10 listopada 2010

e-zdrowie

Leszek Sikorski
Dyrektor Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia

W poszukiwaniu rozwiązań problemów ochrony zdrowia w Polsce, koncentrujących się niezmiennie wokół niedostatków organizacyjnych, finansowych i medycznych, mało uwagi poświęcamy zagadnieniom związanym z e-zdrowiem.
Z uwagi na ogromny potencjał tkwiący w tym segmencie systemu – niesłusznie.

Podczas większości dotychczasowych dyskusji temat e-zdrowia niezmiennie kojarzony był z telemedycyną lub RUM-em (systemem zbierania i przetwarzania danych o usługach medycznych).
Oba skojarzenia w znacznym stopniu zawężają pojęcie e-zdrowia. W pierwszym przypadku – do jednej z bardzo ważnych technik diagnozowania i badań, w drugim – do też istotnej kwestii wykorzystywania systemu informatycznego do rejestrowania świadczeń oraz ich późniejszej analizy. W obu przypadkach nie dostrzega się istotnych zmian, jakie dokonują się w podejściu do e-zdrowia na świecie, a które, w znacznym uproszczeniu, polegają na rozwoju usług przy użyciu różnorakich technik oraz technologii informatycznych i informacyjnych służących potrzebom zdrowotnym człowieka.
Miejsce spektakularnych możliwości telemedycyny (operacje na odległość) lub rejestru usług medycznych zajmują powszechne oczekiwania obywateli dotyczące ułatwienia codziennego funkcjonowania w systemie ochrony zdrowia. Elektroniczna recepta czy też dostawa dokumentacji medycznej w wymaganym miejscu i czasie kryją w sobie ogromne możliwości zastosowania e-zdrowia w sposób powszechny. Stać się to może wtedy, gdy w systemie organizacji ochrony zdrowia korzystać się będzie z elektronicznej dokumentacji medycznej, przetwarzać dane w sposób uporządkowany i wyciągać wnioski dla potrzeb przede wszystkim badanych pacjentów.
Na rozwój e-zdrowia składa się wiele składników: prawnych, organizacyjnych i technicznych – niosących odrębne problemy wymagające rozwiązania. Metody działania e-zdrowia powinna łączyć dbałość o realizowanie celów w zgodzie z poszanowaniem praw obywatelskich, praw i obowiązków państwa, środowiska zawodowego oraz ochrony danych.
Jeszcze w pełni nie rozumiemy, czym jest społeczeństwo informacyjne, a już europejskie dokumenty wprowadzają pojęcie społeczeństwa cyfrowego. Zapewne najbliższe lata przyniosą dynamiczny rozwój zagadnień dotyczących e-zdrowia. Mamy szansę wykorzystać powstałe opóźnienia oraz podążać ścieżką wytyczoną przez dobre praktyki i sprawdzone, wdrożone rozwiązania innych państw, próbując jednak własnych rozwiązań, którym z pewnością nie zabraknie pomysłowości i innowacyjności. Na e-zdrowie składa się cała grupa technologii i usług o szerokim zakresie, przeznaczonych dla wielu obszarów ochrony zdrowia. Rynek e-zdrowia na świecie, którego wartość szacuje się obecnie na 20 miliardów euro, posiada ogromny potencjał rozwojowy, znacznie większy niż tradycyjne dziedziny związane z medycyną. Jak wskazuje Androulla Vassiliou, była komisarz ds. zdrowia Komisji Europejskiej, „e-zdrowie to jeden z obszarów, na którym wartość dodana, będąca efektem działalności Unii Europejskiej, jest najbardziej widoczna. E-zdrowie znajduje się w sferze celów społecznych i gospodarczych wyznaczonych przez UE. Może również w szczególny sposób skorzystać na wdrożeniu wymiany dobrych praktyk oraz standaryzacji technicznej”.
Rozwój e-zdrowia i całego systemu ochrony zdrowia umożliwiają projekty finansowane z Funduszy Europejskich. Przygotujmy się więc także do koniecznych dyskusji związanych z podejmowaniem istotnych decyzji. Znajomość podstawowych pojęć będzie minimalizowała zagrożenia płynące z jałowej dyskusji opartej na mylnych przesłankach. Proponuję uporządkować pojęcia, którymi będziemy się posługiwać oraz dyskusję międzyśrodowiskową: profesjonalistów medycznych, polityków i wszystkich zainteresowanych, zarówno w Polsce, jak i w całej Unii Europejskiej – gdyż problem zdrowia ma wymiar ogólnoeuropejski.

E-zdrowie – wszelkie zastosowania technologii teleinformatycznych w zapobieganiu chorobom, w diagnostyce, leczeniu, kontroli oraz prowadzeniu zdrowego stylu życia. Narzędzia e-zdrowia służą między innymi do komunikacji między pacjentem a usługodawcami z branży ochrony zdrowia, przekazywaniu danych pomiędzy poszczególnymi instytucjami oraz bezpośrednim kontaktom zarówno między pacjentami, jak i pracownikami ochrony zdrowia. Narzędzia mogą obejmować informacje na temat zdrowia zawarte w sieci, elektroniczne kartoteki, usługi telemedycyny oraz przenośne urządzenia, służące do wspomagania leczenia i monitorowania stanu zdrowia pacjenta.

Źródło: http://ec.europa.eu/health-eu/index_pl.htm

EHR – Electronic Health Record – wymogi i potrzeby
W zakresie wymagań źródłowych:
• informacje identyfikujące pacjenta,
• informacje o dotychczasowym i obecnym fizycznym i psychicznym stanie zdrowia i kondycji oraz jego prognozy,
• wyniki badań medycznych – raporty z testów medycznych oraz sprawozdania z przebiegu choroby,
• multimedialne obrazy uzyskane w trakcie badań (np. zdjęcia rentgenowskie, obrazy z magnetycznego rezonansu jądrowego itp.),
• archiwalne i planowane testy laboratoryjne,
• dotychczasowy przebieg opieki zdrowotnej – wizyty lekarskie, pobyty w szpitalach, zabiegi, procedury,
• spis instytucji opieki zdrowotnej oraz lekarzy, z którymi pacjent był lub nadal jest związany,
• informacje na temat uczulenia (szczególnie na określone substancje mogące stanowić składniki leków),
• spis przepisanych i podanych leków,
• opis nawyków żywieniowych i ewentualnych nałogów,
• informacje ubezpieczeniowe;

W zakresie wymagań podstawowych:
• dostęp w czasie rzeczywistym,
• dostęp z każdego miejsca (w systemie 24/7),
• wsparcie dla podpisu elektronicznego,
• różne formy wprowadzania danych do systemu EHR (klawiatura, głos, wskaźnik, rozpoznawanie pisma),
• integracja kontekstu medycznego oraz administracyjnego,
• możliwość agregacji danych indywidualnych w celach statystycznych i naukowych,
• wymiana informacji pomiędzy różnymi podmiotami opieki zdrowotnej,
• standaryzacja;

W zakresie wymagań funkcjonalnych:
• logiczna struktura repozytorium informacji pozwalająca na szybkie i łatwe odnalezienie powiązanych informacji z historii pacjenta,
• interfejs użytkownika dynamicznie dostosowujący się do aktualnie analizowanego problemu,
• identyfikacja sytuacji potencjalnego zagrożenia stanu zdrowia,
• krytyczne wsparcie procesu decyzyjnego – przeciwwskazania dla określonego pacjenta,
• właściwe leki, właściwe dawki, właściwy czas,
• kreatywne wsparcie procesu decyzyjnego – rekomendacje ścieżek diagnozy i leczenia,
• podnoszenie jakości i efektywności opieki zdrowotnej

Interoperacyjność:
• IEEE – 1990 – Możliwość wymiany informacji przez dwa lub więcej systemy lub ich składniki i używanie informacji, która będzie wymieniona. (Pierwsza oficjalna definicja)
• Funkcjonalna i semantyczna interoperacyjność: możliwość wymiany informacji pomiędzy dwoma lub więcej systemami (w taki sposób, że komputer odbiorcy może przetwarzać informacje).
• Semantyczna interoperacyjność: możliwość właściwego zrozumienia informacji i pojęć zawartych w różnych systemach (w taki sposób, że odbiorca może przetwarzać informacje przy użyciu komputera). (Definicja Europejskiego Komitetu Normalizacyjnego)

Interoperacyjność w praktyce:
• Interoperacyjność techniczna (połączenia sprzętowe i programowe sieci bazy).
• Interoperacyjność semantyczna – gwarancja, że dane będą jednakowo interpretowane przez wszystkie systemy i oprogramowania.
• Interoperacyjność organizacyjna – współpraca różnych instytucji publicznych.
• Interoperacyjność prawna – ujednolicenie prawa europejskiego i krajowego.
• Interoperacyjność społeczna – współpraca różnych jednostek administracji publicznej.

Źródło: http://www.ezdrowie.gov.pl/TransitionFacility/Documents/Ekspertyza proc.20dotycz proc.C4 proc.85ca proc.20norm proc.20EU proc.20zapis proc.C3 proc.B3w proc.20dokumentacji proc.20medycznej.pdf

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza