3 stycznia 2005

Klinika Dermatologiczna

W cyklu prezentującym kliniki Akademii Medycznej przedstawiamy Katedrę i Klinikę Dermatologiczną w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym nr 1 im. Dzieciątka Jezus w Warszawie. Kierownikiem placówki jest prof. dr hab. n. med. Maria BŁASZCZYK-KOSTANECKA.

Pierwsza i jedyna dermatologiczna placówka uniwersytecka
Klinika Dermatologiczna w Warszawie powstała w 1921 r. – w dostosowanych do potrzeb szpitala dawnych, pamiętających czasy cara Mikołaja I, koszarach rosyjskich. Nadal mieści się przy ul. Koszykowej 82a. Pierwszym kierownikiem Kliniki został profesor dermatologii Franciszek Krzyształowicz, znany ze swojej działalności naukowej w środowisku europejskim. Asystentami byli uzdolnieni lekarze, niektórzy kierowali później klinikami dermatologicznymi w Polsce. Jeden z nich, doc. Marian Grzybowski, objął kierownictwo w Klinice warszawskiej w 1932 r., po śmierci prof. Krzyształowicza. Prof. Grzybowskiemu zawdzięcza ona dynamiczny rozwój dydaktyki, pracy naukowej i klinicznej.
W okresie przedwojennym działały liczne przychodnie, pracownie i 2 oddziały szpitalne, w których hospitalizowano chorych wymagających badań diagnostycznych. Prof. Grzybowski wraz z zespołem współpracował naukowo z ośrodkami europejskimi (Francja, Anglia, Austria), co owocowało licznymi publikacjami w piśmiennictwie polskim i obcojęzycznym.
Podczas II wojny światowej Klinika prowadziła działalność leczniczą, a także tajne nauczanie. Już w październiku 1939 r. pracę wznowiło ambulatorium oraz oddział szpitalny, który funkcjonował do wybuchu Powstania Warszawskiego. Prof. Grzybowski oraz część jego współpracowników działali w organizacjach podziemnych. W czasie Powstania budynek Kliniki został częściowo zniszczony, ale zaraz po wyzwoleniu rozpoczęto jego odbudowę.
Kierownikiem Kliniki był nadal prof. Marian Grzybowski. Już w maju 1945 r. czynne były przychodnie, w lipcu przyjęto pierwszych chorych, a w październiku na pierwszy po wojnie wykład z dermatologii zgłosiło się 263 słuchaczy. Zespół Kliniki włączył się czynnie do walki z chorobami społecznymi – gruźlicą skóry oraz kiłą (słynna akcja „W”). Zorganizował także pierwszy powojenny Zjazd Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego.
W listopadzie 1949 r. prof. Marian Grzybowski, po bezpodstawnym oskarżeniu przez Urząd Bezpieczeństwa
o szpiegostwo, został aresztowany. Zmarł w więzieniu w niejasnych okolicznościach, w grudniu 1949 r. Po jego śmierci kierownikiem placówki została prof. Stefania Jabłońska i kierowała nią nieprzerwanie do 1990 r.
Prof. Jabłońska była autorytetem dermatologicznym zarówno w kraju, jak i za granicą. Klinika się rozwijała, zastosowano nowe metody diagnostyczne i terapeutyczne, pracę naukową prowadzono we współpracy z ważnymi ośrodkami europejskimi. W czasie gdy zespołem kierowała prof. Jabłońska, powstała tzw. Warszawska Szkoła Dermatologiczna, a Klinikę uznano za najlepszą w Polsce.
Zespół liczy obecnie 26 osób, w tym poza kierownikiem, prof. Marią Błaszczyk-Kostanecką – 5 samodzielnych pracowników naukowych (3 profesorów i 2 doktorów habilitowanych). Większość asystentów ma II stopień specjalizacji, liczni zaś – stopień doktora nauk medycznych. Zespół prowadzi działalność naukową w różnych dziedzinach dermatologii.

Działalność leczniczo-usługowa
Klinika ma obecnie 57 łóżek. Dysponuje wyodrębnionym pododdziałem alergologii dermatologicznej. Pacjenci z chorobami przenoszonymi drogą płciową pozostają pod opieką działającej tu Kliniki Wenerologii, kierowanej przez prof. Sławomira Majewskiego.
W Klinice Dermatologicznej hospitalizuje się rocznie ok. 1100 pacjentów, cierpiących m.in. na: autoimmunologiczne choroby pęcherzowe, choroby tkanki łącznej, łuszczycę, choroby alergiczne skóry, fotodermatozy, nowotwory skóry, rzadko spotykane dermatozy, wymagające szerokiej diagnostyki i współpracy międzyspecjalistycznej,
a także zakażonych wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV).
Podstawą działalności leczniczo-usługowej jest ambulatorium, stanowiące integralną część Kliniki, w którym przyjmuje się ok. 70 tys. pacjentów rocznie.
W ambulatorium działają zarówno poradnie o ogólnym profilu dermatologicznym, jak i wysoko wyspecjalizowane. We wszystkich pracują lekarze dermatolodzy z II stopniem specjalizacji. Wielką wagę przywiązuje się tu do konsultacji. Pozwalają one właściwie ukierunkować postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne. W Klinice konsultowani są pacjenci ośrodków internistycznych, reumatologicznych, pediatrycznych, mający współistniejące zmiany na skórze. Ocena dermatologiczna niejednokrotnie przyczynia się do właściwego rozpoznania choroby ogólnoustrojowej.

Przy Klinice działa 8 poradni:
Poradnia łuszczycowa prowadzi pacjentów z różnymi postaciami psoriasis. Wprowadzane są w niej nowe metody terapeutyczne.
Do poradni alergologicznej zgłaszają się pacjenci z chorobami alergicznymi skóry. Wykonuje się tu testy alergiczne, a chorzy otrzymują informacje dotyczące postępowania profilaktycznego (szukanie źródeł alergenów, pielęgnacji skóry itp.).
Poradnia leczenia trądziku przyjmuje najwięcej ludzi młodych (choroba występuje najczęściej w tym wieku). Poza różnymi metodami terapii poradnia proponuje rozmowy pomagające pacjentom od strony psychosomatycznej.
Poradnia dla dzieci (pacjenci od niemowlęctwa do 14 r. życia) prowadzi szeroką działalność konsultacyjną. Często trafiają tu dzieci ze zmianami skórnymi, hospitalizowane w klinikach pediatrycznych.
Poradnia chorób tkanki łącznej konsultuje pacjentów cierpiących na tzw. kolagenozy – choroby stanowiące przedmiot zainteresowania wielu specjalności. Poradnia przykliniczna opiekuje się dużą grupą chorych z twardziną – zarówno skórną, jak i układową. Kompleksowe badania diagnostyczne (immunologiczne, kapilaroskopowe, próby świetlne, itp.) prowadzone są na oddziałach i w pracowniach. Chorzy w trakcie leczenia objęci są stałą kontrolą.
Poradnia chorób pęcherzowych działa w podobny sposób jak poprzednia. Leczone są w niej autoimmunologiczne choroby pęcherzowe, a także, choć w znacznie mniejszym zakresie, choroby pęcherzowe uwarunkowane genetycznie.
Poradnia zakażeń wirusem HPV zajmuje się pacjentami z różnego typu brodawkami, w tym także zmianami związanymi z infekcją HPV u pacjentów immunosupresowanych.
Poradnia owrzodzeń podudzi nie tylko udziela porad lekarskich w ścisłym znaczeniu tego słowa, ale także instruuje, jak zakładać opatrunki, stosować kompresję, upowszechnia metody postępowania profilaktycznego (owrzodzenia podudzi stanowią duży problem społeczny).
W Klinice, w trybie ambulatoryjnym, wykonuje się zabiegi krioterapii. Jest to metoda leczenia wielu chorób skóry, m.in. zmian przedrukowych. Została wprowadzona do Kliniki przeszło 20 lat temu – zdobyte doświadczenie pozwala na jej szerokie stosowanie.
Inną metodą jest laseroterapia. Zabiegi laserowe, wykorzystywane w zależności od rodzaju zmian skórnych, wykonuje się m.in. chorym z naczyniakami. Jednak urządzenia laserowe są już stare, wymagają stałej konserwacji i wymiany części, co przy obecnym, niedostatecznym finansowaniu stwarza trudności. Nie ma też szans na zakup nowych urządzeń laserowych, współcześnie stosowanych w dermatologii. Ich posiadanie pozwoliłoby na poszerzenie oferty leczniczej Kliniki.
Ten sam zespół, który zajmuje się krio- i laseroterapią, wykonuje również zabiegi chirurgiczne (chirurgia dermatologiczna), w specjalnie do tego celu stworzonej „małej” sali operacyjnej.
Inną dziedziną terapii jest światłolecznictwo chorób skóry. Stosuje się zarówno metodę fotochemoterapii (PUVA), jak i selektywnej fototerapii, tzw. UVB. 311. Metoda PUVA została po raz pierwszy wprowadzona do terapii dermatologicznej w Polsce właśnie w warszawskiej Klinice. Wieloletnie doświadczenie (ponad 29 lat) pozwala na właściwe jej stosowanie i uniknięcie działań niepożądanych. Niestety, Klinika nie ma możliwości zakupu lampy do terapii światłem ultrafioletowym, tzw. UVA1, która jest obecnie stosowana w leczeniu wielu chorób skóry. – Mamy nadzieję, że wraz ze zmianą finansowania usług medycznych będziemy mogli zastosować tę metodę terapii również u nas w Klinice – mówi prof. Błaszczyk-Kostanecka.

W Klinice pracują laboratoria niezbędne przy prowadzeniu działalności naukowej i usługowo-leczniczej:
W pracowni immunodermatologii wykonuje się badania immunologiczne – niezbędne w rozpoznawaniu autoimmunologicznych chorób pęcherzowych, chorób tkanki łącznej oraz innych chorób skóry – również dla innych ośrodków: zarówno dermatologicznych, jak i internistycznych, pediatrycznych. Pracownia powstała w 1964 r.
z inicjatywy nieżyjącego już prof. Tadeusza Chorzelskiego, twórcy polskiej immunodermatologii, i przez wiele lat była jedynym tego typu laboratorium w Polsce. Zdobyło tu doświadczenie wielu dermatologów i biologów, obecnie zajmujących się diagnostyką immunopatologiczną.
Dzięki pracowni histopatologii możliwe jest pobieranie wycinków, ich obróbka oraz ocena preparatów na miejscu, w Klinice. Badania histopatologiczne w dermatologii mają znaczenie nie tylko w rozpoznaniu zmian nowotworowych. Wiele chorób skóry ma charakterystyczny obraz mikroskopowy, istotny przy diagnozie. Badań wykonywanych we własnej pracowni histopatologii nie zastąpią analizy prowadzone w laboratorium ogólnej anatomopatologii.
Pracownią alergii kontaktowej kieruje prof. Edward Rudzki, od wielu lat zajmujący się diagnostyką, gromadzący dane epidemiologiczne itp.
W październiku 2004 r. w pracowni obchodzono niecodzienny jubileusz – założono próby kontaktowe pięćdziesięciotysięcznemu pacjentowi.
Pracownią alergologiczną, powstałą w ostatnich latach, kieruje prof. Wiesław Gliński. Prowadzi się w niej diagnostykę atopowego zapalenia skóry i pokrzywek. Prof. Gliński wraz z zespołem wprowadził wiele nowych testów diagnostycznych, co znacznie poszerzyło zakres badań alergologicznych wykonywanych w Klinice.
W pracowni fotobiologii, kierowanej przez prof. Hannę Wolską, uznaną specjalistkę w tej dziedzinie dermatologii, prowadzi się kompleksową diagnostykę chorób skóry związanych z nadwrażliwością na światło.
Pracownia mikologiczna zajmuje się diagnostyką infekcji grzybiczych.
W pracowni immunologii komórkowej wykonuje się podstawowe testy oceniające odczynowość komórkową u pacjentów z różnymi chorobami skóry.
Działalność dydaktyczna
Klinika jest jedyną placówką zajmującą się nauczaniem dermatologii w Akademii Medycznej w Warszawie. Prowadzi zajęcia dla studentów wszystkich wydziałów AM, w tym także w języku angielskim. Poza dydaktyką przeddyplomową – w Klinice prowadzi się kształcenie podyplomowe: specjalizacyjne z dermatologii i wenerologii (obecnie specjalizuje się 12 lekarzy) oraz kursy potrzebne do specjalizacji, które cieszą się ogromnym zainteresowaniem. Liczba zgłoszeń jest ogromna i każdego roku przekracza skromne możliwości lokalowe Kliniki.
W placówce prowadzone są również studia doktoranckie, które pozwalają młodym ludziom na jednoczesne prowadzenie pracy naukowej i klinicznej w wybranych przez nich dziedzinach dermatologii.
Przy Klinice działa Studenckie Koło Naukowe. Dermatologia od kilku lat budzi duże zainteresowanie – zarówno studentów, jak i młodych lekarzy. Członkowie Koła prezentowali swoje prace na wielu studenckich konferencjach naukowych, uzyskiwali nagrody i wyróżnienia.

Działalność naukowa
Badania naukowe prowadzone są w dziedzinach, które stanowią główne kierunki zainteresowań Kliniki, tj.: autoimmunologiczne choroby pęcherzowe, choroby tkanki łącznej, choroby alergiczne, fotobiologia, zakażenia wirusem HPV, łuszczyca. Poza pracowniami diagnostycznymi, w których prowadzi się m.in. szeroko zakrojone badania naukowe, w Klinice istnieją także pracownie naukowe, wyposażone w aparaturę pozwalającą na użycie metod stosowanych w innych ośrodkach na świecie. Jedną z nich jest pracownia mikroskopii konfokalnej, kierowana przez dr. hab. Cezarego Kowalewskiego, który wraz z bardzo młodym, stworzonym przez siebie zespołem, prowadzi badania z zastosowaniem mikroskopii konfokalnej. Pozwala ona na dokładną ocenę dynamiki zjawisk immunologicznych zachodzących w skórze w trakcie wielu procesów patologicznych.
Pracownia zakażeń wirusami brodawczaka zajmuje się molekularną diagnostyką (PCR, nested PCR) zakażeń wywołanych przez wirusa HPV oraz prowadzi badania nad rolą układu immunologicznego w rozwoju i przebiegu tych zakażeń.
Klinika ma własną bibliotekę z bogatym zbiorem książek, podręczników i czasopism, co stanowi ułatwienie w pracy klinicznej, dydaktycznej i naukowej. Zbiory niektórych czasopism mają dużą wartość archiwalną, ponieważ są to zbiory ciągłe, które obejmują pierwsze numery, często z przełomu XIX/XX, oraz następne – aż do chwili obecnej.

Główne osiągnięcia naukowe Kliniki to:
– opracowanie charakterystyki nowych pęcherzowych chorób autoimmunologicznych i ich markerów;
– wyodrębnienie nowych kolagenoz i zespołów nakładania oraz ich markerów immunologicznych;
– wykrycie (we współpracy z Instytutem Pasteura w Paryżu) potencjalnie onkogennych wirusów w genetycznych rakach skóry i w przebiegu immunosupresji;
– opracowanie hipotezy o roli wirusów HPV w patogenezie łuszczycy i innych chorób proliferacyjnych skóry;
– opracowanie molekularnych metod badania inwazyjności nowotworów i angiogenezy nowotworowej oraz wprowadzenie leczenia opartego na tych badaniach.

Małgorzata SKARBEK

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza