6 marca 2008

Nasza akademia – Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Endokrynologii

W cyklu prezentującym placówki Akademii Medycznej w Warszawie przedstawiamy Katedrę i Klinikę Chorób Wewnętrznych i Endokrynologii I Wydziału Lekarskiego, mieszczącą się w Samodzielnym Publicznym Centralnym Szpitalu Klinicznym przy ul. Banacha. Kierownikiem Katedry i Kliniki jest prof. dr hab. n. med. Ewa BAR-ANDZIAK.

Klinika Endokrynologii powstała w 1991 r.; przeszła do niej część zespołu Kliniki Nadciśnienia Tętniczego i Chorób Naczyń. Po zmianach organizacyjnych uzyskała obecną nazwę. Jej twórcą i pierwszym kierownikiem był prof. dr hab. n. med. Janusz Nauman. W 2002 r. zastąpiła go prof. Ewa Bar-Andziak.
Początki Kliniki były dość skromne: w zespole tylko 2 osoby miały specjalizację z endokrynologii. Bazę materialną stanowiły sale chorych i pokoje lekarskie, sala seminaryjna dla studentów oraz sprzęt: aparat do oznaczania hormonów tarczycy i TSH, wirówka, lodówka, 2 komputery i kserokopiarka. Dopiero po oddaniu do użytku nowego bloku szpitalnego w 1994 r. Klinika otrzymała własne pomieszczenia laboratoryjne. Stopniowo powiększał się zespół lekarski, pracownicy kończyli specjalizację z endokrynologii i uzyskiwali stopnie naukowe.
Główne zainteresowania naukowe Kliniki dotyczyły chorób tarczycy, a zwłaszcza choroby Gravesa-Basedowa i orbitopatii towarzyszącej autoimmunologicznym chorobom tarczycy. Początkowo zajmowano się aspektami klinicznymi i patofizjologicznymi, w następnych latach także czynnikami genetycznymi.

Działalność kliniczno-usługowa

Klinika składa się z pododdziałów: endokrynologicznego (24 łóżka), chorób wewnętrznych (38 łóżek) oraz 3-łóżkowej sali wzmożonego nadzoru endokrynologicznego.
– W sali tej mamy możliwość monitorowania czynności serca, w tym telemetrycznej rejestracji zapisu EKG z 24-godzinnym zapisem ciśnienia tętniczego, pulsoksymetrii oraz stały nadzór pielęgniarski – mówi prof. Ewa Bar-Andziak. – W założeniu miała służyć przede wszystkim pacjentom endokrynologicznym, ale w tej dziedzinie rzadziej zdarzają się stany wymagające intensywnego nadzoru (przełomy nadnerczowe, przełomy tarczycowe, śpiączki, głębokie zaburzenia elektrolitowe, ciężko przebiegające zwyżki ciśnienia), więc częściej służy chorym internistycznym – z zaostrzeniami chorób serca, niewydolnością oddechową, ze śpiączkami, zatruciami i innymi stanami ostrymi zagrażającymi życiu. Korzystanie z niej zwiększa bezpieczeństwo pacjentów. Jednak wyposażenie tej sali ma już ponad 10 lat i się dekapitalizuje. Mimo konserwacji miewaliśmy już trudności z rejestracją zapisów czynności życiowych. Wyposażenie sali E powinno być wkrótce wymienione. Funkcjonuje dzięki staraniom obsługi technicznej szpitala.
Pacjenci ze schorzeniami endokrynologicznymi stanowią tylko część hospitalizowanych (1,7 tys. – 2 tys. osób rocznie). Pobyty stacjonarne, zarówno z przyjęć planowych, jak i w stanach naglących, trwają od kilku dni do 2 tygodni. Tylko u pacjentów z bardzo ciężkimi zaburzeniami endokrynnymi i po operacjach hospitalizacja się wydłuża, nawet do 2 miesięcy. Chorzy z głębokimi zaburzeniami, np. w postaci nadczynności kory nadnerczy, wymagają długotrwałego przygotowania i następnie doprowadzenia do równowagi po operacji.
W Klinice są również hospitalizacje jednodniowe (ok. 1,5 tys. rocznie), w trakcie których wykonuje się badania biopsyjne tarczycy, testy czynnościowe innych gruczołów dokrewnych oraz monitoruje przebieg leczenia niektórych schorzeń. Tu pacjenci przyjmowani są planowo.
Na pododdział internistyczny prawie wyłącznie trafiają chorzy z izby przyjęć, z ostrego dyżuru oraz ci, którym w trakcie wcześniejszego pobytu ustalono termin ponownej hospitalizacji w celu uzupełnienia badań diagnostycznych. Praca na tym oddziale stanowi główne obciążenie dla lekarzy, pochłania bardzo dużo czasu. W przypadku nauczycieli akademickich ogranicza to w znacznym stopniu czas i energię, które powinny być poświęcone podstawowej pracy klinicznej, badawczej i dydaktycznej.
Przykliniczna poradnia endokrynologiczna ma pod opieką kilka tysięcy pacjentów. Jeden z adiunktów, dr Bogusław Skóra, jest na stałe oddelegowany do pracy w ambulatorium. Choć jest to poradnia referencyjna III stopnia, w rzeczywistości pełni funkcję poradni endokrynologicznej pierwszego rzutu. Trafia do niej bardzo wiele osób z chorobami stosunkowo łatwymi do diagnozy i leczenia. Kolejka do poradni jest długa, a terminy przyjęć odległe. Jej stałymi pacjentami są również chorzy wymagający wysokospecjalistycznej opieki po pobycie w Klinice.
Ważną częścią placówki są pracownie naukowe prowadzące podstawową diagnostykę laboratoryjną oraz badania naukowe z zakresu endokrynologii. Ponadto pracuje się w nich nad metodami, które mają uprościć niektóre badania diagnostyczne w warunkach ambulatoryjnych, np. oznaczanie stężenia hydrokortyzonu w ślinie, wykrywanie makroprolaktynemii. Trwają również badania nad metodami oznaczania hormonów androgennych w ślinie, mające pomóc
w diagnozowaniu i monitorowaniu kobiet z zespołami hiperandrogenizacji.
Pracownicy Kliniki biorą udział w konsultacjach w innych jednostkach placówki przy ul. Banacha oraz w oddziałach szpitali rejonowych.

Działalność dydaktyczna

W Klinice prowadzi się zajęcia dla studentów IV roku I Wydziału Lekarskiego z endokrynologii, dla III roku – zajęcia z podstaw diagnostyki, dla IV i V roku Wydziału English Division – z endokrynologii. Pracownicy prowadzą końcowe egzaminy z chorób wewnętrznych dla części studentów I Wydziału Lekarskiego oraz English Division.
Członkowie Studenckiego Koła Naukowego uczestniczą w pracach badawczych (część jego dawnych absolwentów jest obecnie pracownikami Kliniki). Co roku kilku młodych lekarzy odbywa tu staż podyplomowy w zakresie chorób wewnętrznych.
Placówka ma akredytację do kształcenia specjalizacyjnego z endokrynologii i chorób wewnętrznych. Kilkunastu lekarzy pod opieką pracowników Kliniki specjalizuje się w chorobach wewnętrznych i endokrynologii. Poza tym asystenci i adiunkci wykładają na kursach obowiązkowych do specjalizacji dla onkologów, chirurgów, położników i ginekologów, a także na kursach doskonalących dla farmaceutów. Uczestniczą również w szkoleniu ustawicznym organizowanym przez Polskie Towarzystwo Endokrynologiczne. Ponadto prowadzą wykłady i kursy dla internistów i lekarzy pierwszego kontaktu dotyczące podstawowych problemów endokrynologii.
Zespół Kliniki opracował drugie wydanie skryptu dla studentów zawierającego opis podstawowych zagadnień endokrynologii klinicznej.

Działalność naukowa

Do najważniejszych osiągnięć Kliniki w ostatnich latach prof. Bar-Andziak zalicza m.in.: wykazanie roli hormonów tarczycy oraz ich przemiany tkankowej w patogenezie nowotworów złośliwych, odmiennej w guzach różnego typu i tkankach zdrowych; badania nad genami peroksydazy tarczycowej hThOX i hThOX2, ich strukturą i czynnikami regulującymi ekspresję w komórkach, w czasie których ustalono, że występowanie promotora genu jest ograniczone do komórek tarczycy; wykazanie zmieniającej się roli jodotyronin w przebiegu starzenia się oraz ciężkich schorzeń ogólnoustrojowych, gdy następuje zmiana metabolizmu w kierunku oszczędzania energii i zahamowania procesów katabolizmu. Inne osiągnięcia to: wykazanie, że większość przypadkowo wykrytych guzów gruczołów dokrewnych (tarczyca, nadnercza) nie przejawia istotnej aktywności wydzielniczej i może nie wymagać leczenia, ale niezbędne jest przeprowadzenie podstawowych badań, aby nie opóźnić rozpoznania i właściwego leczenia nowotworu złośliwego; badania receptorów dla somatostatyny, w których ustalono ekspresję określonych typów receptorów w tkance guzów przysadki za pomocą barwień immunohistochemicznych oraz korelacji
z ekspresją mRNA tych receptorów; udowodniono powiązanie ekspresji mRNA ze strukturą i czynnością wydzielniczą guzów, a także wpływ badanych zjawisk na wyniki ich leczenia analogiem SS.
Istotnym nurtem prac prowadzonych w Klinice jest poszukiwanie – wśród powszechnie występujących zmian guzkowatych w tarczycy, często subklinicznych i wykrywanych przypadkowo – elementów, które ułatwiłyby wytypowanie zmian podejrzanych o złośliwość.
Klinika przez kilka lat współpracowała z dr. C. de Micco z Université de Marseille-Timone w zakresie trudnej, cytologicznej diagnostyki guzów pęcherzykowych tarczycy.
Ważną częścią pracy naukowej są też, prowadzone wspólnie z kilkoma ośrodkami, badania nad czynnikami genetycznymi, mogących warunkować ujawnienie się, fenotyp i przebieg leczenia chorób autoimmunologicznych, a także nad wytypowaniem elementów klinicznych, które mogą być pomocne w wyborze metody leczenia i prognozowania jego wyników.
Zespół Kliniki od 10 lat uczestniczy w narodowym programie badań epidemiologicznych nad niedoborem jodu, jego skutkami oraz w monitorowaniu efektywności wprowadzonej w Polsce profilaktyki jodowej. Po kilku latach jodowania soli jadalnej stwierdzono dostateczne spożycie jodu na terenie Mazowsza. Wykazano też efekty tego zjawiska w postaci zmniejszenia się objętości tarczycy u dzieci szkolnych na terenach, gdzie poprzednio występowała endemia wola z powodu niedoboru jodu.
Niektóre programy są realizowane wspólnie z kilkoma zakładami naukowymi AM, CMKP i PAN (Biochemii i Endokrynologii Doświadczalnej). Zespół Kliniki zakończył 6 programów badawczych finansowanych przez KBN.
Kilku adiunktów uczestniczy w pracach towarzystw naukowych. Pracownicy – E. Bar-Andziak, T. Bednarczuk, Z. Bartoszewicz, W. Grzesiuk, A. Kondracka – są członkami zarządów krajowych i terenowych.
Dr Marek Czarkowski, członek zespołu Kliniki, a także działacz samorządu lekarskiego, oprócz pracy klinicznej i naukowej, zajmuje się zagadnieniami bioetyki.
Stały kontakt z placówka utrzymuje jej pierwszy kierownik, prof. Janusz Nauman.

W Klinice pracują:
zatrudnieni na etatach szpitalnych: Justyna Dąbrowska, Maciej Jędrzejowski, Karolina Kolasińska, Małgorzata Krasnodębska, Piotr Miśkiewicz, Emilia Musiał, Maria Osikowska;
zatrudnieni na etatach akademickich: Urszula Ambroziak, Tomasz Bednarczuk, Krzysztof Chojnowski, Marek Czarkowski, Marcin Dębski, Wiesław Grzesiuk, Anna Makowska, Janusz Pachucki, Michał Popow; oraz w laboratorium naukowym: Zbigniew Bartoszewicz, Agnieszka Kondracka i w ambulatorium: Bogusław Skóra;
rezydenci – z chorób wewnętrznych: Anna Bielec, Joanna Dmowska-Chalaba, Anna Kępczyńska-Nyk, Eliza Pawlik-Pachucka, Joanna Rzymkowska-Kropiwnicka; z endokrynologii: Beata Parzyszek.
Kilku lekarzy robi specjalizację. W zespole jest 2 samodzielnych pracowników naukowych: kierownik placówki, prof. Ewa Bar-Andziak, oraz dr hab. Tomasz Bednarczuk; 2 osoby przygotowują się do rozpoczęcia przewodu habilitacyjnego.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza