowaniami przepisywano chorym lek zawierający amantadynę pod pretekstem leczenia zakażenia wirusem grypy. Nie potwierdzano jednak u pacjentów zakażenia wirusem grypy na podstawie wyniku testu diagnostycznego, przepisywanie amantadyny opierało się więc wyłącznie na wywiadzie z pacjentem, przeprowadzanym zazwyczaj telefonicznie.

Zasadność stanowiska rzecznika w zakresie uznania praktyki stosowania amantadyny w leczeniu COVID-19 za naruszającą zbiorowe prawo pacjentów do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej potwierdził w wyroku z 7 lutego 2023 r.* Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie.

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza