27 lutego 2009

W obronie praw dziecka

Mając na względzie dobro dziecka, zwracam się – na podstawie art. 10a ust. 1 ustawy z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka (Dz. U. nr 6, poz. 69 z późn. zm.) – o podjęcie pilnych działań dyscyplinujących i uświadamiających lekarzy o nałożonym na nich społecznym i moralnym obowiązku zgłaszania właściwym służbom wszystkich przypadków mających znamiona przemocy wobec dziecka – apeluje Rzecznik Praw Dziecka Marek MICHALAK.

Agresja wobec najmłodszych nasila się. Przejawem agresji jest przemoc fizyczna, a także – równie częste i nie mniej groźne – przemoc psychiczna, wykorzystywanie seksualne, zaniedbanie. Wiele przypadków, w których dochodzi do mniej lub bardziej groźnego uszkodzenia ciała, pozostaje niezarejestrowanych.
Jest poza wszelką wątpliwością, że rola lekarza jest tu podstawowa i nieodzowna. Wczesne rozpoznanie i równoczesne zgłoszenie do właściwych organów ścigania, służb społecznych warunkuje w wielu przypadkach uratowanie dziecka.
Tymczasem zdarza się, że lekarze są bierni wobec problemu i unikają informowania właściwych organów o przypadkach mających znamiona przemocy. Często pomimo podejrzeń, że uraz jest skutkiem świadomego stosowania przemocy wobec dziecka, lekarz podejmuje jedynie działania medyczne. Policję zawiadamia się tylko w najbardziej drastycznych przypadkach.
Ustawa z dnia 17 listopada 1974 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.) w art. 572 stanowi: § 1. Każdy, komu znane jest zdarzenie uzasadniające wszczęcie postępowania z urzędu, obowiązany jest zawiadomić o nim sąd opiekuńczy.
Obowiązek taki wynika także z przepisów art. 304 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.): § 1. Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję. § 2. Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub policję.
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. nr 180, poz. 1493) w art. 12 stanowi: Osoby, które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków służbowych powzięły podejrzenie o popełnieniu przestępstwa z użyciem przemocy wobec członków rodziny, powinny niezwłocznie zawiadomić o tym policję lub prokuratora.
Celem zawarcia niniejszego przepisu w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie było nałożenie zobowiązania do konkretnej reakcji na określone osoby, które w swojej pracy, wykonując obowiązki, mogą zetknąć się z osobami doświadczającymi przemocy w rodzinie, w tym z dziećmi. Do takich osób zaliczyć można w szczególności lekarzy, pielęgniarki, nauczycieli.
Środowisko lekarskie często tłumaczy niezgłaszanie podejrzanych przypadków, zachowaniem tajemnicy lekarskiej. Zarówno art. 23 Kodeksu Etyki Lekarskiej, jak i art. 40 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2008 r., nr 136, poz. 857) stanowi, że lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu. Powyższy obowiązek nie posiada jednak charakteru absolutnego. Art. 40 ust. 2 pkt 3 przewiduje wyjątki od tej zasady: gdy zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób.
Kodeks Etyki Lekarskiej określa kolejne wyjątki: nie jest naruszeniem tajemnicy lekarskiej przekazanie informacji o stanie zdrowia pacjenta innemu lekarzowi, jeżeli jest to niezbędne dla dalszego leczenia lub wydania orzeczenia o stanie zdrowia pacjenta (art. 24); zwolnienie z zachowania tajemnicy lekarskiej może nastąpić: gdy pacjent wyrazi zgodę, jeśli zachowanie tajemnicy w sposób istotny zagraża zdrowiu lub życiu pacjenta lub innych osób oraz jeśli zobowiązują do tego przepisy prawa (art. 25); lekarz ma prawo do ujawnienia zauważonych faktów zagrożenia zdrowia lub życia w wyniku łamania praw człowieka (art. 27). Przytoczone przepisy stwarzają lekarzowi możliwość podjęcia, poza czysto medycznymi, także innych działań dla dobra pokrzywdzonego dziecka.
Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz. U. nr 30, poz. 158 z późn. zm.) w art. 4 stanowi, że zadaniem samorządu lekarzy jest w szczególności: sprawowanie pieczy i nadzoru nad należytym i sumiennym wykonywaniem zawodu lekarza (ust. 1 pkt 1).

Na podstawie pisma Rzecznika Praw Dziecka
Marka MICHALAKA do Prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej Konstantego RADZIWIŁŁA z dn. 14 stycznia 2009 r.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza