26 stycznia 2006

Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego

W cyklu prezentującym placówki Akademii Medycznej w Warszawie przedstawiamy Klinikę Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego I Katedry Pediatrii, mieszczącą się w Szpitalu Klinicznym przy ul. Działdowskiej. Jej kierownikiem jest prof. nadzw. AM dr hab. n. med. Marek KULUS.

Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego jest spadkobierczynią długiej tradycji lecznictwa pediatrycznego kilku warszawskich szpitali, z których pierwszy był Szpital im. Karola i Marii, ufundowany w 1913 r. przez Zofię Szlenkierównę przy ul. Leszno na Woli. Stanowił on pierwszą bazę nauki pediatrii studentów Wydziału Lekarskiego. Po II wojnie światowej, z powodu zniszczenia budynków przy Lesznie, placówka została przeniesiona do zaadaptowanego budynku przy ulicy Działdowskiej 1/3. Tutaj też umieszczono, powołaną w 1947 r., II Klinikę Pediatryczną Uniwersytetu Warszawskiego. Jej kierownikiem i dyrektorem szpitala był prof. Władysław Szenajch.
Jedną z dziedzin, w których szpital się specjalizował, było leczenie gruźlicy. Zajmowała się tym znakomita specjalistka prof. Maria Zapaśnik-Kobierska. W miarę zwalczania gruźlicy oddział zmienił profil na pneumonologiczny. Po odejściu prof. Kobierskiej prowadziła go prof. Danuta Chmielewska–Szewczyk, sprawiając, że stał się jednym z najważniejszych w kraju ośrodków leczenia gruźlicy, przewlekłych schorzeń układu oddechowego i alergologii. Obecnie nosi nazwę: Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego.

Działalność usługowo-lecznicza
Klinika składa się z dwóch oddziałów („A” i „C”), w których łącznie jest 35 łóżek. Zarówno na oddziałach, jak i w poradni przyklinicznej leczy się przede wszystkim choroby płuc
i alergie. Poradnia istnieje od 1968 r.; udziela ok. 8 tys. porad rocznie. Jest czynna codziennie. Konsultuje pacjentów poszpitalnych oraz kierowanych tutaj przez lekarzy pierwszego kontaktu.
Pacjenci wymagający opieki specjalistycznej są przyjmowani w poradni przyklinicznej po uzyskaniu skierowania od lekarza pierwszego kontaktu (rodzinnego lub pediatry).
W Klinice hospitalizuje się rocznie ok. 2,2 tys. chorych. Niekiedy mali pacjenci, przyjmowani tylko w celu postawienia diagnozy, zajmują łóżko jedynie przez kilka godzin, a po południu leży na nim już następny chory. Statystyka wykazuje ponadstuprocentowe obłożenie.
Ponieważ placówka pełni także funkcję szpitala rejonowego i ma ostre dyżury, więc, mimo jej wyraźnego profilu specjalistycznego, leczy się tu również biegunki czy utraty przytomności. W klinice ukierunkowanej na trzeci stopień referencyjności trzeba świadczyć usługi na poziomie pierwszego, co jest marnotrawstwem – mówi prof. Kulus. Ponadto pojawia się czasami ryzyko zakażeń szpitalnych (np. w wyniku przyjęcia dziecka z biegunką), z którymi zespół lekarsko-pielęgniarski usilnie walczy.
Na oddziale „C”, w wydzielonej części, prowadzi się diagnostykę gruźlicy. Szpital przy Działdowskiej od lat 60. jest ważnym ośrodkiem diagnostyki i leczenia gruźlicy wieku dziecięcego na terenie Mazowsza. Prof. Maria Halina Zapaśnik-Kobierska była inicjatorką szkolenia dotyczącego gruźlicy dziecięcej lekarzy i studentów. Położyła wielkie zasługi w zakresie szczepień BCG i prewencji gruźlicy, stając się w tej dziedzinie niekwestionowanym autorytetem.

Gruźlica wieku dziecięcego (pierwotna) nie jest groźna dla innych pacjentów (dziecko zaraża się od dorosłego, ale dzieci nie zarażają innych dzieci). Po krótkiej diagnostyce pacjenci kierowani są na leczenie do szpitala w Otwocku. Do Kliniki trafia rocznie ok. 40 przypadków gruźlicy. Są to dzieci z regionu północno-wschodniego i ściany wschodniej kraju. W całej Polsce notuje się rocznie ok. 200 nowych przypadków zachorowań wśród dzieci.
Jednak od dawna główne zainteresowania Kliniki koncentrują się wokół chorób alergicznych (80 proc. pacjentów), tj.: astma oraz alergiczny nieżyt nosa, atopowe zapalenie skóry, alergie pokarmowe, uczulenie na jady owadów błonkoskrzydłych, wymagające swoistej immunoterapii oraz ostrych i przewlekłych schorzeń układu oddechowego,
w tym zapaleń płuc i opłucnej, nawracających zapaleń płuc, wad układu oddechowego i chorób śródmiąższowych tego narządu.
Najczęściej diagnozowaną i leczoną tutaj chorobą jest astma oskrzelowa, w tym także najtrudniejsze przypadki
z całego kraju. Klinika jest bowiem jednym z referencyjnych ośrodków polskiej alergologii i pneumonologii pediatrycznej.
Prof. Danuta Chmielewska-Szewczyk (kierownik Kliniki w latach 1994-2001, a przede wszystkim współtwórczyni polskiej alergologii, jeden z 4 ekspertów z alergologii Światowego Towarzystwa Pediatrycznego), wprowadziła m.in. nowoczesne metody enzymatyczne diagnostyki poziomu IgE całkowitego i swoistego oraz innych markerów alergii.
Od 2001 r. jej działalność kontynuuje prof. Marek Kulus, związany z Kliniką od początku pracy zawodowej, obecnie jest także prodziekanem I Wydziału Lekarskiego.
W Klinice diagnozuje się i leczy różnego rodzaju schorzenia alergiczne oraz choroby układu oddechowego. W ostatnim czasie zaś trwają prace nad standardem postępowania w zapaleniu opłucnej – którego obecnie nie ma. Jednak późno i nieprawidłowo leczona choroba nie tylko wydłuża hospitalizację, ale prowadzi też do powikłań. Inna, ważna część pracy to odczulanie na jady owadów. Poddawane mu dzieci są zwykle hospitalizowane. Pracujący tu lekarze zainicjowali utworzenie grupy roboczej – w ramach Polskiego Towarzystwa Alergologicznego – której zadaniem będzie stworzenie standardu także w tej dziedzinie.
– Z danych epidemiologicznych wynika, że ok. 25 proc. populacji naszego kraju cierpi na alergie (na świecie – 1/3 ludności) – mówi prof. Kulus. – Ale bardzo gwałtowny wzrost zachorowań na te choroby, obserwowany w latach 80. i 90., teraz zmalał, a nawet utrzymuje się na stałym poziomie.
W Polsce, być może ze względu na gwałtowne zmiany socjoekonomiczne i środowiskowe w ostatnim okresie, jeszcze wzrasta.
W Klinice diagnostyka astmy jest dobra m.in. dzięki prężnie działającym pracowniom. W latach 90. powstała Pracownia Immunologiczna, która służy diagnostyce zaburzeń odporności i alergologii oraz badaniom naukowym, a także Pracownie: Bronchoskopii i Patofizjologii Oddychania. W tej ostatniej wykonuje się badania czynnościowe układu oddechowego: spirografii, dyfuzji, zawartości kondensatów
w wydychanym powietrzu, u dzieci starszych (od 6. r. ż.).

Działalność dydaktyczna

Główną częścią działalności dydaktycznej jest nauczanie pediatrii studentów Wydziałów Lekarskich I (3., 4., 5., 6. rok) i II (4. i 5. rok), Wydziału Nauki o Zdrowiu, Wydziału Nauczania w Języku Angielskim (English Division). Przyszli lekarze zdają tutaj egzamin końcowy z pediatrii.
Przy Klinice działa Studenckie Koło Naukowe, którego opiekunami są: dr Agnieszka Krauze i dr Wojciech Feleszko.
Ponadto placówka kształci lekarzy na stażach podyplomowych oraz w zakresie pediatrii do specjalizacji z pediatrii, medycyny rodzinnej, alergologii i pneumonologii dziecięcej. 4 lekarzy ma etaty rezydenckie.
W latach 1986-2005 specjalizację z pediatrii, pulmunologii oraz alergologii uzyskało 29 pracowników Kliniki oraz 81 lekarzy spoza Akademii. W ostatnich 20 latach 11 pracowników uzyskało doktoraty.
Co roku w styczniu Klinika organizuje kursy z alergologii w ramach szkolenia ustawicznego. W 2004 r. pracownicy wydali skrypt z pediatrii.

Działalność naukowa
W rankingu naukowym Akademii Medycznej placówka znajduje się w grupie „A” (najwyższej). Także ocena dotycząca publikacji w prasie krajowej i zagranicznej oraz udziału w konferencjach o tematyce pulmonologiczej i alergologicznej jest wysoka – mówi prof. Kulus. Tematyka badań naukowych obejmuje m.in.: epidemiologię astmy oskrzelowej i innych chorób alergicznych. Prowadzone są badania nad wczesnym wykrywaniem chorób alergicznych u dzieci oraz metodami umożliwiającymi nieinwazyjne monitorowanie stanu zapalnego oskrzeli, co jest niezwykle istotne w astmie oskrzelowej, szczególnie u najmłodszych. Rozpoczęto prace nad immunologią gruźlicy wieku rozwojowego.
W ub. r. zakończono prace w ramach grantu KBN dotyczącego wczesnej diagnostyki alergii. – Półtora roku temu jeden z kolegów obronił doktorat, którego tematem był wpływ zanieczyszczeń środowiska na aktywność oskrzeli u dzieci (na podstawie badań w Warszawie i Olkuszu, a więc w środowisku przemysłowym, i w wiejskim). Tę pracę będziemy kontynuować – podkreśla prof. Kulus. – Klinika współpracuje z berlińskim szpitalem Charite, w którym alergologią zajmuje się prof. Wahn, np. w ostatnim czasie jeden z lekarzy był tam na rocznym stażu naukowym. Także studenci
z koła naukowego uczestniczą w pracach Charite.
Kadra lekarska kliniki jest liczna, składa się 15 osób. Jest to konieczne ze względu na stały napływ pacjentów do przyszpitalnej poradni, obsługę 3 pracowni oraz bardzo intensywne zajęcia dydaktyczne ze studentami.
– Rozwój nauk medycznych wymusił konieczność specjalizowania się w wąskich dziedzinach. Jednak nasza Klinika nigdy nie zatraciła prawdziwie kompleksowego podejścia do chorego dziecka. Od czasów prof. Marii Kobierskiej wszyscy lekarze przechodzili i przechodzą dobrą szkołę pediatrii ogólnej i potrafią leczyć chore dziecko, a nie tylko chorobę – podsumowuje prof. Kulus. Ü

Małgorzata SKARBEK

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza