26 maja 2010

Nowotwory

Tadeusz M. Zielonka

Kolejna 25. sesja Szkoły Pneumonologii Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc poświęcona była rakowi płuca. Uroczystego otwarcia Szkoły dokonał dr Janusz Meder, przewodniczący Polskiej Unii Onkologii, który niezwykle sugestywnie ukazał słuchaczom, jak groźne są dziś nowotwory, szczególnie rak płuca, i jak ważny stanowią one problem nie tylko zdrowotny, ale również społeczno-ekonomiczny. Podkreślił znaczenie programów wczesnego ich wykrywania, zwracając przy tym uwagę, że nie są to testy diagnostyczne, lecz raczej procesy, na których efekty trzeba będzie poczekać wiele lat.
Honorowy gość Szkoły prof. Ewa Jassem z Uniwersytetu Medycznego w Gdańsku przedstawiła genetyczne i środowiskowe czynniki, wpływające na rozwój i tak duże rozpowszechnienie raka płuca, który obecnie jest zdecydowanie najczęstszą przyczyną zgonów z powodu chorób nowotworowych. Szczególnie groźne dla rozwoju tego nowotworu są nikotynizm i zanieczyszczenie środowiska w połączeniu z czynnikami genetycznymi. Doc. Joanna Domagała-Kulawik z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, która jest zarówno pneumonologiem jak i patologiem, przedstawiła nową klasyfikację raka gruczołowego płuca w aspekcie klinicznym, zwracając szczególną uwagę na implikacje diagnostyczno-terapeutyczne. Podkreśliła konieczność rozszerzenia obowiązującego jeszcze niedawno podziału na raka drobno- lub niedrobnokomórkowego o informacje, czy niedrobnokomórkowy rak ma utkanie płaskonabłonkowe czy gruczołowe. Kolejny wykładowca doc. Joanna Chorostowska-Wynimko, kierująca Zakładem Diagnostyki Molekularnej, będąca jednocześnie klinicystą, przedstawiła w przystępny i zrozumiały dla lekarzy praktyków sposób skomplikowaną problematykę badań genetycznych oraz osiągnięcia biologii molekularnej , wskazując ich potencjalne wykorzystanie w praktyce klinicznej leczenia raka płuca. Pierwszą sesję zakończył wykład prof. Jerzego Kozielskiego ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, który wnikliwie omówił badania przesiewowe służące wczesnemu wykrywaniu raka płuca. Pomimo wieloletnich prób, wciąż nie udało się znaleźć skutecznej i taniej metody, która pozwoliłaby znacząco poprawić wyniki leczenia w tej chorobie tak, jak to jest już możliwe w przypadku raka piersi, szyjki macicy, jelita grubego czy gruczołu krokowego.
Równie interesująca była kolejna sesja poświęcona diagnostyce raka płuca. Rozpoczęła ją dr Iwona Bestry, kierująca Zakładem Radiologii Instytutu Gruźlicy, która przedstawiła możliwości obrazowania zmian nowotworowych w płucach przy wykorzystaniu klasycznych zdjęć radiologicznych, nowoczesnych technik tomografii komputerowej oraz rezonansu magnetycznego. Obszerna galeria zdjęć pokazała wielką różnorodność zmian radiologicznych w przebiegu raka płuca, uświadamiając równocześnie z jak wieloma chorobami należy je różnicować. Doc. Mirosław Dziuk z Wojskowego Instytutu Medycznego omówił nowoczesną technikę obrazowania zmian nowotworowych w płucach, jaką jest pozytonowa tomografia emisyjna sprzężona z tomografią komputerową. Ta najbardziej czuła metoda w diagnostyce raka płuca jest już dostępna w Warszawie i w kilku innych ośrodkach. W kolejnym wykładzie doc. Andrzej Chciałowski z Wojskowego Instytutu Medycznego obrazowo przedstawił kluczowe w diagnostyce raka płuca metody endoskopowe. W swoim wystąpieniu omówił nie tylko klasyczną bronchoskopię i bronchofiberoskopię, lecz również bardzo nowoczesne i niekiedy trudnodostępne metody, jak np. nawigację elektromagnetyczną. Dr Dariusz Dziedzic z Kliniki Torakochirurgii profesora Tadeusza Orłowskiego przedstawił coraz szerzej stosowaną w diagnostyce wczesnych postaci raka oskrzela bronchoskopię autofluorescencyjną. Na zakończenie wspaniały wykład wygłosił przewodniczący sesji prof. Krzysztof Sładek z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Największym postępem w diagnostyce raka płuca stało się wprowadzenie metod biopsyjnych ściany oskrzeli i węzłów chłonnych śródpiersia pod kontrolą ultrasonografii wewnątrzoskrzelowej lub wewnątrzprzełykowej. Ta nowoczesna metoda jest już z powodzeniem wykorzystywana w wielu polskich ośrodkach.
Trzecia sesja poświęcona była w całości leczeniu raka płuca. Brawami powitano prof. Tadeusza Orłowskiego, bez którego trudno sobie wyobrazić torakochirurgię w naszym kraju. Profesor T. Orłowski ceniony jest nie tylko za swoje olbrzymie kompetencje zawodowe, lecz również za to, że zawsze służy pomocą lekarzom proszącym o konsultację. Jego wykład dotyczył leczenia chirurgicznego raka płuca, ze szczególnym uwzględnieniem zasad kwalifikacji do zabiegu. Doc. Rodryg Ramlau z Wielkopolskiego Centrum Pneumonologii i Torakochirurgii przedstawił zagadnienie chemioterapii raka płuca, skupiając się głównie na leczeniu II linii.
Warto podkreślić duże doświadczenie wykładowcy, który osobiście uczestniczył w międzynarodowych badaniach oceniających wartość stosowanych obecnie preparatów farmakologicznych. Z kolei doc. Lucyna Kępka z Centrum Onkologii w Warszawie pokazała jak ważną rolę w leczeniu raka płuca odgrywa radioterapia. W Polsce większość chorych w chwili rozpoznania nie może być leczonych operacyjnie z powodu zaawansowanego stadium choroby. Dla tych chorych radioterapia jest często metodą z wyboru i choć zwykle nie ratuje im życia, to jednak wpływa korzystnie na przebieg choroby. U niektórych pacjentów z rakiem oskrzela pomocną paliatywną metodą leczenia jest brachyterapia, czyli lokalne wewnątrzoskrzelowe napromieniowanie z wykorzystaniem radioizotopu, najczęściej itru. Zabiegi te wykonuje na co dzień w Centrum Onkologii dr Jarosław Łyczek – także wykładowca Szkoły.
Czwarta sesja poświęcona była leczeniu i opiece paliatywnej chorych na raka płuca. Rozpoczął ją przewodniczący sesji prof. Michał Pirożyński omówieniem zastosowania lasera w leczeniu raka płuca. Wykład ten był przykładem, jak z pasją przedstawiać problemy medyczne, nadając im chwilami dramatyczny charakter. Wiele praktycznych rad przekazała słuchaczom dr Elżbieta Radzikowska na temat postępowania w powikłaniach spowodowanych leczeniem raka płuca. Szczególnie chemio-, ale również radioterapia powodują depresję szpiku, przyczyniając się do rozwoju niedokrwistości i leukopenii. W przebiegu raka płuca często występują zaburzenia krzepliwości krwi oraz gospodarki wodno-elektrolitowej. Niezwykle ważne są problemy gastryczne – zarówno uporczywe wymioty, bóle brzucha, jak i zaparcia lub biegunki. O tym, jak radzić sobie z tymi problemami, opowiedziała w swym wykładzie dr E. Radzikowska. Najważniejszym jednak problemem w opiece paliatywnej u chorych z nowotworami jest ból. Dr Małgorzata Malec-Milewska z Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego niezwykle dynamicznie i profesjonalnie przedstawiła słuchaczom ten problem. Znajomość zasad leczenia bólu jest niezbędna każdemu lekarzowi bez względu na specjalność. Szkołę zakończył refleksyjny wykład prof. Anny Doboszyńskiej na temat opieki hospicyjnej chorych na raka płuca. Jako wieloletnia wolontariuszka Warszawskiego Hospicjum Onkologicznego podzieliła się swoimi przemyśleniami dotyczącymi opieki nad umierającymi na raka, a także nad ich bliskimi, dla których niejednokrotnie jest to trudne i traumatyczne przeżycie. Fakt, że nie umiemy wyleczyć tych chorych, nie znaczy że nie powinniśmy im pomóc.
Tradycyjnie w sesji Szkoły uczestniczyło kilkuset lekarzy. Należy mieć nadzieję, że uzyskana przez nich nowoczesna wiedza przyczyni się do zwiększenia liczby rozpoznań raka płuca we wczesnej fazie zaawansowania choroby, co umożliwi bardziej skuteczne leczenie.

Autor jest pracownikiem
Katedry i Zakładu Medycyny Rodzinnej
Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego,
przewodniczącym Warszawsko-Otwockiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza