16 maja 2009

Znane kobiety Wilna – Dr Barbara Burbo

Gdy byłam ostatnio w Wilnie, moja rodzina mieszkająca na Litwie pokazała mi nową książkę pt. „Znane kobiety Wilna”. Jeden z rozdziałów jest poświęcony mojej ciotecznej babce, ciotce mojej matki – Barbarze Burbo. Ród Burba (Burbo) był znany na Litwie i Żmudzi od wieków. Pieczętował się herbem „Odyniec”. O Barbarze dużo wiedziałam z opowiadań rodzinnych, chociaż od 1934 roku rodzina nie miała z nią kontaktu. Po wyjeździe z Kowna w 1923 roku Barbara utrzymywała z bliskimi na Litwie i w Polsce kontakt listowny. Pisała, że zaraz po przyjeździe rozwiodła się
z mężem i powróciła do rodowego nazwiska Burbo. W ostatnim liście, pisanym z Połocka w 1934 roku, informowała rodzinę, że wyjeżdża do Archangielska zajmować się nieuleczalnie chorymi.
Dopiero z tej książki dowiedziałam się o miejscu i okolicznościach śmierci babci Basi.

Janina HRYNIEWSKA-MAŚNY

W carskiej Rosji dopiero w 1897 roku pozwolono kobietom pracować w zawodzie lekarza; od roku 1912 mogły zdawać egzamin z różnych specjalizacji medycznych. Jedną z pierwszych, która dostała dyplom doktora medycyny, była Barbara Burbo.
Urodziła się w 1867 roku w majątku Michaliszki, powiat Birże, 20 km od Poniewieża. Jej rodzice byli właścicielami ziemskimi. Jeden z ich synów po ukończeniu Akademii Teologicznej został księdzem. Przez wiele lat pracował na Wileńszczyźnie, był ponoć najlepszym kaznodzieją w biskupstwie. W rodzinie był jeszcze jeden ksiądz, stryjeczny brat Barbary, Aleksander Burba – poeta, pisarz i redaktor gazety, którą wydawał wbrew zakazowi rządu carskiego, mimo że był pod obserwacją policji. W końcu wyemigrował do Stanów Zjednoczonych.
Rozpoczynając naukę w gimnazjum wileńskim, Barbara zamieszkała u Stefanii Limanowskiej, siostry ojca Bronisława i Józefa Piłsudskich, która prowadziła internat dla uczennic. Bracia Piłsudscy, z którymi się tam często spotykała, wywarli na Barbarę wielki wpływ. Wkrótce obydwaj zostali zamieszani w planowany przez rosyjskich rewolucjonistów zamach na życie cara Aleksandra III i skazani na zesłanie. Bronisław wiele lat przebywał na Sachalinie, gdzie został wybitnym etnografem. Po 10 latach darowano mu resztę kary, ale nadal prowadził studia nad językiem i obyczajami miejscowych ludów, już na zlecenie carskiej Akademii Nauk. Józef Piłsudski, późniejszy Marszałek Polski, wrócił z Syberii po 5 latach.
Po ukończeniu gimnazjum Barbara dostała się na studia medyczne w Zurychu. W 1892 roku otrzymała dyplom doktora medycyny. Nie mogąc praktykować w Rosji, przeniosła się do Niemiec. Przez 8 lat pracowała w Dreźnie, gdzie zrobiła specjalizację z okulistyki. Do Wilna powróciła w 1900 roku, po egzaminie kwalifikacyjnym w Kijowie, który musiała zdać, żeby otrzymać zgodę na pracę w Rosji. Na drzwiach jej wileńskiego mieszkania zawisła tabliczka: doktor Barbara Tomaszewna Burbo. Była jedyną kobietą wśród 76 wileńskich lekarzy. W każdą środę przyjmowała pacjentów bezpłatnie, pierwsza w Wilnie. Pracowała jako okulistka, ale leczyła też choroby kobiece i inne dolegliwości. Uczyła pacjentki higieny, tłumacząc, że „woda nic nie kosztuje”. Swoją wiedzą medyczną wsławiła się na całej Wileńszczyźnie. Pacjenci przyjeżdżali do niej nawet z innych guberni. Dużo ludzi uratowała przed utratą wzroku. W tym czasie panowała jaglica, która, nieleczona, doprowadzała do ślepoty. Barbara zatrzymywała często chore kobiety u siebie w domu i leczyła bezpłatnie.
Uczestnicząc w ruchu socjalistycznym, dr Burbo zwróciła na siebie uwagę carskiej policji. Zaczęto ją śledzić, dlatego organizacja wybrała inne miejsce spotkań, przy ul. Wielka Pohulanka. Zakład krawiecki prowadziła tam siostra Franciszka Ejdukiewicza. Kiedy Barbara poznała Franciszka, miał 44 lata, ona była o rok starsza. Ejdukiewicz został kilka lat wcześniej zesłany za działalność polityczną w głąb Rosji, ale uciekł z zesłania i w 1910 roku pojawił się w Wilnie. Po dwóch latach został ponownie aresztowany i wtedy Barbara, żeby móc go łatwiej ratować, wzięła z nim w więzieniu ślub. Dzięki jej staraniom mógł wyjechać do Londynu. W 1916 roku wrócił do Wilna i zamieszkał z Barbarą. Przez 3 lata prowadzili wspólne życie. Po rewolucji Ajdukiewicz założył litewską partię bolszewicką. Po zajęciu Wilna przez Armię Czerwoną w 1919 roku wyjechał do Moskwy, a ona do Szawl na Litwie, gdzie wzięła udział w strajku robotników. Aresztowano ją, a 1923 roku zwolniono. Pojechała do Moskwy, gdzie zobaczyła chaos, biedę, og-romne kolejki po żywność, terror i uczestniczącego w zaprowadzaniu nowych porządków Ejdukiewicza. Natychmiast się z nim rozwiodła i więcej się już nie widzieli. Ejdukiewicz zmarł w 1926 roku, a Barbara rok wcześniej przeniosła się do Połocka, gdzie pracowała jako okulistka.
W czasie czystek stalinowskich w 1937 roku została ponownie aresztowana i osadzona w moskiewskim więzieniu. Ciężko chorowała, w końcu oślepła. 10 maja 1939 roku skazano ją za zdradę kraju na karę śmierci. Została rozstrzelana. Jej grób nie istnieje.

Na podstawie tłumaczenia
Janiny Hryniewskiej-Maśny
z języka litewskiego fragmentów książki „Znane kobiety Wilna” opracowała ed

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza