13 grudnia 2019

Szczepienie kobiet w ciąży

Łukasz Durajski, przewodniczący Zespołu ds. Szczepień OIL w Warszawie

Szczepienie kobiet w ciąży nadal budzi wiele kontrowersji, nawet wśród lekarzy ginekologów. Zalecenia są tutaj jednak jasne i oczywiste. Gdy kobieta planuje ciążę, łatwiej jej zaplanować również szczepienia.

Jakie szczepienia warto mieć wykonane przed zajściem w ciążę?

ospa wietrzna,

odra, świnka, różyczka,

grypa,

WZW B.

Jakie szczepionki można podawać kobietom w ciąży?

Przede wszystkim podajemy szczepionki inaktywowane (zabite). Nie można podawać kobietom w ciąży „żywych” szczepionek (ospa wietrzna, MMR – odra, świnka, różyczka).

W ciąży można szczepić:

przeciw grypie,

przeciw krztuścowi (jako szczepionką dTap – przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi),

inaktywowanymi szczepionkami tylko w uzasadnionych sytuacjach narażenia na zakażenie, np. związanych z planowanymi podróżami.

Nie ma dowodów potwierdzających możliwość uszkodzenia płodu po zaszczepieniu kobiety w ciąży inaktywowanymi szczepionkami bakteryjnymi, wirusowymi lub zawierającymi toksoidy.

Dlaczego szczepimy kobiety w ciąży przeciwko grypie?

Jest bardzo groźna dla przebiegu ciąży i rozwoju płodu, dlatego szczepienia stanowią profilaktykę przed powikłaniami po grypie. W literaturze znaleźć można informacje o poronieniach, porodach przedwczesnych i zakażeniach wrodzonych u noworodków. Zazwyczaj szczepienie wykonywane jest od II trymestru ciąży, ale istnieje możliwość podania szczepionki w każdym okresie ciąży.

Dlaczego szczepimy kobiety w ciąży przeciw krztuścowi?

To groźna choroba zakaźna, szczególnie dla noworodków i niemowląt do 6. miesiąca życia. W celu zmniejszenia ryzyka Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP; Amerykański Komitet Doradczy ds. Szczepień) zaleca szczepienia dTpa między 27. a 34. tygodniem ciąży.

Dlaczego szczepimy przed ciążą przeciw ospie wietrznej?

Zachorowanie na ospę wietrzną w I i II trymestrze ciąży może być związane z wystąpieniem u noworodka zespołu ospy wietrznej wrodzonej (z wadami wrodzonymi kończyn, ośrodkowego układu nerwowego).

Czy były przeprowadzane rzetelne badania ukazujące przewagę szczepienia
nad nieszczepieniem?

Takie badania były już przeprowadzane. Jednym z nich jest badanie wykonane w Dhace, w Bangladeszu: 340 kobiet w III trymestrze ciąży otrzymało szczepionkę przeciwko grypie lub szczepionkę przeciwko pneumokokom. U kobiet zaszczepionych przeciwko grypie wystąpiło mniej zachorowań (odpowiednio o 36 i 25 proc.) na choroby układu oddechowego przebiegające z gorączką.

W badaniu w USA, obejmującym 1160 par matka – niemowlę, zaobserwowano, że w latach 2002–2005 ryzyko zachorowań na grypę było mniejsze u niemowląt, których matki zaszczepiono przeciwko grypie w czasie ciąży, niż u dzieci matek nieszczepionych.

Więcej informacji na stronie ECDC: https://www.cdc.gov/vaccines/pregnancy/hcp/guidelines.html

Toksoidy oraz inaktywowane szczepionki przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe są bezpieczne i nie powodują powikłań ani u matki, ani u płodu.

Nie zaleca się szczepienia kobiet w ciąży szczepionkami „żywymi”.

W Stanach Zjednoczonych i wielu innych krajach (także w Polsce, zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych) kobietom w ciąży zaleca się szczepienie przeciwko:

grypie tężcowi i krztuścowi (dTap).

Podanie szczepionki kobiecie w ciąży zwiększa liczbę przeciwciał, które przyszła mama w II i III trymestrze ciąży przekazuje swojemu dziecku, co daje mu ochronę w pierwszych miesiącach życia.

Zgodnie z zaleceniami ACIP (przy Centers for Disease Control and Prevention) oraz American College of Obstetrics and Gynecology (ACOG), warto szczepić kobiety ciężarne, szczególnie gdy korzyści wynikające ze szczepień przewyższają ryzyko.

Nie zaleca się szczepić kobiet w ciąży przeciwko:

odrze śwince różyczce ospie wietrznej gruźlicy.

Wszystkie te szczepionki można stosować w okresie poporodowym i podczas karmienia piersią.

Zgodnie z zaleceniami AAP, American Academy of Family Practice oraz ACOG szczepienie przeciwko grypie nie stanowi przeciwwskazania do karmienia piersią.

Jak ze szczepień wykonywanych podczas ciąży matki korzysta noworodek?

