5 czerwca 2006

Odpowiedzialność zawodowo-deontologiczna lekarzy polskich wykonujących zawód na obszarze państw członkowskich UE – aspekty materialne i procesowe – cz. II

1. Sytuacja komplikuje się nieco bardziej, gdy lekarz-Polak praktykujący za granicą po dopuszczeniu się tam deliktu deontologiczno-zawodowego (w rozumieniu prawa miejscowego) powraca do Polski, nie poddając się w ogóle postępowaniu przed właściwym organem miejscowym (zagranicznym) i nie będąc równocześnie wpisanym do rejestru polskiej OIL (art. 8 ust. o zawodzie lekarza), jako że nie poddał się nigdy trybowi przyznania przez OIL prawa do wykonywania zawodu w Polsce przewidzianemu przez art. 5 tejże ustawy.
Jeśli lekarz taki po powrocie do Polski nie podejmie żadnych kroków prawnych zmierzających do uzyskania prawa wykonywania zawodu w Polsce w trybie art. 5 i 8 tejże ustawy, a więc ani nie jest członkiem polskiej OIL, ani też nie zamierza członkiem takim zostać, brak jest podstaw prawnych do wszczynania w stosunku do takiego lekarza przez organy polskiego samorządu lekarskiego jakichkolwiek kroków prawnych.
Gdyby jednak lekarz ten podjął działania zmierzające do uzyskania prawa wykonywania zawodu, sytuacja prawna stałaby się dość złożona. Ponieważ jest on obywatelem polskim, a nie obywatelem innego państwa członkowskiego UE, w postępowaniu o przyznanie prawa wykonywania zawodu
w Polsce przez ORL (art. 5 ust. 1 ust. o zaw. lek.) brak podstaw do żądania od państwa-członka UE, w którym lekarz ten legalnie wykonywał zawód, zaświadczenia, o którym mowa w art. 5 ust. 2 p. 1, tj. zaświadczenia, że uzyskał on przyznane przez władze tego państwa prawo wykonywania zawodu, które nie zostało zawieszone ani którego nie został on pozbawiony oraz że nie toczy się przeciwko niemu postępowanie w sprawie pozbawienia lub zawieszenia prawa do wykonywania zawodu.
Nie znajdzie tu też zastosowania art. 17 ust. 5 Dyrektywy 93/16 (unieważnienie zaświadczenia o prowadzeniu przez tę osobę zgodnie z prawem działalności w państwie członkowskim, w którym posiadał siedzibę), gdyż w przepisie tym mowa wyłącznie o czasowym lub stałym pozbawieniu obywatela państwa członkowskiego lub innego państwa członkowskiego mającego siedzibę na terytorium państwa wydającego zaświadczenie, a w opisywanym przypadku do podjęcia takiej decyzji jeszcze nie doszło. Mogłoby tu więc jedynie wchodzić w grę zastosowanie art. 61a ust. 2 ust. o zawodzie lekarza po jej nowelizacji z 20 I 2004 r. Przepis ten, jak wiadomo, upoważnia stosowne organy samorządu lekarskiego w Polsce (NRL lub ORL) do „podjęcia odpowiednich działań”, w tym do podjęcia postępowania, o którym mowa w art. 41-57 (odpowiedzialność zawodowa) w przypadku otrzymania informacji od odpowiednich władz lub organizacji państwa członkowskiego UE o zdarzeniach, które mogą mieć wpływ na wykonywanie przez daną osobę zawodu lekarza. Informacja taka może być przekazana w trybie art. 12 ust. 1 Dyrektywy 93/16. W przypadku zastosowania jednak takiego trybu niezbędne mogłoby okazać się dla sprawdzenia prawdziwości tych informacji podjęcie postępowania w sprawie odpowiedzialności zawodowej (rozdz. 6 ust. o sam. lek. – art. 41-57) takiego lekarza przed polskim sądem lekarskim. Szkopuł jednak w tym, iż na mocy art. 41 tejże ustawy odpowiedzialności takiej podlega jedynie członek samorządu lekarzy (polskiego samorządu), a takiej cechy lekarz, o którym tu mowa, nie ma, gdyż nie jest członkiem takiego samorządu.
Można by wywodzić wprawdzie, iż regulacja art. 61a ust. 2 w związku z art. 12 ust. 1 Dyrektywy 93/16 stanowią lex specialis w stosunku do art. 41 ust. o sam. lek., na mocy której to regulacji szczególnej dopuszcza się podjęcie i prowadzenie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej wobec lekarza-obywatela polskiego, który nie jest członkiem samorządu lekarzy, Jest to jednak interpretacja dość wątpliwa.

2. Drugie z poruszanych tutaj zagadnień dotyczy problematyki wykonalności orzeczeń organów państwa przyjmującego, w którym lekarz-cudzoziemiec (w naszym przypadku Polak) wykonywał legalnie zawód lekarza, a następnie został prawa wykonywania tego zawodu pozbawiony (lub prawo to mu ograniczono), przez uprawnione do tego instancje w innych państwach UE (w naszym przypadku w Polsce).
Prawo unijne (Dyrektywa 93/16) ani też krajowe prawo polskie nie przewidują instytucji automatycznego uznawania i wykorzystywania orzeczeń stosownych organów właściwych w sprawach o naruszenia zawodowo-deontologiczne lekarzy na terenie innych państw UE. Art. 17 ust. 5 Dyrektywy stanowi jedynie, iż jeżeli państwo członkowskie czasowo lub na stałe pozbawia, w całości lub części, jednego ze swych obywateli lub obywatela innego państwa członkowskiego, mającego siedzibę na jego terytorium, prawa do wykonywania działalności lekarza, państwo to, zależnie od okoliczności, zapewnia tymczasowe lub stałe unieważnienie zaświadczenia, określonego w ust. 3 tiret drugie tegoż przepisu (a więc zaświadczenia, iż zainteresowana osoba zgodnie z prawem, prowadzi określoną działalność w państwie członkowskim, w którym posiada siedzibę).
Regulacja ta powoduje sytuację, w której to lekarzowi polskiemu wykonującemu legalnie zawód za granicą (na terytorium innego państwa członkowskiego), w stosunku do którego stosowne władze takiego państwa orzekły pozbawienie lub ograniczenie prawa wykonywania zawodu, państwo to nie wystawi, a jeśli już wystawiło, to unieważni zaświadczenie stwierdzające, że lekarz ten zgodnie z prawem prowadzi określoną działalność w zakresie wykonywania swego zawodu na terenie owego państwa.
Praktyczną konsekwencją tej regulacji będzie uniemożliwienie takiemu lekarzowi uzyskania w Polsce prawa do wykonywania zawodu (art. 5 ust. o zaw. lekarza) i wpisu do rejestru ORL (art. 8 ust. o zaw. lek.).
Gdyby natomiast lekarz wpis powyższy w Polsce już uzyskał, NRL lub ORL po otrzymaniu od odpowiednich władz lub organizacji państwa członkowskiego UE informacji o zapadłym w tym państwie orzeczeniu tego rodzaju (w trybie art. 12 Dyrektywy 93/16) podejmie odpowiednie działania dla sprawdzenia tych informacji oraz, w zależności od ich ustaleń, podjąć może wobec takiego lekarza postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej (art. 41-57 ust. o izb. lek.), informując władze państwa członkowskiego, od którego informacja pochodzi, o podjętych środkach. Sąd lekarski polski nie jest związany orzecznictwem stosownych instancji członkowskiego państwa zawiadamiającego i może podjąć co do meritum, jak i co do rodzaju kary samodzielne orzeczenie, które to następnie jest w Polsce wykonalne. Możemy więc stwierdzić, iż tendencja do „europeizacji” i „globalizacji” odpowiedzialności lekarzy na obszarze UE w aspekcie wykonania orzeczeń „obcych” jawi się nam w dość powściągliwej formie z szerokim marginesem respektowania stosownych decyzji kraju pochodzenia.

3. Dla odpowiedzialności polskich lekarzy wykonujących zawód za granicą na obszarze innych państw UE istotne znaczenie ma także rozbudowany przez prawo unijne i krajowe obowiązek wzajemnej informacji. I tak stosowne organy państwa polskiego obowiązane są do poinformowania innego państwa członkowskiego UE w następujących kwestiach:

a) sprawdzenia wiarygodności informacji, że w relacji do lekarza-Polaka, który przybywa do innego państwa (państwo przyjmujące), istotnie miały miejsce poza jego granicami ważne wydarzenia mogące mieć wpływ na podjęcie przez tego lekarza czynności zawodowych na terenie państwa przyjmującego (art. 11 ust. 3 Dyrektywy 93/16);
b) przekazania do państwa członkowskiego przyjmującego wszelkich niezbędnych informacji o ew. środkach lub postępowaniu dyscyplinarnym
o charakterze zawodowym lub administracyjnym, podjętych w Polsce wobec danej osoby, lub o karach za przestępstwa wymierzonych jej w czasie wykonywania zawodu w Polsce (art. 12 ust. 1 Dyrektywy 93/16 i art. 61a ust. 1 ustawy o izbach lekarskich);

c) przekazanie informacji o działaniach sprawdzających informację o zdarzeniach mogących mieć wpływ na wykonywanie przez daną osobę zawodu lekarza i o ew. rozstrzygnięciach postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej z takimi zdarzeniami związanymi (art. 61a ust. 2).

Poza tym stosowne organy polskie w wewnętrznym obrocie prawnym zobowiązane są do:

a) wydania zainteresowanemu lekarzowi zaświadczenia, iż wykonuje on określoną działalność lekarską na terenie RP zgodnie z obowiązującym w niej prawem (art. 17 ust. 3 tir. 2);

b) zapewnienia tymczasowego lub stałego unieważnienia powyższego zaświadczenia, jeżeli stosowne organy polskie pozbawiły lekarza takiego prawa (art. 17 ust. 5 Dyrektywy 93/16). () Ü

Marian FILAR
Autor, prof. dr hab. n. prawn.,
jest pracownikiem naukowym
Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
w Toruniu

„Prawo i Medycyna” nr 4/2005

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza