17 października 2011

Twórcy warszawskiej szkoły fizjopatologii oddychania

Z okazji 80-lecia urodzin trzech wybitnych postaci polskiej pneumonologii: prof. Janusza Kowalskiego, doc. Leszka Radwana i dr. Jerzego Walczaka, Warszawsko-Otwocki Oddział Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc zorganizował uroczystą sesję poświęconą warszawskiej szkole fizjopatologii oddychania.

Tadeusz Maria Zielonka, Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej WUM

Konferencja odbyła się w Sali Senatu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego pod patronatem JM Rektora Uniwersytetu prof. Marka Krawczyka. W przededniu konferencji została odprawiona msza w intencji prof. Antoniego Koziorowskiego, zmarłego przed pięciu laty twórcy polskiej szkoły fizjopatologii oddychania, założyciela i wieloletniego kierownika Zakładu Fizjopatologii Oddychania w Instytucie Gruźlicy. Pomysł organizacji tego posiedzenia wynikał z potrzeby realizacji przysięgi Hipokratesa, nakazującej wyrażanie szacunku wobec mistrzów w sztuce lekarskiej. Dr Jerzy Walczak i prof. Janusz Kowalski przewodniczyli Warszawsko–Otwockiemu Oddziałowi PTChP, a doc. Leszek Radwan był sekretarzem Zarządu Głównego. Uroczystego otwarcia konferencji dokonała prof. Dorota Górecka, prezes Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc. Przypominając zasługi Jubilatów, podkreśliła, że wszyscy trzej są honorowymi członkami towarzystwa. Uczestniczyli w posiedzeniu założycielskim Europejskiego Towarzystwa Fizjopatologii Oddychania w Pradze w 1966 r., z którego po latach powstało European Respiratory Society, jedno z największych i najważniejszych medycznych towarzystw naukowych. Bardzo ciepłe i osobiste słowa skierował do Jubilatów JM Rektor WUM prof. Marek Krawczyk, podkreślając nieustający związek uczelni ze wszystkimi jej wychowankami. Odczytano życzenia przesłane przez prof. Kazimierza Marka z Sosnowca i prof. Władysława Pierzchały z Zabrza, współtworzących szkołę fizjopatologii oddychania w naszym kraju, którzy pozdrowili serdecznie Jubilatów i uczestników sesji. Chwilą milczenia uczczono pamięć prof. Antoniego Koziorowskiego, prof. Anny Frank-Piskorskiej, doc. Zinajdy Maszczyk, doc. Jana Müllera, dr. Marka Żółtowskiego, doc. Zygmunta Ajewskiego, doc. Wojciecha Lubińskiego i innych zmarłych twórców warszawskiej szkoły fizjopatologii oddychania.

Prof. Stefan Wesołowski, obecny kierownik Zakładu Fizjopatologii Oddychania w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc, przedstawił historię instytutu. Prof. Janusz Kowalski kierował tym zakładem przez kilka lat, a doc. Leszek Radwan i Jerzy Walczak pracowali w nim ponad 40 lat. Od samego początku był to wyróżniający się ośrodek prowadzący nowatorskie badania naukowe, cenione poza granicami kraju. Zapoczątkowano w nim stosowanie nowych metod badań czynnościowych płuc, nigdy wcześniej niestosowanych w Polsce.
Doc. Piotr Gutkowski, twórca Zakładu Fizjopatologii Oddychania w Centrum Zdrowia Dziecka, przedstawił sposób, w jaki prof. Antoni Koziorowski przyczynił się do rozwoju badań czynnościowych w Warszawie. Jako pierwsza w ślad za prof. Koziorowskim poszła obecna na posiedzeniu prof. Krystyna Orłowska, która w 1961 r. stworzyła pracownię spirometrii w Akademii Medycznej przy klinice kierowanej przez prof. Czyżyka. Prof. Andrzej Milanowski kierował pracownią spirometrii w Instytucie Pediatrii AM po doc. H. Przybylskiej, prof. Frank-Piskorska – w Wojskowym Instytucie Medycznym, prof. Wacław Droszcz wspólnie z prof. Kowalskim – w Klinice Pneumonologii Akademii Medycznej, a przybyła na sesję ze Szwajcarii dr Elżbieta Grębska – w Instytucie Kardiologii.
W zakładach tych powstawały liczne prace doktorskie i habilitacyjne, które miały bardzo znaczący udział w rozwoju polskiej pneumonologii.
Dr Karol Gondorowicz, współtworzący przed laty pierwszą pracownię spirometryczną w Łodzi, jeden z autorów rekomendacji PTChP dotyczących wykonywania badań spirometrycznych, omówił ewolucję definiowania obturacji dróg oddechowych, począwszy od metody Hutchinsona przez test Tiffeneau aż po współczesne polskie i zagraniczne standardy. Wskazał nie-doskonałość obowiązujących w przeszłości kryteriów, wynikającą w dużej mierze ze starzenia się populacji i konieczności modyfikacji obowiązujących w starszych grupach wiekowych wartości należnych.
Prof. Anna Doboszyńska, wychowanka prof. Janusza Kowalskiego, przygotowująca pod jego kierunkiem pracę doktorską, zaprezentowała wystąpienie poświęcone badaniom czynnościowym u chorych na astmę. Tadeusz M. Zielonka, wychowanek prof. Kowalskiego, z którym pracował zarówno w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, jak i w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc, omówił ograniczenia badań spirometrycznych w ocenie czynności układu oddechowego. Stawiając szereg pytań dotyczących diagnostyki czynnościowej układu oddechowego, pokazał trudności z ustaleniem jednoznacznej odpowiedzi.
Następnie dr Monika Franczuk przedstawiła problem regulacji oddychania, który przez lata należał do głównych obszarów działalności naukowej Zakładu Fizjopatologii Oddychania Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc. Był to temat jej pracy doktorskiej, pisanej pod kierunkiem prof. Janusza Kowalskiego i recenzowanej przez prof. Antoniego Koziorowskiego. Udało się jej prosto i jasno przedstawić ten skomplikowany mechanizm.
Kolejny doktorant prof. Janusza Kowalskiego, dr Tadeusz Przybyłowski z Kliniki Pneumonologii WUM, naświetlił zagadnienie wagi badań wysiłkowych w diagnostyce chorób układu oddechowego. Odgrywają one istotną rolę w diagnostyce przyczyn duszności i w kwalifikacji do zabiegów operacyjnych, m.in. do przeszczepów płuca. Są także pomocne w orzecznictwie dotyczącym zarówno inwalidztwa, jak i kwalifikacji do pracy w ekstremalnych warunkach, np. w charakterze nurków czy strażaków.
Wykład na temat fenotypowania klinicznego i molekularnego w obturacyjnych chorobach płuc wygłosił dr Marek Kokot, należący również do wychowanków prof. Janusza Kowalskiego z okresu pracy w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Zaprezentował wyniki prowadzonych w ostatnich latach badań nad wyjaśnieniem przyczyn odmiennej reakcji na leki różnych chorych. Obowiązujące obecnie uniwersalne schematy leczenia nie uwzględniają różnic osobniczych. Wydaje się jednak, że w przyszłości konieczna będzie indywidualizacja leczenia, w zależności od fenotypu i genotypu pacjenta.
Na zakończenie głos zabrali Jubilaci. Prof. Janusz Kowalski podkreślił, że w życiu zawodowym zawsze przyświecała mu idea zaufania i wspierania młodych ludzi. Po latach uważa, że ta postawa przyniosła spodziewane rezultaty. Podkreślił wagę zasad wyniesionych z domu rodzinnego, dotyczących wartości pracy i kierowania się w życiu bezinteresownością.
Doc. Leszek Radwan przypomniał sylwetkę swego nauczyciela prof. Antoniego Koziorowskiego, a także okoliczności, w jakich trafił do Instytutu Gruźlicy. Była to bardzo osobista prezentacja mistrza. Podkreślił, jak wielkim naukowcem, intelektualistą i humanistą, a jednocześnie skromnym człowiekiem, był prof. A. Koziorowski.
Dr Jerzy Walczak opowiedział o swych burzliwych doświadczeniach studiowania medycyny w latach 50. Ta zabawna, choć zarazem przerażająca historia uświadomiła słuchaczom, jak wiele się zmieniło w ostatnich dekadach, gdy pochodzenie czy niewinne wypowiedzi nie decydują już o ludzkich losach. Dr Walczak stwierdził jednak, że niczego nie żałuje, gdyż uważa, iż udało mu się żyć i pracować z pasją.
Jubilaci otrzymali od Warszawsko-Otwockiego Oddziału PTChP, a także od przybyłych gości, upominki i kwiaty. Wszyscy trzej serdecznie dziękowali za organizację jubileuszu. Z żalem trzeba tylko stwierdzić, że na sesję przybyło zaledwie czterech pracowników Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc. „Instytucje niepamiętające o swej przeszłości, są jak rośliny pozbawione korzeni”. Trzeba pamiętać, że niezależnie od sławy, tytułów i uznania wielkości ważne jest słowo dziękuję, a swoją obecnością uczestnicy spotkania okazali Jubilatom wdzięczność i szacunek.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza