11 lutego 2009

Lekarz a funkcjonariusz publiczny

Odpowiedzi na pytanie o to kto, ma status funkcjonariusza publicznego, należy szukać w art. 115 § 13 Kodeksu karnego (Dz. U. z 1997 r. nr 88, poz. 553 ze zmian.), który brzmi następująco:

Funkcjonariuszem publicznym jest:
1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,
2) poseł, senator, radny,
2a) poseł do Parlamentu Europejskiego,
3) sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, syndyk, nadzorca sądowy i zarządca, osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy,
4) osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych,
5) osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe,
6) osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej,
7) funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej,
8) osoba pełniąca czynną służbę wojskową.

W przytoczonym wyżej katalogu brakuje zawodu lekarza bądź lekarza dentysty. Oznacza to, iż aby zostać uznanym za funkcjonariusza publicznego, dany lekarz musiałby łączyć wykonywanie zawodu lekarza z pełnieniem innej funkcji. I tak funkcjonariuszem publicznym będzie lekarz, który jest pracownikiem administracji rządowej lub samorządowej (chodzi tutaj oczywiście o samorząd terytorialny, a nie zawodowy), chyba że lekarz taki pełni funkcje wyłącznie usługowe. Za funkcjonariuszy publicznych należy również uznać lekarzy pełniących funkcje kierownicze w publicznych zakładach opieki zdrowotnej; mogą to być także lekarze będący pracownikami Narodowego Funduszu Zdrowia oraz lekarze wchodzący w skład zarządu oddziałów wojewódzkich NFZ. Ponadto z treści pkt 3 § 13 powołanego wyżej artykułu wynika, że funkcjonariuszem publicznym jest również osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy, a więc za funkcjonariusza publicznego należy uznać członka sądu lekarskiego działającego przy danej izbie lekarskiej. Podobnie przedstawia się sytuacja członków okręgowej rady lekarskiej w zakresie, w jakim są oni uprawnieni do wydawania decyzji administracyjnych (dla przykładu: przyznając prawo wykonywania zawodu), w świetle bowiem pkt 4 § 13 powołanego wyżej artykułu osoby te, w zakresie, w jakim wydają decyzje administracyjne, są funkcjonariuszami publicznymi.
Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 listopada 2000 r. w sprawie o sygn. akt WKN 27/00, stwierdzając: Lekarz zatrudniony w publicznej służbie zdrowia może być uznany za funkcjonariusza publicznego w rozumieniu art. 115 § 13 k.k. jedynie wówczas, gdy swój zawód łączy z funkcjami o charakterze administracyjnym. Sąd Najwyższy podniósł ponadto: Czynności zawodowe nie stają się więc funkcjami o charakterze administracyjnym tylko dlatego, że wykonywane są w ramach państwowych (również samorządowych) struktur organizacyjnych służby zdrowia. Lekarz mógłby być uznany za funkcjonariusza publicznego jedynie wówczas, gdyby wykonywał czynności zawodowe w administracyjnej strukturze służby zdrowia, a więc swój zawód lekarza łączył z funkcjami o charakterze publicznym (administracyjnym). Do kręgu takich osób mógłby zatem zostać zaliczony np. dyrektor szpitala, lekarz zatrudniony w urzędzie wojewody lub kasie chorych. Wymienieni przykładowo byliby więc funkcjonariuszami publicznymi z tego powodu, że będąc lekarzami, równolegle pełniliby określone funkcje administracyjne. W tym układzie również odpowiedzialność karna tych osób układałaby się „dwutorowo”. Jako lekarzy – za wadliwe wykonywanie czynności zawodowych, natomiast z racji zatrudnienia w administracji służby zdrowia – jako funkcjonariuszy publicznych za przekroczenie swoich uprawnień lub niedopełnienie obowiązków ze szkodą dla interesu publicznego lub prywatnego (art. 231 k.k.).
Tak więc lekarze, którzy z racji pełnienia innych funkcji mają status funkcjonariusza publicznego, ponoszą „dodatkową” odpowiedzialność, jak również cieszą się z „dodatkowej” ochrony jedynie w ramach pełnienia tychże funkcji; sędzia sądu lekarskiego będzie chroniony jako funkcjonariusz publiczny tylko w ramach tej funkcji, ale już nie w momencie, gdy jako lekarz będzie pełnił dyżur na oddziale szpitalnym, choć będzie to oczywiście ta sama osoba.
Należy w tym miejscu dodać, iż w określonych przypadkach lekarzowi, z mocy przepisów prawnych, służy ochrona prawna przysługująca funkcjonariuszom publicznym (aczkolwiek funkcjonariuszem publicznym w żaden sposób się on nie staje). Ochronę taką nadają:
1. Art. 44 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz. U. z 2008 r. nr 136, poz. 857): Lekarzowi, który wykonuje czynności w ramach świadczeń pomocy doraźnej lub w przypadku, o którym mowa w art. 30 (tj. w przypadkach, gdy lekarz ma obowiązek udzielenia pomocy choćby ze względu na zagrożenie życia), przysługuje ochrona prawna należna funkcjonariuszowi publicznemu.
2. Art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 15 czerwca 2007 r. o lekarzu sądowym (Dz. U. z 2007 r. nr 123, poz. 849 ze zmian.): Lekarz sądowy przy wykonywaniu czynności związanych z wydawaniem zaświadczeń korzysta z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym.
3. Art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o państwowym ratownictwie medycznym (Dz. U. z 2006 r. nr 191, poz. 1410 ze zmian.): Osoba udzielająca pierwszej pomocy, kwalifikowanej pierwszej pomocy oraz podejmująca medyczne czynności ratunkowe korzysta z ochrony przewidzianej (…) dla funkcjonariuszy publicznych.
Należy nadmienić, iż inny charakter znaczeniowy, dużo szerszy, ma pojęcie „osoby pełniącej funkcję publiczną”, które znajduje się w § 19 powołanego wyżej art. 115 Kodeksu karnego. Stanowi on, co następuje: Osobą pełniącą funkcję publiczną jest funkcjonariusz publiczny, członek organu samorządowego, osoba zatrudniona w jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi, chyba że wykonuje wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba, której uprawnienia i obowiązki w zakresie działalności publicznej są określone lub uznane przez ustawę lub wiążącą Rzeczpospolitą Polską umowę międzynarodową Oznacza to, iż lekarz niemający statusu funkcjonariusza publicznego może pełnić funkcję publiczną, o ile dysponuje dobrami publicznymi.
Najdobitniej stwierdził to Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 czerwca 2001 r. w sprawie o sygn. akt I KZP 5/2001: (…) czynności lekarskie stanowiące udzielanie świadczeń zdrowotnych w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej, wykonywane w ramach świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, osobom ubezpieczonym oraz innym osobom uprawnionym do nich na podstawie odrębnych przepisów, mieszczą się w zakresie pełnienia funkcji publicznej (…).
W przypadku gdy dany lekarz zostanie uznany za osobę pełniącą funkcję publiczną, może zostać objęty odpowiedzialnością karną za łapownictwo (art. 228 Kodeksu karnego), nie przysługuje mu natomiast z tego tytułu żadna dodatkowa ochrona prawna.

Bartosz NIEMIEC
Autor jest aplikantem radcowskim,
prawnikiem w OIL w Warszawie

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza