7 października 2009

W stronę leków

Nowości z EMEA: leki zarejestrowane według procedury centralnej (CP) w 2009 r.

Od 1955 r., wraz z powstaniem Europejskiej Agencji ds. Oceny Leków (EMEA) pojawiły się inne możliwości rejestracji leków, m.in. w procedurze centralnej (CP). W poprzednim numerze autor rozpoczął prezentację tegorocznych rejestracji centralnych – pogrupowanych według kodu ATC.

Leki przeciwzakaźne
działające ogólnie

Wśród nowych leków zarejestrowanych w CP w tej grupie znalazły się głównie szczepionki, w tym dwie przeciw grypie Influenzae vaccinum, ale o nieco odmiennych wskazaniach.
IDflu i Intanza (Sanofi Pasteur) zawierają rozszczepiony, inaktywowany wirus grypy namnożony w zarodkach kurzych o standardowym składzie antygenowym (hemaglutynina z wirusa typu A/H1N1, typu A/H3N2 i typu B), w dwóch dawkach: 1) 9 mcg antygenów dla każdego szczepu – do profilaktyki grypy u dorosłych do 59. r.ż.; 2) 15 mcg antygenów dla każdego szczepu – u dorosłych od 60. r.ż.
Celvapan (Baxter) jest czwartą już zarejestrowaną w Europie szczepionką przeciw grypie pandemicznej, tzw. ptasiej grypie [od maja 2007 r. rejestrowano kolejno: Daronrix (GlaxoSmithKline Biologicals), Focetria (Novartis Vaccines & Diagnostics), Pandemrix (GlaxoSmithKline Biologicals); natomiast do stosowania w IV-V fazie rozwoju pandemii przeznaczone są szczepionki prepandemiczne: Prepandrix i Prepandemic influenza vaccine (GlaxoSmithKline Biologicals)]. Wskazaniem dla Celvapanu jest profilaktyka grypy w przypadku oficjalnie ogłoszonej pandemii; wtedy szczepionkę tę należy stosować zgodnie
z oficjalnymi zaleceniami.
Dwie pozostałe szczepionki to: Encephalitidis japonicum vaccinum [Ixiaro (Intercell)], która jest wskazana w celu wytworzenia czynnej odpowiedzi immunologicznej przeciwko japońskiemu zapaleniu mózgu u osób dorosłych, oraz Pneumococcale saccharidicum vaccinum [Synflorix (GlaxoSmithKline)], wskazana do czynnego uodparniania przeciwko chorobie inwazyjnej oraz ostremu zapaleniu ucha środkowego wywoływanym przez Streptococcus pneumoniae u niemowląt i dzieci w wieku od ukończenia 6. tyg. ż. do 2. r.ż. [Synflorix zawiera 10 serotypów pneumokokowych, należących do serotypów najczęściej wywołujących zachorowania w Europie, powodujących około 56-90% przypadków inwazyjnej choroby pneumokokowej (IChP) u dzieci w wieku poniżej 5. r.ż.]. Należy przypomnieć, że w Polsce dysponujemy już trzema szczepionkami stosowanymi
z podobnych wskazań: Pneumo 23 (Sanofi Pasteur), Pneumovax 23 (Merck Sharp & Dohme) i Prevenar (Wyeth).

Ribavirinum [Ribavirin Teva (Teva)] jest syntetycznym analogiem nukleozydowym, który w warunkach in vitro wykazuje aktywność przeciwko niektórym wirusom RNA i DNA. Mechanizm działania rybawiryny stosowanej w skojarzeniu z peginterferonem alfa-2b lub interferonem alfa-2b na wirusa HCV jest nieznany; rybawiryna w monoterapii nie ma wpływu na eliminację wirusa zapalenia wątroby (HCV-RNA) lub poprawę w badaniu histologicznym wątroby po 6 do 12 miesiącach leczenia i 6 miesięcy po jego zakończeniu, toteż lek jest wskazany w leczeniu przewlekłego, wirusowego zapalenia wątroby typu C wyłącznie jako jeden ze składników
w schemacie leczenia skojarzonego
z peginterferonem alfa-2b (dorośli) lub interferonem alfa-2b (dorośli, dzieci
w wieku 3 lat lub więcej i młodzież). Ribavirin Teva jest drugim generykiem, po preparacie Copegus (Roche), zawierającym rybowirynę; lekiem referencyjnym jest Rebetol (Schering-Plough); oba leki są dostępne w Polsce.

Leki przeciwnowotworowe
i wpływające na układ
odpornościowy

Ustekinumabum [Stelara (Janssen-Cilag)] jest w pełni ludzkim przeciwciałem monoklonalnym IgG1ę przeciwko interleukinie (IL-12/23), wytworzonym
w linii komórkowej mysiego szpiczaka z wykorzystaniem techniki rekombinacji DNA, odpowiedzialnym za przerwanie kaskady sygnalizacyjnej i kaskady cytokin (zapobiega oddziaływaniu interleukin: IL-12 i IL-23 na aktywowanie komórek układu immunologicznego; zjawiska te mają istotne znaczenie
w rozwoju łuszczycy), wskazanym w leczeniu umiarkowanych do ciężkich postaci łuszczycy plackowatej u osób dorosłych, u których nie powiodło się leczenie lub występują przeciwwskazania, lub występuje nietolerancja w stosunku do innego rodzaju terapii systemowych obejmujących leczenie cyklosporyną, metotreksatem i metodą PUVA.

Tocilizumabum [RoActemra (Roche)] to humanizowane przeciwciało monoklonalne IgG1 skierowane przeciwko receptorowi dla ludzkiej interleukiny-6 (IL-6 jest plejotropową cytokiną prozapalną produkowaną m.in. przez limfocyty T i B, monocyty i fibroblasty; odgrywa rolę w patogenezie chorób: zapalnych, osteoporozy, chorób nowotworowych). Tocilizumab jest wytwarzany w komórkach jajnika chomika chińskiego (CHO) z zastosowaniem technologii rekombinacji DNA, wskazany (w skojarzeniu z metotreksatem – MTX; w monoterapii może być podawany jedynie w przypadku nietolerancji metotreksatu lub u pacjentów, u których kontynuacja leczenia metotreksatem nie jest wskazana) w leczeniu dorosłych pacjentów z czynnym reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS) o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego, u których stwierdzono niewystarczającą odpowiedź na leczenie lub nietolerancję dotychczasowego leczenia jednym lub kilkoma lekami przeciwreumatycznymi modyfikującymi przebieg choroby (DMARDs) lub inhibitorami czynnika martwicy nowotworu (TNF). Zalecana dawka wynosi 8 mg/kg masy ciała (lecz nie mniej niż 480 mg), podawana raz na cztery tygodnie.

Degarelix [Firmagon (Ferring)] jest wybiórczym antagonistą hormonu uwalniającego gonadotropiny (GnRH), kompetycyjnie i odwracalnie wiążącym się z receptorami GnRH przysadki mózgowej, tym samym zmniejszającym szybko uwalnianie gonadotropin, hormonu luteinizującego (LH) i hormonu folikulotropowego (FSH); to z kolei warunkuje zablokowanie wydzielania testosteronu (T) przez jądra. (Rak gruczołu krokowego jest wrażliwy na androgeny i reaguje na leczenie, które eliminuje źródło androgenów.) W przeciwieństwie do agonistów GnRH, antagoniści GnRH nie powodują gwałtownego zwiększenia stężenia LH
z występującym następnie gwałtownym zwiększeniem stężenia testosteronu (pobudzeniem guza) i możliwym zaostrzeniem objawów po rozpoczęciu leczenia. Degareliks jest skuteczny
w uzyskiwaniu i utrzymywaniu supresji testosteronu znacznie poniżej poziomu kastracyjnego, wynoszącego 0,5 ng/ml. Miesięczna dawka podtrzymująca wynosząca 80 mg zapewniała trwałą supresję testosteronu u 97% pacjentów, przez co najmniej rok. Lek jest wskazany w leczeniu dorosłych pacjentów
z zaawansowanym hormonozależnym rakiem gruczołu krokowego; ordynowany jest w początkowej dawce 2 x 120 mg; dawka podtrzymująca to jedno wstrzyknięcie s.c po 80 mg co 4 tyg.

Filgrastimum [Zarzio (Sandoz) i Filgrastim Hexal] rekombinowany metionylowany ludzki czynnik wzrostu kolonii granulocytów (G-CSF), wytwarzany w technologii rekombinowanego DNA z komórek Escherichia coli, jest glikoproteiną regulującą wytwarzanie
i uwalnianie neutrofilów ze szpiku kostnego; po zakończeniu leczenia filgrastymem liczba krążących neutrofilów zmniejsza się o 50% w ciągu 1-2 dni,
a powraca do wartości prawidłowych w ciągu 1-7 dni. Lek jest wskazany dla skrócenia czasu trwania neutropenii
i zmniejszenia częstości występowania gorączki neutropenicznej u pacjentów otrzymujących chemioterapię lekami cytotoksycznymi z powodu stwierdzonego nowotworu złośliwego (z wyjątkiem przewlekłej białaczki szpikowej
i zespołów mielodysplastycznych) oraz skrócenia czasu trwania neutropenii
u pacjentów poddanych leczeniu mieloablacyjnemu przed przeszczepieniem szpiku, u których występuje zwiększone ryzyko przedłużonej ciężkiej neutropenii, u dzieci i dorosłych z ciężką wrodzoną, cykliczną lub idiopatyczną neutropenią, w leczeniu przewlekłej neutropenii u pacjentów z zaawansowanym zakażeniem wirusem HIV
w celu zmniejszenia ryzyka zakażeń bakteryjnych, gdy nie można zastosować innych metod leczenia neutropenii.
Preparatem oryginalnym filgrastymu zarejestrowanym w procedurze narodowej w Polsce jest Neupogen (Amgen); leki obecnie zarejestrowane to piąty
i szósty preparat filgrastymu – w ub.r. zarejestrowano bowiem, również w CP: Biograstim (CT Arzneimittel), Filgrastim Ratiopharm, Ratiograstim (Ratiopharm), Tevagrastim (Teva Generics).

Mifamurtidum [Mepact (IDM)] (muramylotripeptyd fosfatydyloetanoloaminy, MTP-PE), w pełni syntetyczna pochodna muramylodipeptydu (MDP), najmniejszego naturalnie występującego składnika ścian komórkowych Mycobacterium sp. mająca działanie immunostymulujące – jest silnym aktywatorem monocytów i makrofagów na drodze wytwarzania cytokin, w tym czynnika martwicy nowotworu (TNF-á), interleukiny 1 (IL-1â), IL-6, IL-8, IL-12 i cząstek adhezyjnych, w tym antygenu związanego
z czynnością limfocytów 1 (LFA-1)
i cząstki adhezji międzykomórkowej 1 (ICAM-1). Mepact jest postacią liposomalną stworzoną specjalnie w celu dotarcia w warunkach in vivo do makrofagów po podaniu we wlewie. W warunkach in vitro ludzkie monocyty zabijały allogeniczne i autologiczne komórki nowotworowe. Mifamurtyd jest wskazany (w terapii skojarzonej) do stosowania u dzieci, młodzieży i młodych osób dorosłych w leczeniu resekcyjnego kostniakomięsaka o znacznym stopniu zaawansowania po kompletnej makroskopowo resekcji chirurgicznej (w znaczący sposób zwiększa całkowity czas przeżycia pacjentów). Mepact został wprowadzony wcześniej jako lek sierocy.

Catumaxomabum: Removab (Fresenius Biotech) jest trójfunkcyjnym szczurzym-mysim hybrydowym przeciwciałem monoklonalnym, skierowanym swoiście przeciw antygenowi cząsteczki adhezyjnej komórek nabłonkowych (Ep-CAM) i antygenowi CD3. (Katumaksomab ma wiązać się z dwoma antygenami: EpCAM, który w dużych ilościach występuje na niektórych komórkach nowotworowych, i CD3, który występuje na limfocytach T. Wiążąc się z tymi dwoma antygenami, katumaksomab tworzy pomost pomiędzy komórkami nowotworowymi a limfocytami T. Powoduje to zbliżenie komórek, co ułatwia niszczenie komórek nowotworowych przez limfocyty T. Katumaksomab wiąże się także z trzecią substancją – receptorem Fcg, umożliwiając interakcję z pomocniczymi komórkami odpornościowymi.) Lek jest wskazany do dootrzewnowego leczenia wodobrzusza nowotworowego u pacjentów z rakami EpCAM-pozytywnymi, kiedy standardowa terapia nie jest odpowiednia lub nie jest już możliwa.

Autor jest rzecznikiem Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, redaktorem naczelnym miesięcznika „Lek w Polsce”

Wojciech Łuszczyna

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza