22 października 2002

Rada Ministrów na posiedzeniu 24 września br. przyjęła projekt Ustawy o ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia

Przedkładany projekt Ustawy o Narodowym Funduszu Zdrowia, która jest swoistą „konstytucją” polskiego systemu ubezpieczeń zdrowotnych, zastąpi Ustawę z 6 lutego 1997 roku o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym. O niedoskonałości starej ustawy świadczy liczba jej nowelizacji – 26.

Projekt ustawy kompleksowo reguluje sprawy systemu ubezpieczeń zdrowotnych, w tym przede wszystkim:

  • obowiązki władz publicznych w zakresie ochrony zdrowia;
  • zasady ubezpieczania w Narodowym Funduszu Zdrowia;
  • prawa i obowiązki ubezpieczonych;
  • zasady i tryb uiszczania składek na ubezpieczenie w Funduszu;
  • strukturę organizacyjną i sposób funkcjonowania Funduszu Zdrowia;
  • zagadnienia związane z wykonywaniem efektywnego nadzoru nad systemem ubezpieczeń zdrowotnych.

Jednym z podstawowych celów projektu jest usunięcie wad, jakimi obarczony jest system działający na podstawie ustawy o powszechnym ubezpie-czeniu zdrowotnym. Przedkładany projekt usuwa mechanizmy patologii związane z funkcjonowaniem kas chorych, które utrudniały dostęp ubezpieczonych do świadczeń zdrowotnych. Na jego miejsce wprowadza się nowoczesny system, którego istotą jest powstanie Narodowego Funduszu Zdrowia. Będzie to osoba prawna, obejmująca swą właściwością obszar całego kraju. Najistotniejszą przesłanką projektu jest to, że każdy ubezpieczony będzie miał zagwarantowany dostęp do świadczeń zdrowotnych na zasadach równości, ciągłości, a także wolnego wyboru świadczeniodawców.
Narodowy Fundusz Zdrowia, poprzez swoje oddziały wojewódzkie, będzie zawierał umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych bezpośrednio ze świadczeniodawcami. W ten sposób powstanie jednolity system udzielania świadczeń o ustalonym standardzie. Umożliwi to eliminację mechanizmów blokujących dostęp ubezpieczonych do świadczeń, jak np. uzyskiwania promes, czyli obietnicy macierzystej kasy chorych dotyczącej zgody na pokrycie kosztów leczenia ubezpieczonego poza obszarem jej działania.
Przedkładany projekt ustawy o ubezpieczeniu w Narodowym Fundu-szu Zdrowia opiera się na nastę-pujących przesłankach:

  • przepisy projektowanej ustawy za-pewnią równe traktowanie wszystkich obywateli w dostępie do świadczeń zdrowotnych w ramach systemu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego;
  • zmianie ulegną zasady ubezpieczenia dobrowolnego i opłacania składek z tego tytułu;
  • Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia będzie państwową jednostką organizacyjną, posiadającą osobowość prawną. Będzie funkcjonował w strukturze dwuszczeblowej – centrala i szesnaście oddziałów wojewódzkich;
  • nadzór merytoryczny nad działal-nością Funduszu zostanie powierzony ministrowi zdrowia, a nadzór finan-sowy – Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych;
  • podstawowym zadaniem Fundu-szu będzie zawieranie umów o udzie-lanie świadczeń zdrowotnych ze świadczeniodawcami oraz kontrola wykonywania tych umów;
  • środki z Funduszu będą wydatkowane na podstawie planu krajowego zabezpieczania świadczeń zdrowotnych, który będzie przygotowywany na bazie wojewódzkich planów oraz planu resortowego;
  • składka na ubezpieczenie zdrowotne (na zasadach dotychczasowych) będzie pobierana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych i Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, a następnie przekazywana do Funduszu.

Składki na ubezpieczenie zdrowotne
Ustala się wysokość składki na poziomie 7,75 proc. jej wymiaru.
Sprecyzowano sposób wyliczania składki w szczególnych przypadkach, sposób jej poboru, płatników wraz z ich uprawnieniami i obowiązkami. Uregulowano odprowadzanie składek jednego ubezpieczonego z różnych tytułów, w przypadku, gdy zachodzą przesłanki objęcia ubezpieczeniem ze wszystkich tytułów. W przypadku, gdy ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego miejsca, ale w ramach jednego tytułu, składka na ubezpieczenie zdrowotne będzie opłacana od sumy wszystkich przychodów.
W projekcie ustawy określono prawa i obowiązki ZUS oraz KRUS, dotyczące ewidencjonowania oraz poboru składek.

Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia
Organami Funduszu są: Rada, Prezes oraz Zarząd. Na podkreślenie zasługuje zaznaczenie silnej roli Prezesa Funduszu jako organu odrębnego w stosunku do Zarządu Funduszu. Wzmocniono w ten sposób odpowiedzialność personalną za całokształt działalności Funduszu, a pięcioletnia kadencja zapewni stabilność jego funkcjonowania, niezależnie od cyklu wyborczego.
W strukturze Funduszu zaplanowano powołanie komórek organizacyjnych, które będą zajmować się problematyką dotychczasowej Branżowej Kasy Chorych dla Służb Mundurowych.
Fundusz, jako państwowa jednostka organizacyjna, będzie podlegał rygorom ustawy o finansach publicznych.
Nowością jest powołanie, przy wojewódzkich oddziałach Funduszu, organów o charakterze opiniodawczym – Rad Społecznych, w których znajdzie odzwierciedlenie zasada włączania jednostek samorządu terytorialnego w kształtowanie krajowego systemu ubezpieczeń społecznych.

Świadczenia z ubezpieczenia zdrowotnego
Przepisy w tej części ustawy dotyczą uprawnień ubezpieczonych do świadczeń w ramach ubezpieczenia zdrowotnego, obowiązków Funduszu oraz ministra właściwego do spraw zdrowia. Duże znaczenie przypisuje się profilaktyce medycznej. Ponadto wprowadza się unormowania dotyczące wydawania leków bezpłatnie lub za częściową odpłatnością osobom dotkniętym szczególnie ciężką sytuacją. Uprawnienia takie będą przysługiwać: osobom chorującym na choroby zakaźne lub psychiczne, osobom z upośledzeniem umysłowym, honorowym dawcom krwi, inwalidom wojennym (i członkom ich rodzin) oraz inwalidom wojskowym.

Umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych
Zachowano tu zasady przejrzystości i jawności postępowania prowadzącego do wyłonienia świadczeniodawców. Projekt dopuszcza dwa tryby zawierania umów – konkurs ofert i – w ściśle określonych przypadkach – tryb rokowań. Określono w związku z tym kryteria wyboru ofert, przyczyny ich odrzucania, tryb działania komisji oraz kwestie dotyczące unieważnienia tych postępowań. Do umów o udzielanie świadczeń zdrowotnych będą stosowane przepisy Kodeksu cywilnego, o ile przepisy ustawy nie stanowią inaczej.
Wprowadza się zakaz zawierania umów na czas nieokreślony. W przypadku umowy zawartej na czas dłuższy niż 3 lata wymagana jest zgoda Rady Funduszu.

Zabezpieczenie potrzeb zdrowotnych
Jest to kolejne novum w stosunku do obecnie obowiązujących rozwiązań, które realizuje dwa zasadnicze cele:

  1. Długofalowe planowanie zabezpieczenia świadczeń zdrowotnych udzielanych ubezpieczonym;
  2. Włączenie w ten proces jednostek samorządu terytorialnego.


Sformułowane wyżej cele są częścią składową koncepcji budowania wieloletniej polityki zdrowotnej państwa pod nadzorem ministra właściwego do spraw zdrowia, w ścisłej współpracy z samorządem terytorialnym. Podstawowymi elementami krajowego planu zabezpieczenia świadczeń zdrowotnych będą wojewódzkie plany, opracowywane przez Sejmiki Wojewódzkie. Oddzielny plan „resortowy” będzie tworzony przez ministra obrony narodowej, ministra sprawiedliwości oraz ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Na podstawie wymienionych, cząstkowych elementów, czyli projektów wojewódzkich planów zabezpieczenia świadczeń zdrowotnych, będzie sporządzany projekt planu krajowego, wykonywany przez Zarząd Funduszu, a następnie zatwierdzany przez Radę Funduszu.
W planach zabezpieczenia świadczeń zdrowotnych określone będą zasoby publiczne i niepubliczne, którymi dysponuje system ochrony zdrowia.

Organizacja udzielania świadczeń zdrowotnych
Ubezpieczeni otrzymają katalog uprawnień dotyczących:

  • wolności wyboru lekarza podstawowej opieki medycznej;
  • świadczeń specjalistycznych na podstawie skierowania lekarza poz;
  • świadczeń zdrowotnych udzielanych bez skierowania, w związku z wydarzeniami nagłymi, takimi jak: wypadek, zatrucie, stan zagrożenia życia, poród;
  • zaopatrzenia w leki i materiały medyczne; zaopatrzenia ortopedycznego, zaopatrzenia w środki pomocnicze i techniczne środki lecznicze;
  • swobody wyboru lekarza stomatologa, pielęgniarki, położnej i innych.

Gospodarka finansowa Funduszu
Projektowane przepisy dotyczące tego działu przewidują zapewnienia przejrzystości gospodarowania środkami publicznymi gromadzonymi i wydatkowanymi przez Fundusz. Określono źródła przychodów Funduszu, koszty jego działalności, strukturę środków oraz zasady planowania wydatków. Projekt określa instrumenty, w które Fundusz może inwestować wolne środki w celu ich pomnażania i zapewnienia im rentowności i bezpieczeństwa.

Skutki finansowe wprowadzenia ustawy o ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia
Wejście w życie ustawy nie spowoduje dodatkowych wydatków finansowych z budżetu państwa, ponieważ:

  1. utrzymana zostanie wysokość składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne, w stosunku do obecnie obowiązującej;
  2. projekt ustawy obejmuje obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe, ćwiczenia wojskowe oraz pełniących służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, a także kandydatów na żołnierzy zawodowych i poborowych odbywających służbę zastępczą. Składka za te osoby będzie opłacana przez ministra obrony narodowej. Podstawą jej wymiaru jest wysokość zasiłku stałego z pomocy społecznej. Szacunkowe koszty sfinansowania składki wyniosą ok. 30 mln zł. Środki te pozostają obecnie w budżecie MON i są przeznaczone na pokrycie kosztów świadczeń zdrowotnych udzielanych dla wymienionej grupy osób;
  3. opracowywanie planów zdrowotnych, przez podmioty do tego zobowiązane, będzie realizowane w ramach ich ustawowych kompetencji;
  4. zadania ministra zdrowia, w zakresie organizacji NFZ, wykonywać będzie właściwa jednostka organizacyjna podległa ministrowi zdrowia, która będzie finansowana w ramach planu wydatków na 2002 r., w części 46 – Zdrowie (ok. 700 tys. zł).
    Koszty funkcjonowania Funduszu w 2003 r. będą zbliżone do kosztów funkcjonowania kas chorych i wyniosą ok. 360 mln zł.

Czy (…) jest jakaś szansa na podniesienie składki na ubezpieczenie zdrowotne?

– Trwają na ten temat rozmowy. Jednak, jak wiadomo, sytuacja finansów publicznych jest bardzo zła. Gospodarka nie rozwija się w takim tempie, jakiego byśmy sobie życzyli. Trzeba też pamiętać o tym, że musimy iść w kierunku budżetu bardziej zrównoważonego, gdyż w roku 2004 chcemy wstąpić do Unii Europejskiej. A z tak dziurawym budżetem mogłyby być kłopoty… Stąd nie chcemy generować dal-szych wydatków. Nawet nie naciskam szczególnie na wicepremiera, choć zdaję sobie sprawę z powagi sytuacji. Oczywiście, jako minister zdrowia jestem zobowiązany do walki o to, aby finansowanie było jak największe. Uważam jednak, że wciąż mamy rezerwy w naszym systemie. Część środków jest nadal marnotrawionych. Ich racjonalne wykorzystanie to właśnie zadanie dla mnie.

Mariusz Łapiński
minister zdrowia w rozmowie
z Violettą Baran i Piotrem Kalinowskim
„Trybuna” Nr 221, 21-22 września 2002 r.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza