23 listopada 2003

Nasza Akademia – Klinika Neonatologii I Wydziału Lekarskiego

W skład II Katedry Położnictwa i Ginekologii I Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie, mieszczącej się w Szpitalu Klinicznym im. ks. Anny Mazowieckiej przy ul. Karowej, wchodzą trzy kliniki. Najmłodszą z nich jest Klinika Neonatologii, powołana uchwałą Senatu AM w lutym 2003 r., formalnie działająca od 1 października br. Kierownikiem kliniki jest prof. dr hab. med. Maria Katarzyna Borszewska Kornacka.

Neonatologia w szpitalu przy Karowej istnieje od wielu lat. Przed 4 laty powstał w nim Oddział Intensywnej Terapii Noworodka, który łącznie z Oddziałem Patologii Noworodka wszedł w strukturę obecnej Kliniki Neonatologii.
Szpital uzyskał dwa certyfikaty ISO: za system zarządzania jakością w obszarze: usługi medyczne, szpitalne, ambulatoryjne w zakresie ginekologii, endokrynologii ginekologicznej, położnictwa i neonatologii oraz za system zarządzania środowiskiem w tym samym obszarze. Drugi z wymienionych certyfikatów przyznano w tej dziedzinie w Polsce jedynie tej placówce szpitalnej.
Zespół lekarsko-pielęgniarski kliniki roztacza opiekę nad noworodkami zdrowymi, chorymi i wymagającymi intensywnej terapii. Klinika Neonatologii ma 68 łóżek, w tym 12 stanowisk do intensywnej terapii noworodka, w pełni wyposażonych w inkubatory, respiratory, monitory, umożliwiające śledzenie wszystkich podstawowych parametrów życiowych – czynności serca, oddechu, saturacji, ciśnienia, temperatury.
To jedna z najlepiej wyposażonych klinik neonatologicznych w Polsce, mająca sprzęt najnowszej generacji. Leczone są tu przede wszystkim noworodki urodzone „na miejscu”, głównie przez kobiety hospitalizowane na Oddziale Patologii Ciąży. Są to często bardzo niedojrzałe dzieci, urodzone z masą ciała poniżej kilograma, a nawet ważące zaledwie 500-600 gramów. Klinika Neonatologii przyjmujemy także noworodki urodzone w szpitalach niższego stopnia referencyjności z województwa mazowieckiego, nie jest jednak w stanie pomóc wszystkim. Prof. M. K. Kornacka, konsultant wojewódzki ds. neonatologii na Mazowszu, wskazuje na brak co najmniej 20 stanowisk do intensywnej terapii noworodka. Trudności z miejscami występują zwłaszcza latem, gdy oddziały neonatologiczne w wielu szpitalach są zamykane z powodu okresowych remontów. Wtedy przyjmujemy bardzo dużo noworodków urodzonych poza naszą placówką, ponieważ szpital przy Karowej pracuje non stop – mówi prof. M. K. Kornacka.

Działalność usługowo-lecznicza

Oprócz Oddziału Intensywnej Terapii w klinice znajduje się 20-stanowiskowy Oddział Patologii Noworodka, podzielony na 2 części. W pierwszej hospitalizuje się noworodki opuszczające intensywną terapię, które wymagają jeszcze dalszego leczenia i zwykle 3-4 miesięcznego pobytu w szpitalu. Druga część oddziału przyjmuje noworodki niewymagające sztucznej wentylacji i intensywnej terapii, ale urodzone przedwcześnie lub z ciąż patologicznych. Trzeci oddział zorganizowany w systemie „matka z dzieckiem” przeznaczony jest dla zdrowych noworodków, przebywających wraz z matkami. Ich pobyt tutaj trwa zwykle 2-3 dni. W tym czasie przechodzą wszystkie obowiązkowe badania lekarskie, przesiewowe i obowiązkowe szczepienia.
W szpitalu rodzi się rocznie ok. 3,5 tys. dzieci. Przy każdym porodzie obecny jest neonatolog, a więc kadra lekarska kliniki ma bardzo dużo pracy. Na Oddział Intensywnej Terapii trafia ok. 250 noworodków rocznie, a ok. 50-60 proc. wszystkich rodzących się dzieci musi być hospitalizowanych na patologii. Przychodzą one na świat w efekcie porodów przedwczesnych, mają małą masę ciała, ich matki chorują na nadciśnienie tętnicze lub cukrzycę itp. Od niedawna przy szpitalu działa Poradnia Perinatologii i Kardiologii Prenatalnej. Kobiety korzystające z konsultacji w tej poradni, najczęściej w szpitalu przy Karowej rodzą swoje dzieci. Stąd też wzrasta liczba noworodków urodzonych z wadami rozwojowymi. Dzieci te w pierwszych dniach życia kierowane są zwykle do wysoko specjalistycznych ośrodków kardiologii lub kardiochirurgii dziecięcej, chirurgii dziecięcej bądź neurochirurgii dziecięcej na dalsze leczenie specjalistyczne.
Szpitalne pielęgniarki laktacyjne służą pomocą, zwłaszcza matkom, które rodzą po raz pierwszy. W klinice pracują 3 fizjoterapeutki, a szpitalni psycholodzy pomagają rodzinom w trudnych sytuacjach. Gdy tylko stan dziecka staje się stabilny, możliwe jest prowadzenie fizykoterapii i stymulacji rozwoju. Wczesna opieka rozwojowa nad noworodkami z małą masą ciała przynosi najlepsze efekty wówczas, gdy prowadzona jest od pierwszych dni życia. Celem działania kliniki jest bowiem nie tylko uzyskanie jak najwyższej przeżywalności noworodków z masą ciała poniżej 1000 g, ale też dobra jakość ich przyszłego życia. A przecież w grupie tej jest bardzo dużo dzieci z zaburzeniami rozwoju psychoruchowego, którym trzeba przeciwdziałać. Dalszy los dzieci wypisanych z Oddziału Intensywnej Terapii i Oddziału Patologii Noworodka śledzony jest w działającej przy klinice Poradni Neonatologicznej. Przy szpitalu znajduje się szkoła rodzenia, w której neonatolodzy przygotowują przyszłe matki do opieki nad noworodkiem.

Działalność naukowa

Wielokierunkowa działalność kliniki wyraża się w licznych publikacjach, aktywnym udziale w pediatrycznych, peri-i neonatologicznych zjazdach naukowych, zarówno polskich, jak i zagranicznych.
Klinika bierze udział w dwóch dużych międzynarodowych, wieloośrodkowych projektach. Pierwszy dotyczy badań porównawczych nad trzema rodzajami surfaktantu, drugi – bezpieczeństwa stosowania leku cisaprid w leczeniu nietolerancji pokarmowej u wcześniaków.
Klinika realizuje 2 granty KBN, oba promotorskie. W pierwszym z nich badania zostały zakończone, a rozprawa doktorska oddana do recenzji. Są to badania dotyczące wpływu ludzkiej rekombinowanej erytropoetyny na zachorowalność noworodków o dojrzałości równej 32 tygodniom i poniżej. (rozprawa jest pierwszą pracą doktorską przygotowaną w tej klinice). Drugi grant dotyczy oceny przepływu krwi w naczyniach mózgowych i w jamie brzusznej u noworodków, których matki są chore na cukrzycę.
– Na podstawie tych dwóch projektów można określić niektóre kierunki badań i zainteresowań naukowych naszej kliniki – mówi prof. Kornacka. – Są to noworodki z małą i ekstremalnie małą masą ciała oraz diagnostyka usg, w tym również nowoczesna diagnostyka dopplerowska. W badaniach noworodków, także tych urodzonych z masa poniżej kilograma, nasze zainteresowania koncentrują się wokół różnych rodzajów sztucznej wentylacji. Prowadzone są także badania nad niedojrzałością przewodu pokarmowego, stosowaniem mieszanek pokarmowych wzbogaconych o czynniki troficzne. Staramy się o dodatkowe projekty naukowe, np. efektem ostatniego spotkania w Oxfordzie powinien być nasz udział w kolejnym badaniu wieloośrodkowym nad zastosowaniem immunoglobulin u noworodków z ekstremalnie małą masą ciała.
Efekty pracy naukowej prezentowane są na licznych zjazdach, ostatnio w Norwegii, Szwajcarii i Włoszech. Wczesną jesienią br. wyniki prac nad układem nerwowym noworodka, wykonanych w ramach zleceń KBN-owskich, prezentowane będą na zjeździe naukowym w Pradze.
W klinice pracuje 12 lekarzy, w tym na etatach akademickich – poza prof. Kornacką – adiunkt z tytułem doktora nauk medycznych, asystent i słuchacz studium doktoranckiego. Pozostali – na etatach szpitalnych. Z kliniką współpracują liczni konsultanci z wielu dziedzin – chirurgii, kardiologii, radiologii, neurochirurgii i okulistyki.
Dwie asystentki kliniki odbyły w ubiegłym roku trzymiesięczne staże zagraniczne w renomowanych ośrodkach neonatologicznych w Nowym Jorku i Los Angeles.

Działalność szkoleniowa

Mimo że neonatologia jest dziedziną podstawową, w warszawskiej akademii zajęcia z niej nie są zajęciami wydzielonymi jak w innych uczelniach w Polsce, odbywają się na kursach pediatrii oraz ginekologii i położnictwa: seminaria i ćwiczenia w ramach pediatrii dla IV roku I Wydziału Lekarskiego, a dla VI roku – w ramach położnictwa. Neonatolodzy mają także zajęcia na Wydziale Nauk o Zdrowiu AM: wykłady na położnictwie, ćwiczenia i wykłady dotyczące resuscytacji przy zaburzeniach niewydolności oddechowej na kierunku Ratownictwa Medycznego (III rok). W bieżącym roku akademickim prawdopodobnie będą kontynuowane zajęcia fakultatywne z neonatologii, wypełniające lukę w programie studiów.
Pod opieką Justyny Tołłoczko bardzo aktywnie działa Studenckie Koło neonatologiczne, które skupia kilkunastu studentów. Zajęcia w formie seminariów i ćwiczeń praktycznych odbywają się raz w miesiącu. Studenci rokrocznie przygotowują doniesienia na studenckie konferencje naukowe i od trzech lat zdobywają wyróżnienia i nagrody. Latem organizowany jest obóz naukowy.
Klinika prowadzi staże podyplomowe dla lekarzy specjalizujących się w zakresie neonatologii, pediatrii, a także pneumonologii. Obecnie dysponuje 3 miejscami akredytacyjnymi. Liczba ta wkrótce wzrośnie do 6. W ramach tych miejsc specjalizacja z neonatologii może być prowadzona na zasadzie rezydentury, stałego oddelegowania lub miejsc etatowych. Zgłasza się także wielu lekarzy chcących zdobyć wiedzę neonatologiczną i specjalizować się na zasadzie wolontariatu.
W każdy ostatni czwartek miesiąca odbywają się tzw. spotkania przy Karowej – zebrania naukowo-szkoleniowe dla wszystkich neonatologów Mazowsza. Na zebrania te zapraszani są specjaliści z różnych dziedzin, współpracujący z neonatologami, m.in. chirurdzy dziecięcy, pediatrzy, ortopedzi, okuliści.
Klinika zorganizowała dwie konferencje naukowe, w tym jedną międzynarodową. Obie cieszyły się dużym zainteresowaniem. Pierwsza – poświęcona erytropoetynie, a zorganizowana na Mazurach – zgromadziła neonatologów z całej Polski. W drugiej konferencji, w Warszawie, dotyczącej wczesnej opieki rozwojowej, wykładowcami byli profesorowie z Niemiec, Łotwy, Bułgarii i Polski. W czerwcu br. prof. M. K. Kornacka, wspólnie z prof. P. Kalicińskim , kierownikiem Kliniki Chirurgii Dziecięcej i Transplantologii CZD, zorganizowała pierwszą konferencję poświęconą optymalizacji diagnostyki i leczenia wad rozwojowych. Ze względu na ogromne zainteresowanie tym tematem, zarówno neonatologów, jak i chirurgów dziecięcych, planowane jest podobne spotkanie w maju 2004 r.
We wrześniu br. wspólnie z prof. Ewą Helwich, krajowym konsultantem w neonatologii i kierownikiem Kliniki Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka Instytutu Matki i Dziecka, klinika zorganizowała 2-tygodniowy kurs poświęcony terapii układu oddechowego noworodków, a przeznaczony dla lekarzy i fizjoterapeutów. Jego współorganizatorem był znany w świecie francuski ośrodek w Clamart. Kurs ten zapoczątkował współpracę polsko-francuską.

Małgorzata Skarbek
Fot. Marek Stankiewicz

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza