Jak rozmawiać o umieraniu?

Już po raz siódmy odbyła się konferencja „Empatia a umieranie i śmierć. Aby godnie umrzeć, potrzebna jest cała wioska”, zorganizowana przez Okręgową Izbę Lekarską w Warszawie we współpracy z Instytutem Dobrej Śmierci.

Wydarzenie, które odbyło się 8 listopada, od lat gromadzi przedstawicieli środowiska medycznego, psychologów, duchownych oraz osoby zaangażowane w opiekę paliatywną. Wzięło w nim udział ponad 300 osób uczestniczących stacjonarnie i online. Program podzielono na cztery bloki, prowadzące uczestników przez kluczowe obszary związane z opieką u kresu życia, poświęcone komunikacji, opiece nad pacjentem, wsparciu medyków oraz refleksji nad dobrą starością.

Jak mówić o końcu życia

Pierwszy blok dotyczył rozmowy z pacjentem terminalnym i jego bliskimi. Inga Nyc, psycholog z CMKP, przypomniała modele komunikacji, m.in. SPIKES i EMPATIA, podkreślając, że choć system nie sprzyja rozmowom, to medyk zawsze może znaleźć „czas, by być człowiekiem”. Najważniejsze zaś, by pacjent „czuł się widziany”, a spotkanie z lekarzem miało charakter partnerski i autentyczny. Kolejna prelegenta zwróciła uwagę na doświadczenia osób w odmiennych stanach świadomości, które pod koniec życia widzą lub słyszą to, czego inni nie dostrzegają. „Tam siedzi anioł” – tak ujęła to Anja Franczak z Instytutu Dobrej Śmierci, wskazując, że choć zjawiska te wymykają się racjonalnym opisom, dla umierających bywają źródłem nadziei i ukojenia.

Niezwykle poruszający był również wykład psychologa Pawła Grochockiego poświęcony czułości i bliskości w obliczu śmierci – „Czy mogę położyć się obok męża?”. Odwołując się do słów Olgi Tokarczuk, że „czułość jest najskromniejszą formą miłości”, przypomniał, że drobne gesty, dotyk i obecność mogą pomóc choremu i rodzinie przeżywać rozstanie w poczuciu bezpieczeństwa i jedności.

Troska o pacjenta

Blok drugi skupiał się na fizycznych i psychicznych potrzebach osób u kresu życia. Dr Tomasz Siegiel podkreślał, że celem opieki paliatywnej nie jest przedłużanie życia za wszelką cenę, lecz zapewnienie komfortu i poszanowanie godności chorego w myśl zasady primum non nocere. Prof. Piotr Sobański omówił opiekę paliatywną w niewydolności serca, gdzie decyzje terapeutyczne są szczególnie złożone i wymagają uważnej komunikacji z rodziną. Z kolei dr Krzysztof Szalecki zaprezentował małoinwazyjne techniki neurochirurgiczne stosowane w leczeniu bólu nowotworowego, które mogą znacząco poprawić jakość życia.

Zatroszczmy się o siebie

Następne wystąpienia dotyczył dobrostanu osób pracujących z pacjentami terminalnymi. Dr Agata Malenda przypomniała, że nie można oddzielić kompetencji klinicznych od wrażliwości – praca przy umierających wiąże się z konfrontacją z własnym lękiem czy bezradnością.

Psycholog Aleksandra Zdunek zwracała uwagę, że śmierć pacjenta ma wpływ na personel, który także przeżywa żałobę. Podkreślała potrzebę edukacji z zakresu higieny psychicznej i wprowadzenia systemowego wsparcia.

Dobra starość i dobra śmierć

Ostatni tematyczny blok konferencji poświęcono refleksji nad starzeniem się, dojrzałością i przygotowaniem do odchodzenia. Podkreślano, że proces starzenia jest naturalnym etapem życia i nie musi oznaczać rezygnacji z aktywności, relacji czy poczucia sensu. Dobre, świadome starzenie się może wręcz otworzyć drzwi do spokojniejszego, pełnego akceptacji pożegnania z życiem. Wskazano, że kluczowe pozostaje wsparcie społeczne i medyczne, umiejętność rozmowy o swoich potrzebach oraz dbałość o godność seniorów.

Konferencję zakończyła debata prowadzona przez dr Agatę Malendę oraz dr. Tomasza Imielę, dotycząca tworzenia w polskim systemie ochrony zdrowia miejsca dla empatii i otwartego dialogu o umieraniu. Podkreślano, że dobra starość nie wyklucza dobrego umierania, a profesjonalna opieka wsparta czułością znacząco poprawia jakość ostatnich chwil życia.

VII edycja konferencji po raz kolejny stała się ważnym głosem w rozmowie o fundamentalnych, lecz często pomijanych aspektach opieki medycznej. Przypomniała, że w obliczu śmierci najważniejsze pozostają człowieczeństwo, obecność, czułość i szacunek.

Patronami wydarzenia były Fundacja Nagle Sami, Fundacja Gajusz oraz Polki w Medycynie, a patronat medialny objął magazyn „Puls”.