Grypa

II i III trymestr ciąży jest czynnikiem ryzyka powikłań i zgonów z powodu grypy. Biorąc pod uwagę potencjalne korzyści dla kobiet i ich przyszłych dzieci, w 2005 r. zalecenie, aby szczepić kobiety w ciąży, wydała Światowa Organizacja Zdrowia (WHO).

We wspomnianych bardzo szeroko zakrojonych badaniach klinicznych w Bangladeszu zaobserwowano także korzyści u dzieci: spadek zachorowań na choroby układu oddechowego w przypadku szczepień przeciwko grypie wyniósł 29 proc., a 42 proc. w przypadku szczepień przeciwko pneumokokom w stosunku do noworodków z ciąż bez szczepień. Dodatkowym atutem okazały się przeciwciała przeciwko grypie klasy IgA w mleku mam zaszczepionych.

Równie pozytywne wyniki badań klinicznych otrzymano w Stanach Zjednoczonych. Badania przeprowadzono na grupie Indian Nawaho i Apaczów Białych Gór, wzięło w nich udział 1160 przyszłych mam. Spadek zachorowań dzieci na grypę potwierdzoną laboratoryjnie wynosił około 40 proc. w stosunku do liczby zachorowań dzieci matek niezaszczepionych.

Tężec

Szczepionki przeciwko tężcowi są dostępne od lat 40. XX w. Już w 1961 r. w badaniach klinicznych w Papui–Nowej Gwinei oceniono skuteczność szczepień ciężarnych w zapobieganiu tężcowi u noworodków. Wykazano znaczne zmniejszenie liczby zgonów z powodu zakażeń tężcem. Od tego czasu WHO zaleca szczepienie przeciwko tężcowi kobiet w ciąży. Dzięki szczepieniom, zgodnie z danymi z 2010 r., zredukowano liczbę zgonów noworodków z powodu tężca aż o ponad 90 proc. W Polsce dzięki szczepieniu w 19. roku życia ten problem praktycznie znika.

Krztusiec (dTpa)

W 2011 r. ACIP zalecił szczepienie kobiet w II i III trymestrze ciąży. Ze względu na minimalne ryzyko związane ze szczepieniem w czasie ciąży i korzyści dla noworodka zalecenia te popierają również ACOG i AAP.

Aktualnie prowadzone są badania nad zastosowaniem u kobiet w ciąży szczepionek przeciwko:

paciorkowcom grupy Bwirusowi syncytium nabłonka oddechowego (RSV) w celu ochrony noworodków.

Coraz więcej doniesień na świecie dotyczy również szczepień kobiet w ciąży przeciwko:

pneumokokom meningokokom Haemophilus influenzae typu B krztuścowi grypie pandemicznej i sezonowej.

Gdzie znajdziemy zalecenia dotyczące szczepień kobiet w ciąży?

Program Szczepień Ochronnych ogłaszany co roku przez głównego inspektora sanitarnego.

Rozporządzenie ministra zdrowia z 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej („profilaktyka chorób zakaźnych w okresie okołoporodowym, w tym szczepienia ochronne”).

Bibliografia:

  1. szczepienia.info (http://szczepienia.pzh.gov.pl/wszystko-o-szczepieniach/jakie-szczepeinia-zaleca-sie-kobietom-w-ciazy/#podsumowanie)
  2. Ogłoszenie głównego inspektora sanitarnego (https://gis.gov.pl/zdrowie/szczepienia-kobiet-planujacych-ciaze-i-szczepienia-w-czasie-ciazy/)
  3. Ogłoszenie głównego inspektora sanitarnego (https://szczepienia.gis.gov.pl/index.php/rodzice_i_opiekunowie/szczepienia_dla_kobiet_planujacych_ciaze__kobiet_w_ciazy_i_matek_karmiacych_piersia)
  4. mp.pl (https://www.mp.pl/szczepienia/artykuly/przegladowe/92419,szczepienie-kobiet-w-ciazy-repetytorium-dla-pediatrow-i-lekarzy-rodzinnych)
  5. K. Poehling, P.G. Szilagyi, M.A. Staat i in., Impact of maternal immunization on influenza hospitalizations in infants, „American Journal of Obstetrics & Gynecology” 2011; 204 (supl.): 141–148
  6. A.A. Eick, T.M. Uyeki, A. Klimov i in., Maternal influenza vaccination and effect of influenza virus infection in young infants, „Arch. Pediatr. Adolesc. Med.” 2011; 65: 104–111
  7. https://www.mp.pl/szczepienia/artykuly/przegladowe/122518,bezpieczenstwo-szczepien-u-kobiet-ciezarnych
  8. „Med. Prakt. Pediatr.” 1/2009, s. 93–96
  9. http://www.mp.pl/szczepienia/artykuly/przegladowe/92419,szczepienie-kobiet-w-ciazy-repetytorium-dla-pediatrow-i-lekarzy-rodzinnych
  10. http://www.mp.pl/szczepienia/artykuly/przegladowe/122518,bezpieczenstwo-szczepien-u-kobiet-ciezarnych
  11. PSO 2019

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza