15 stycznia 2004

Nasza Akademia – I Katedra i Klinika Kardiologii Akademii Medycznej w Warszawie

W cyklu prezentującym kliniki Akademii Medycznej w Warszawie przedstawiamy I Katedrę i Klinikę Kardiologii, której kierownikiem jest prof. zw. dr hab. n. med. Grzegorz Opolski.

Placówka kontynuuje tradycje IV Kliniki Chorób Wewnętrznych, utworzonej w 1953 r. przez prof. Zdzisława Askanasa, „ojca współczesnej kardiologii polskiej”. W ośrodku tym w 1963 r. powstał pierwszy w Polsce, a także jeden z pierwszych na świecie, Oddział Intensywnej Opieki Kardiologicznej. Klinika kilkakrotnie zmieniała nazwę, obecną nadał jej Senat AM wiosną 2003 r. przy okazji uroczystych obchodów 50-lecia warszawskiej akademickiej szkoły kardiologicznej. Kliniką – po śmierci prof. Askanasa kierował prof. Tadeusz Kraska, a od 1998 roku – prof. Grzegorz Opolski, obecnie krajowy konsultant w dziedzinie kardiologii i przewodniczący Rady Programowej Narodowego Programu Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego POL-KARD na lata 2003-2005, prorektor AM w Warszawie.
Początkowo klinika mieściła się w Szpitalu Dzieciątka Jezus przy ul. Lindleya, po 1975 r. była sukcesywnie przenoszona do nowo wybudowanych gmachów Centralnego Szpitala Klinicznego (CSK) przy ul. Banacha. Od 1976 r. działał już w tym szpitalu – na bazie klinik chirurgicznych – pododdział kardiologiczny zajmujący się m.in. implantacją stymulatorów i diagnostyką wad serca.
W Klinice od kilku lat intensywnie rozwija się nowoczesne działy kardiologii zabiegowej: w 1999 r. wprowadzono przezskórną pierwotną angioplastykę wieńcową do terapii świeżego zawału serca, od 2001 r. podjęto 24-godzinny dyżur kardiologii inwazyjnej w ostrych zespołach wieńcowych, a w 2002 r. otwarto nowy Oddział Kardiologii Inwazyjnej.
Równocześnie w CSK rozwija się kardiochirugia – oddział taki otwarto w 2001 r. roku jako jednostkę wchodzącą w skład I Katedry i Kliniki Kardiologii AM w Warszawie. Kierownictwo Klinicznego Oddziału Kardiochirurgii objął prof. Kazimierz B. Suwalski, konsultant wojewódzki w dziedzinie kardiochirurgii w województwie mazowieckim.
Uruchomienie 24-godzinnego dyżuru kardiologii inwazyjnej oraz własnego oddziału kardiochirurgii umożliwiło Klinice uzyskanie w 2003 r. najwyższego, trzeciego stopnia referencyjności wśród polskich oddziałów lecznictwa zamkniętego świadczących usługi kardiologiczne (stopień III A – lista stopni referencyjności publikowana na stronie internetowej konsultanta krajowego w dziedzinie kardiologii: www.amwaw.edu.pl/kkk oraz Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego: www.ptkardio.pl ).
Struktura i wyposażenie Kliniki
Placówka jest bardzo dużą jednostką, w jej skład wchodzi obecnie 5 oddziałów: Kardiologii Ogólnej (45 łóżek), Intensywnej Opieki Kardiologicznej (OIOK; 18 łóżek intensywnej terapii), Kardiologii Inwazyjnej (Pracownia Kardiologii Inwazyjnej, 12 łóżek, w najbliższym czasie powstanie dodatkowy pododdział intensywnej opieki kardiologicznej), Elektrokardiologii (sala operacyjna, 16 łóżek), Kliniczny Kardiochirurgii (31 łóżek, w tym 6 łóżek pooperacyjnych w pododdziale intensywnej opieki, sala operacyjna z zapleczem na terenie bloku operacyjnego w CSK, połączona bezpośrednio z salami pooperacyjnymi Katedry i Kliniki) oraz 7 pracowni specjalistycznych: Echokardiografii, Testów Wysiłkowych i Rehabilitacji Kardiologicznej, Badań Holterowskich, Kontroli Stymulatorów, Testów Pochyleniowych i Badań Podatności Naczyń, Elektrofizjologii i EKG wysokiej rozdzielczości, Biomarkerów i Farmakoterapii Kardiologicznej. Przy Klinice działa również specjalistyczna przychodnia kardiologiczna.
Klinika wyposażona jest m.in. w: dwa angiokardiografy – Innova 2000 firmy GE oraz INTEGRIS 3000H Philips Medical System, zestaw do ultrasonografii wewnątrzwieńcowej Endosonics, dwa aparaty do kontrapulsacji wewnątrzaortalnej Arrow. Na Oddziale Elektrokardiologii wykorzystuje się system elektrofizjologiczny Prucka CardioLab, a obecnie trwa instalacja nowoczesnego systemu elektroanatomicznego CARTO XP. Ponadto Klinika ma: dwa echokardiografy z głowicami do badań przezklatkowych oraz przezprzełykowych, zestaw do wysiłkowych prób elektrokardiograficznych. Oddział Kliniczny Kardiochirurgii ma także nowoczesną salę operacyjną, wyposażoną w aparaturę do transmisji torów wizyjnych, aparat do znieczulania z pełnym monitoringiem układu krążeniowo-oddechowego i ośrodkowego układu nerwowego, aparat do krążenia pozaustrojowego, aparat do śródoperacyjnej ablacji zaburzeń rytmu serca, aparat do śródoperacyjnego niszczenia obszarów arytmogennych metodą krioterapii, biopompę – jako aparat do wspomagania czynności mechanicznej serca, salę pooperacyjną z pełnym monitoringiem, z konsolą zbiorczą, respirator typu Galileo, aparat do hemodializy, przenośny aparat rentgenowski.
Stosowane zabiegi, metody leczenia i diagnozowania
Diagnostyka nieinwazyjna to 24-godzinne monitorowanie EKG, 24-godzinne monitorowanie ciśnienia tętniczego, echokardiografia przezklatkowa, przezprzełykowa, kontrastowa, obciążeniowa, testy wysiłkowe EKG, EKG wysokiej rozdzielczości; inwazyjna zaś – koronarografie, ultrasonografia wewnątrzwieńcowa, badania hemodynamiczne, elektrofizjologiczne układu krążenia. Wykonywane są zabiegi angioplastyki wieńcowej, w tym około 70% zabiegów z użyciem stentów. Na Oddziale Klinicznym Kardiochirurgii wykonuje się operacje pomostowania aortalno-wieńcowego, aneuryzmektomie, zabiegi chirurgicznego leczenia zaburzeń rytmu oraz operacje zastawek serca i wad wrodzonych.
Tradycyjnie od lat Klinika należy do głównych ośrodków zajmujących się elektrostymulacją serca. Na Oddziale Elektrokardiologii wykonuje się zabiegi ablacji, a od roku 2002 wszczepia się tu także kardiowertery-defibrylatory (ICD). W ramach współpracy z Zakładem Medycyny Nuklearnej AM wykonywane są scyntygraficzne badania serca, a wspólnie z Zakładem Rehabilitacji CSK – rozwijany jest program pozawałowej rehabilitacji kardiologicznej.
Od chwili uruchomienia na terenie CSK 16-rzędowego spiralnego tomografu komputerowego intensywnie rozwijane są obrazowe badania nieinwazyjne tętnic wieńcowych. Coraz szerzej wykorzystywany jest w celach kardiologicznych również rezonans magnetyczny (NMR). Niedawno za pomocą tego aparatu przeprowadzono m.in.: pierwszy raz w Polsce badanie perfuzyjne serca metodą NMR z wykorzystaniem efektu pierwszego przejścia kontrastu w warunkach spoczynkowych i obciążenia adenozyną (dr Ł. Kownacki i współpracownicy).
Działalność leczniczo-usługowa
W Klinice hospitalizuje się ponad 4 tys. chorych rocznie, w poradni przyklinicznej zaś udziela się kilku tysięcy porad ambulatoryjnych. W 2002 r. w Klinice hospitalizowano ok. 800 chorych z ostrymi zespołami wieńcowymi oraz 1500 chorych z ostrymi stanami kardiologicznymi. OIOK (ordynator – dr G. Karpiński) dysponuje własnym sprzętem anestezjologicznym, respiratorami, aparatem do kontrapulsacji wewnątrzaortalnej. Uruchomiony został program wczesnej stratyfikacji ryzyka w ostrych zespołach wieńcowych z uwzględnieniem nowych biomarkerów.
Na Oddziale Kardiologii Inwazyjnej (kierownik zespołu hemodynamicznego – dr J. Kochman) w 2002 r. wykonano 2500 koronarografii i 840 angioplastyk wieńcowych, w tym 500 angioplastyk w ramach 24-godzinnego dyżuru kardiologii inwazyjnej w ostrych zespołach wieńcowych. W Pracowni Hemodynamicznej wykonywane są również zabiegi angioplastyki tętnic szyjnych, jak i septostomie przegrody międzyprzedsionkowej w nadciśnieniu płucnym. W Klinicznym Oddziale Kardiochirurgii wykonuje się rocznie ponad 750 operacji w krążeniu pozaustrojowym i bez krążenia pozaustrojowego (pomostowanie aortalno-wieńcowe, aneuryzmektomie, zabiegi chirurgicznego leczenia zaburzeń rytmu oraz operacje zastawek serca i wad wrodzonych).
Tradycyjnie w Klinice intensywnie rozwija się dział elektrofizjologii klinicznej. Rocznie implantuje się około 500 stymulatorów różnych typów (kierownik Zespołu Elektrostymulacji – dr R. Steckiewicz), przeprowadzając jednocześnie okresową kontrolę tych urządzeń u chorych z wcześniej implantowanymi stymulatorami – około 1500 rocznie (kierownik Pracowni Kontroli Stymulatorów – dr M. Pieniak). Od roku bardzo intensywnie rozwija się program zabiegowego leczenia różnego typu arytmii metodami ablacji (kierownik zespołu ablacji – dr E. Koźluk). W 2003 r. wykonano już ponad 160 zabiegów ablacji (m.in. ablacja w ogniskowym migotaniu przedsionków, ablacja w napadowych częstoskurczach przedsionkowo-komorowych, częstoskurczach komorowych). Od 2002 r. wszczepiane są również implantowane kardiowertery-defibrylatory (kierownik zespołu – dr P. Stolarz).
Dydaktyka
Działalność dydaktyczna Kliniki – poza nauczaniem chorób wewnętrznych i kardiologii studentów I Wydziału Lekarskiego, Wydziału Nauki o Zdrowiu AM w Warszawie oraz prowadzeniem studenckiego koła naukowego – koncentruje się na szerokim szkoleniu podyplomowym. Dużą popularnością cieszą się kursy specjalizacyjne z kardiologii oraz podyplomowe kursy doskonalące dla lekarzy i ordynatorów oddziałów kardiologicznych, prowadzone we współpracy z Wydziałem Kształcenia Podyplomowego AM w Warszawie („Ostre zespoły wieńcowe”, „Postępy terapii zaburzeń rytmu serca”, „Evidence-based medicine – od teorii do praktyki”), jak i edukacja poprzez Internet (cykle: „EKG miesiąca”, „Angiokardiograf miesiąca”). Rocznie kilkudziesięciu lekarzy odbywa staże podyplomowe oraz specjalizacyjne z kardiologii (w ramach specjalizacji: choroby wewnętrzne, kardiologia, diabetologia, kardiochirurgia, medycyna rodzinna). Rozwijana jest również działalność edukacyjna skierowana na pacjentów i ich rodziny („Szkoła Zdrowego Serca”, publikacje podręczników dla pacjentów, m.in. „Jak żyć ze stymulatorem serca?”, R. Steckiewicz, 2001).
Działalność naukowa
Wyniki prowadzonych prac badawczych przedstawiane były na licznych kongresach polskich i międzynarodowych towarzystw naukowych. Opublikowane zostały zarówno w polskich, jak i anglojęzycznych czasopismach (m.in.: Lancet, JACC, Blood Pressure, Eur Heart J, Clin Cardiol, Int J Cardiol, J Cardiovasc Risk).
Zainteresowania naukowe pracowników Kliniki ogniskują się wokół choroby niedokrwiennej serca, ostrych zespołów wieńcowych, zaburzeń rytmu serca, migotania przedsionków, elektrofizjologii, elektrostymulacji, nowoczesnych nieinwazyjnych metod obrazowania serca, farmakologii klinicznej leków kardiologicznych, farmakoekonomiki. Zainteresowania naukowe Oddziału Kardiochirurgii koncentrują się wokół zagadnień chirurgicznego leczenia zaburzeń rytmu serca i małoinwazyjnych technik operacyjnych choroby wieńcowej. Badania naukowe prowadzone w ramach grantów konkursowych KBN obejmują m.in. zagadnienia: wczesnej stratyfikacji ryzyka w ostrych zespołach wieńcowych, zastosowania ultrasonografii wewnątrzwieńcowej, badań nad endogennym układem krzepnięcia i fibrynolizy, patomechanizmu omdleń.
Klinika uczestniczy w wielu prestiżowych międzynarodowych programach badawczych. W części z nich kierownik Kliniki pełni funkcję koordynatora ogólnopolskiego (ESCAMI, VALIANT, SCOPE). Klinika koordynowała również własne ogólnopolskie badanie kliniczne nad metodami postępowania w migotaniu przedsionków – HOT CAFE.
Osiągnięcia
– Największym osiągnięciem naszej placówki w ostatnich latach jest niewątpliwie stały rozwój, dostosowujący jej kształt do wymogów nowoczesnej kardiologii – mówi prof. Grzegorz Opolski. – Mieści się w tym zarówno wprowadzenie nowych technik, np. wspomnianej już pierwotnej angioplastyki przy leczeniu świeżego zawału serca (1999), jak i poszerzenie zakresu działalności: uruchomienie 24-godzinnego ostrego dyżuru kardiologii inwazyjnej, otwarcie pierwszego w historii AM w Warszawie oddziału kardiochirugii dla dorosłych, ale także wiele innych działań, jak choćby uruchomienie w 2003 r. Biura Programu POL-KARD na terenie CSK w Warszawie.
Klinika dysponuje zintegrowaną wewnątrzkliniczną siecią informatyczną, zapewniającą bieżącą archiwizację badań i wypisów, ma też bogatą stronę internetową (www.amwaw.edu.pl/cardiology, webmaster – dr M. Grabowski).
Pracownicy Katedry i Kliniki zasiadają w radach naukowych wielu czasopism medycznych. Ukazujące się od roku czasopismo „Kardiologia po Dyplomie” (red. nacz. – prof. G. Opolski) redagowane jest w całości w Klinice. Dorobek publikacyjny Kliniki – oprócz licznych prac ogłaszanych w zagranicznych i polskich czasopismach naukowych oraz prezentacji zjazdowych – to nowoczesne podręczniki kardiologiczne. Jeden z nich, „Ostre zespoły wieńcowe” (red. G. Opolski, K. J. Filipiak, L. Poloński, wyd. 2002) otrzymał specjalną nagrodę naukową Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego oraz nagrodę ministra zdrowia.
W wielu rankingach prasowych publikowanych w latach 2002-2003 („Rzeczpospolita”, „Wprost”, „Newsweek”) ośrodek uznawany był za jedną z najlepszych placówek kardiologicznych w kraju.

Małgorzata Skarbek

[Podpisy pod zdjęciami:] 1. Prof. dr hab. med. Grzegorz Opolski
2. Pracownia Kardiologii Inwazyjnej – dr G. Horszczaruk wykonuje zabieg w trakcie ostrego zespołu wieńcowego
3. Sala zabiegowa Oddziału Elektrokardiologii – dr dr E. Koźluk i P. Łodziński w trakcie zabiegu ablacji

4. Sala intensywnej opieki pooperacyjnej
5. Tablica upamiętniająca 50-lecie warszawskiego akademickiego ośrodka kardiologicznego – jego twórcę prof.. Z. Askanasa oraz nieżyjących profesorów: M. Stopczyka i J. Żochowskiego, odsłonięta w Klinice w czerwcu 2003 r., w trakcie dorocznych „Warszawskich Dni Farmakologii, Farmakoterapii i Farmakoekonomiki”, organizowanych przez zespół Kliniki.

Fot. 1 – A. Radzanek, fot. 2-5 – M. Grabowski

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza