8 marca 2003

Nowe przepisy prawne

Usługami ratownictwa medycznego są działania podejmowane przez szpitalne oddziały ratunkowe, zespoły ratownictwa medycznego, w tym lotnicze pogotowie ratunkowe oraz centra powiadamiania ratunkowego, służące ratowaniu osób w stanie nagłego zagrożenia życia lub zdrowia.
Centrum powiadamiania ratunkowego jest zintegrowanym stanowiskiem dyspozytorskim służb ratowniczych, do którego zadań należy przyjmowanie powiadomień o stanach nagłego zagrożenia życia lub zdrowia, ustalanie priorytetów i wydawanie dyspozycji szpitalnym oddziałom ratunkowym i zespołom ratownictwa medycznego, przekazywanie niezbędnych informacji osobom udzielającym pierwszej pomocy, przekazywanie kierującemu działaniami ratowniczymi informacji ułatwiających podejmowanie decyzji na miejscu zdarzenia, przekazywanie informacji o stanach zagrożenia życia lub zdrowia innym jednostkom wykonującym zadania w zakresie ratownictwa medycznego, koordynacja medycznych działań ratowniczych podejmowanych przez jednostki ratownictwa medycznego oraz inne jednostki uczestniczące w działaniach ratowniczych.
Liczba i rozmieszczenie centrów powiadamiania ratunkowego na terenie województwa jest ustalana przez właściwego wojewodę lub właściwych wojewodów w porozumieniu, w ramach środków finansowych z rezerwy celowej budżetu państwa.
Ustawa dopuszcza tworzenie centrów powiadamiania ratunkowego obejmujących obszar sąsiadujących powiatów na podstawie porozumienia między powiatami zatwierdzonego przez wojewodę.
Świadczenia zdrowotne, udzielane osobom objętym powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym w ramach usług ratownictwa medycznego, są finansowane na zasadach określonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym.
Kasy chorych zawierają umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych w szpitalnych oddziałach ratunkowych oraz przez zespoły ratownictwa medycznego, włączonych do systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego.
Jednostki lotniczego pogotowia ratunkowego są finansowane z budżetu państwa.
Do dnia 31 grudnia 2004 r. nie stosuje się przepisów ustawy z dnia 25 lipca 2001 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz.U. nr 113, poz. 1207 ze zm.) z wyjątkiem art. 22 dot. wojewódzkiego programu w zakresie ratownictwa medycznego, stanowiącego dokument zawierający założenia i wytyczne dot. rozwoju, organizacji i infrastruktury systemu, art. 23 i 24 dot. jednostek systemu ratownictwa medycznego, art. 35 dot. finansowania nakładów inwestycyjnych na utworzenie i modernizację jednostek ratownictwa medycznego, art. 39 dot. zmiany ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej w zakresie dot. pozyskiwania środków finansowych przez samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, art. 41 dot. zmiany ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej w zakresie określenia spraw objętych działem zdrowie oraz art. 44 dot. określenia statusu istniejących jednostek ratownictwa medycznego.

Rozporządzenie określa kategorie i kryteria rozpoznawania niepożądanych odczynów poszczepiennych, sposób i tryb ich zgłaszania, obieg dokumentacji oraz wzór formularza zgłoszenia.
Kategorie niepożądanych odczynów poszczepiennych zawiera załącznik nr 1.
Kryteria rozpoznawania niepożądanych odczynów poszczepiennych zawarte są w załączniku nr 2.
Wzór formularza zgłoszenia niepożądanego odczynu poszczepiennego stanowi załącznik nr 3.
Zgłoszenie niepożądanego odczynu poszczepiennego następuje niezwłocznie, nie później niż po upływie 12 godzin od powzięcia podejrzenia jego wystąpienia, telefonicznie, faksem lub przy użyciu innego urządzenia do przesyłania danych.
Lekarz, który rozpoznał niepożądany odczyn, wypełnia część IV formularza zgłoszenia i przekazuje niezwłocznie świadczeniodawcy, który wykonał szczepienie.
Lekarz lub pielęgniarka, którzy wykonali szczepienie, wypełniają część V formularza zgłoszenia i przesyłają w ciągu 24 godzin od powzięcia podejrzenia lub rozpoznania niepożądanego odczynu poszczepiennego do państwowego powiatowego inspektora sanitarnego właściwego ze względu na miejsce wykonania szczepienia.

Zgodnie z przepisem art. 15 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe (Dz. U. nr 3 z 2001 r., poz. 18 ze zm.) stosowanie promieniowania jonizującego w celach medycznych obejmuje:

  • ekspozycję pacjentów wynikającą z badań lekarskich i leczenia, w tym również z badań wstępnych i okresowych,
  • ekspozycję osób poddawanych przesiewowym badaniom radiologicznym,
  • ekspozycję zdrowych osób lub pacjentów uczestniczących w eksperymencie medycznym,
  • ekspozycję osób w trakcie badań w celach prawno-medycznych,
  • ekspozycję osób, które świadomie i z własnej woli udzielają pomocy pacjentom i opiekują się nimi.

Skierowanie na badania lub zabieg z zastosowaniem promieniowania jonizującego powinno być oparte na przekonaniu lekarza kierującego, że wykonanie tego badania lub zabiegu dostarczy informacji, które przyczynią się do prawidłowego rozpoznania lub wykluczenia choroby, określenia jej przebiegu, niezbędnej oceny skuteczności leczenia, i że korzyści z tego tytułu będą przewyższały możliwe ujemne następstwa dla zdrowia z powodu narażenia na promieniowanie jonizujące.
Minister Zdrowia określił w nin. rozporządzeniu warunki bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego oraz sposób wykonywania kontroli wewnętrznej nad przestrzeganiem tych warunków, szczególne zasady dot. ekspozycji na promieniowanie w związku z badaniami i zabiegami przeprowadzanymi na dzieciach, kobietach w ciąży i kobietach karmiących piersią, a także zapobieganie nieszczęśliwym wypadkom oraz wymagania dot. systemu zapewnienia i kontroli jakości w rentgenodiagnostyce, medycynie nuklearnej i radioterapii.
Warunkiem wykonania badania lub zabiegu z zastosowaniem promieniowania jonizującego jest skierowanie wystawione przez osobę kierującą na badanie lub zabieg, tj. lekarza, lekarza stomatologa lub felczera, uprawnionych na podstawie odrębnych przepisów do kierowania pacjenta na zabieg związany z ekspozycją na promieniowanie w celach medycznych.
Skierowanie w formie pisemnej lub elektronicznej zawiera: cel i uzasadnienie badania lub zabiegu, wstępne rozpoznanie kliniczne, informacje niezbędne do prawidłowego przeprowadzenia medycznej procedury radiologicznej oraz podpis osoby kierującej.
Bez skierowania może być wykonane badanie z zastosowaniem promieniowania jonizującego przeprowadzone w ramach badań przesiewowych lub stomatologicznych – z wyłączeniem badań pantomograficznych – oraz w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia pacjenta.
Warunkiem podjęcia badania lub zabiegu z zastosowaniem promieniowania jonizującego lub jego zaniechania jest zlecenie wystawione przez lekarza specjalistę w dziedzinie radioterapii onkologicznej lub w dziedzinie medycyny nuklearnej.
Odpowiedzialność kliniczną za badanie lub zabieg z zastosowaniem promieniowania jonizującego ponosi lekarz specjalista w dziedzinie radioterapii lub medycyny nuklearnej, który planował, nadzorował i prowadził takie leczenie.
Przerwanie lub zaniechanie podjętego badania lub zabiegu z zastosowaniem promieniowania jonizującego może podjąć ww. lekarz, po zasięgnięciu konsyliarnej opinii w przypadku stwierdzonej błędnej kwalifikacji do leczenia, błędu w zakresie fizycznych lub technicznych parametrów napromieniowania stwierdzonego w trakcie leczenia, nietolerancji leczenia lub zagrożenia życia pacjenta przez kontynuowanie terapii.
Lekarz przeprowadzający badanie lub zabieg z zastosowaniem promieniowania jonizującego – po jego zakończeniu informuje o przebiegu tego badania lub zabiegu osobę kierującą.
Zabiegi z zakresu radiologii interwencyjnej (wykonywane pod kontrolą aparatu rentgenowskiego) mogą być wykonywane przez lekarzy:

  • mających specjalizację w zakresie dyscyplin, w których są one stosowane,
  • którzy odbyli staż w zakresie technik interwencyjnych, nadzorowany przez doświadczonego w tym zakresie specjalistę,
  • którzy zdali egzamin przed komisją powołaną przez Ministra Zdrowia.

Badania diagnostyczne i lecznicze wykonywane przy użyciu produktów radiofarmaceutycznych są wykonywane wyłącznie przez lekarzy mających specjalizację z medycyny nuklearnej lub pod ich nadzorem.
Badania rentgenodiagnostyczne są wykonywane przez lekarzy mających specjalizację z dziedziny radiologii lub techników elektroradiologów. Technicy nie mogą wykonywać badań dynamicznych.
Lekarze, o których mowa wyżej, odbywają szkolenie specjalistyczne w dziedzinie ochrony radiologicznej, zakończone egzaminem przed komisją powołaną przez Ministra Zdrowia oraz potwierdzone certyfikatem. Szkolenie powtarza się co 5 lat.
Jeżeli wym. wyżej lekarze nie odbyli do dnia wejścia w życie rozporządzenia (1 stycznia 2003 r.) szkolenia specjalistycznego w dziedzinie ochrony radiologicznej, są zobowiązani do jego odbycia w terminie do 31 grudnia 2004 r.
Zakłady opieki zdrowotnej stosujące promieniowanie jonizujące w celach medycznych są zobowiązane wprowadzić system zarządzania jakością świadczonych usług diagnostycznych i leczniczych w terminie do 31 grudnia 2004 r.
Parametry techniczne nowo instalowanych urządzeń radiologicznych muszą spełniać kryteria określone w dokumencie Komisji Europejskiej „Radiation Protection”.
Do 31 grudnia 2006 r. dopuszcza się stosowanie aparatury rentgenowskiej, rentgenowskiej aparatury dentystycznej, tomografów komputerowych oraz kamer scyntylacyjnych niespełniających kryteriów określonych w wym. dokumencie, jeżeli ze względów technicznych nie jest możliwe uzyskanie i utrzymanie tych kryteriów.

Zgodnie z przepisem art. 17 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz.U. nr 126, poz. 1384) w celu zapobiegania szerzeniu się chorób zakaźnych u osób pracujących, narażonych na działanie czynników biologicznych przeprowadza się po uzyskaniu ich zgody, szczepienia ochronne wskazane na danym stanowisku pracy. O rodzaju wskazanego szczepienia ochronnego pracodawca informuje pracownika. Koszty przeprowadzania szczepień ochronnych, o których mowa wyżej, oraz preparatów do tych szczepień ponosi pracodawca.
Rozporządzenie zawiera następujący wykaz stanowisk pracy oraz szczepień ochronnych wskazanych do wykonania pracownikom podejmującym pracę lub zatrudnionych na tych stanowiskach:
1. stanowiska pracy, na których występuje narażenie na kontakt z materiałem biologicznym pochodzenia ludzkiego (krew i inne płyny ustrojowe oraz wydaliny i wydzieliny chorych) – przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B,
2. stanowiska pracy, na których wykonywanie pracy związane jest z wyjazdami na obszary występowania zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu A – przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A,
3. stanowiska pracy przy usuwaniu odpadów komunalnych i nieczystości ciekłych lub konserwacji urządzeń służących temu celowi – przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A,
4. stanowiska pracy wymagające częstego kontaktu z glebą – przeciw tężcowi,
5. stanowiska pracy przy usuwaniu odpadów komunalnych i nieczystości ciekłych lub konserwacji urządzeń służących temu celowi – przeciw tężcowi,
6. osoby zatrudnione na stanowiskach związanych z obsługą osób przyjeżdżających z obszarów występowania błonicy lub osoby wyjeżdżające na te obszary – przeciw błonicy,
7. stanowiska pracy w kompleksach leśnych na obszarach endemicznych występowania zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu – przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu,
8. stanowiska pracy związane z diagnostyką wścieklizny u zwierząt lub stanowiska pracy wymagające kontaktu z nietoperzami – przeciw wściekliźnie,
9. stanowiska pracy na obszarach występowania zachorowań na żółtą gorączkę, jeżeli tak stanowią przepisy danego kraju – przeciw żółtej gorączce,
10. stanowiska pracy związane z diagnostyką duru brzusznego i innych schorzeń jelitowych oraz stanowiska pracy przy usuwaniu odpadów komunalnych i nieczystości ciekłych lub konserwacji urządzeń służących temu celowi – przeciw durowi brzusznemu.

Rodzaje odpadów medycznych, których poddawanie odzyskowi jest zakazane:

  1. 18 01 02 – części ciała i organy oraz pojemniki na krew i konserwanty służące do jej przechowywania (z wyłączeniem 18 01 03),
  2. 18 01 03 – inne odpady zawierające żywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do sądzenia, że wywołują choroby u ludzi i zwierząt (np. zainfekowane pieluchomajtki, podpaski, podkłady), z wyłączeniem 18 01 80 i 18 01 82,
  3. 18 01 06 – chemikalia, w tym odczynniki chemiczne, zawierające substancje niebezpieczne,
  4. 18 01 08 – leki cytotoksyczne i cytostatyczne,
  5. 18 01 10 – odpady amalgamatu dentystycznego,
  6. 18 01 80 – zużyte kąpiele lecznicze aktywne biologicznie o właściwościach zakaźnych,
  7. 18 01 82 – pozostałości z żywienia pacjentów oddziałów zakaźnych.

mec. Beata KOZYRA-ŁUKASIAK
Autorka jest radcą prawnym
Dolnośląskiej Izby Lekarskiej

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza