18 lutego 2007

Język nasz giętki – Leczyć pacjenta, a nie chorobę

Bez dobrej komunikacji lekarza z pacjentem
nie ma efektów terapeutycznych.
prof. Jerzy Makowski

29 listopada 2006 r. w Pałacu Staszica w Warszawie odbyła się sesja naukowa „Językowe, psychologiczne i etyczne aspekty komunikacji lekarza z pacjentem”, zorganizowana przez Komisję Języka Medycznego i Nauk Przyrodniczych Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN, Wydział V Nauk Medycznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Polską Unię Onkologii i Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej. Celem sesji była wymiana najbardziej aktualnych poglądów naukowych na problemy dotyczące porozumiewania się lekarzy z pacjentami przez specjalistów z różnych dziedzin, z nawiązaniem do praktyki medycznej. Wykłady dotyczyły terapeutycznej funkcji mowy (prof. R. Grzegorczykowa), semiotycznych aspektów komunikacji lekarza z pacjentem (prof. J. Pelc), implikacji etycznych terapeutycznej funkcji słowa (prof. Z. Szawarski), problemów prawnych związanych z przekazywaniem informacji w medycynie (prof. Z. Czernicki) oraz literatury fachowej, stanowisk i głównych problemów w dziedzinie komunikacji lekarskiej (prof. J. Doroszewski). Tematyka wystąpień dotyczyła również zagadnień praktycznych, tj.: znaczenie właściwej komunikacji dla jakości życia pacjentów z padaczką (prof. J. Majkowski), kliniczna pedagogika jako metoda ulepszająca wyniki leczenia cukrzycy (prof. J. Tatoń), pacjent jako partner lekarza w zespole leczącym na przykładzie cukrzycy (prof. A. Czech), psychologiczne przesłanki skuteczności porozumiewania się lekarza z pacjentem (dr T. Wysocka-Bobryk) i problemy komunikacji w opiece paliatywnej (dr J. Jarosz i dr E. Pożarowska).
Postęp medycyny, wzrastająca złożoność postępowania diagnostycznego i terapeutycznego wraz z różnorodnymi czynnikami społecznymi stanowią przyczyny, dla których coraz ważniejsze staje się bezpośrednie porozumiewanie się z pacjentami lekarzy, pielęgniarek i innych pracowników medycznych. W wielu krajach Europy Zachodniej i w Stanach Zjednoczonych problematyka ta budzi coraz większe zainteresowanie, co znajduje wyraz m.in. w gwałtownym wzroście liczby publikacji w naukowych czasopismach medycznych, włączaniu jej do programów konferencji i powstawaniu nowych kierunków badań. W wielu uczelniach medycznych komunikacja: pacjent-lekarz jest przedmiotem nauczania studentów. W niektórych specjalnościach lekarskich (np. onkologia i medycyna rodzinna) zagadnienia te są przedmiotem ożywionych dyskusji, zaś ich rozwiązania znajdują ważne zastosowania praktyczne.
Rozważania i analizy prowadzone w ramach nauk zajmujących się komunikacją medyczną stanowią z jednej strony kontynuację niemal odwiecznych problemów, tj. informowanie pacjentów o ich stanie, z drugiej zaś strony obejmują nowe aspekty relacji łączących lekarzy z pacjentami, tj. wspólne podejmowanie decyzji terapeutycznych, porozumienie dotyczące szczególnie trudnych, także dramatycznych sytuacji, lub świadomej zgody pacjenta na udział w klinicznych badaniach naukowych. Niemal wszystkie zagadnienia związane z komunikacją w medycynie mają istotne aspekty teoretyczne dotyczące języka, którym się porozumiewamy, psychologicznych i społecznych podstaw porozumiewania się. Mają również poważne implikacje etyczne. Większość z nich wykazuje znaczne odmienności w różnych specjalnościach lekarskich i sytuacjach praktycznych.
Wielostronność i złożoność medycznej problematyki komunikacyjnej wymaga badań z rozmaitych punktów widzenia w ramach różnych nauk oraz budowania mostów łączących zagadnienia teoretyczne z praktycznymi. Taka właśnie była podstawowa idea przyświecająca organizatorom sesji. Do udziału w niej zostali zaproszeni zarówno wybitni, powszechnie znani lekarze, jak i znakomici uczeni reprezentujący różne nauki: językoznawstwo, logikę, etykę, psychologię. Jako dalszy ciąg tej międzydyscyplinarnej współpracy przewidujemy seminaria naukowe, spotkania dyskusyjne i inne formy bezpośredniej wymiany informacji z szerszymi kręgami lekarzy i specjalistami z różnych dziedzin. Będziemy również rozwijać problematykę kształcenia w dziedzinie komunikacji pracowników medycznych z pacjentami.

Jan DOROSZEWSKI*

* Prof. dr hab. n. med. Jan Doroszewski
jest przewodniczącym Komisji Języka Medycznego i Nauk Przyrodniczych
Rady Języka Polskiego PAN

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza