1 listopada 2011

29. sesja Szkoły Pneumonologii Warszawsko-Otwockiego Oddziału PTChP

W 2011 r. przypada 110. rocznica urodzin dr Wiktorii Marii Werkenthin, wybitnej polskiej radiolog, należącej do członków-założycieli Towarzystwa Badań Naukowych nad Gruźlicą, którego kontynuatorem jest Polskie Towarzystwo Chorób Płuc. Dlatego czerwcowa Szkoła Pneumonologii była dedykowana Jej pamięci.
Doktor Werkenthin jest wspaniałym przykładem lekarza, naukowca i działaczki, która w trudnych czasach okupacji niemieckiej wykazała się męstwem w obronie fundamentalnych wartości. Była córką Niemca i Angielki, ale pozostała wierna swej ojczyźnie z wyboru – Polsce. Dała świadectwo, że nie można godzić się ze złem, nawet jeśli trzeba za to zapłacić najwyższą cenę. Konformizm pozwala niekiedy wygodnie przeżyć, ale tylko postawa, jaką zaprezentowała dr Maria Werkenthin, umożliwia przejście do historii oraz pozostanie w sercach i umysłach kolejnych pokoleń.
W 2009 r., podczas czerwcowej Szkoły Pneumonologii PTChP, dr Królikowski kwestował na rzecz odnowy niszczejącego nagrobka Marii Werkenthin. Dzięki uzyskanym od lekarzy środkom, przy dużym wsparciu Społecznego Komitetu Opieki nad Zabytkami Ewangelicko-Augsburskiego Cmentarza w Warszawie, udało się to zadanie zrealizować.
Kolejną Szkołę Pneumonologii poświęcono problemom, które rzadko stanowią przedmiot podyplomowego kształcenia, ale są częste w praktyce klinicznej – zaburzeniom oddychania podczas snu.
Obturacyjny bezdech podczas snu występuje u kilku procent mężczyzn i kobiet, co wiąże się z narastającym w ostatnich dekadach problemem otyłości sprzyjającej rozwojowi tej choroby. Wprowadzeniem do tematu był wykład dr. Szczepana Cofty, naczelnego lekarza Szpitala Uniwersyteckiego w Poznaniu, który przedstawił błędne koło przyczyn i skutków obserwowanych w tej chorobie. Ukazał, w jaki sposób dochodzi do jej rozwoju i jakie pociąga za sobą skutki. W Stanach Zjednoczonych wyodrębniona została medycyna snu, która kompleksowo zajmuje się różnorodnymi zaburzeniami płucnymi, laryngologicznymi, neurologicznymi, psychicznymi, krążeniowymi, metabolicznymi oraz endokrynologicznymi.
Dr Tadeusz Przybyłowski z WUM, jeden z najlepszych znawców tematu, przedstawił objawy i zasady diagnostyki obturacyjnego bezdechu podczas snu. Podejrzenie choroby powinny nasunąć takie objawy jak: uczucie zmęczenia i niewyspania po przebudzeniu, skłonność do zasypiania podczas codziennych czynności, bóle głowy, oporne na leki nadciśnienie tętnicze, zaburzenie libido, nykturia, chrapanie i przerwy w oddychaniu podczas snu obserwowane przez partnera. Podkreślono kluczową rolę badania polisomnograficznego w ustaleniu rozpoznania choroby.
W kolejnym wykładzie dr Piotr Bielicki z WUM omówił nieinwazyjne metody leczenia obturacyjnych bezdechów. Wykazano skuteczność zastosowania aparatów CPAP (Continous Possitive Airway Pressure) lub bPAP (Bilevel Positive Airway Pressure). Urządzenia te pozwalają pokonać opór w górnych drogach oddechowych spowodowany zapadaniem się podczas snu miękkich struktur gardła. Chorzy muszą spać w odpowiedniej masce połączonej z aparatem, ale efekty tego leczenia niejednokrotnie są znakomite.
Na aspekty laryngologiczne omawianego problemu zwrócił uwagę prof. Andrzej Kukwa. Należy on do najczęściej cytowanych w literaturze światowej polskich laryngologów. Olbrzymia wiedza i doświadczenie profesora pozwala mu na formułowanie odważnych i oryginalnych koncepcji dotyczących wpływu zmian czynnościowych lub anatomicznych w górnych drogach oddechowych na oddychanie nie tylko podczas snu.
Zagadnienie bezdechów u dzieci przedstawił prof. Jacek Grygalewicz z CMKP. Zaburzenia te mają u nich odmienny charakter niż u dorosłych, gdyż przeważnie są centralnego pochodzenia. Wynika to głównie z niedojrzałości układu nerwowego u wcześniaków. Niespodziewane zgony niemowląt podczas snu są przedmiotem intensywnych badań, mających na celu wyjaśnienie ich przyczyny.

Na zakończenie dr Anna Kazimierczak z WIM omówiła zaburzenia oddychania u chorych z niewydolnością serca. Oddech Cheyne’a-Stokesa należy do udowodnionych czynników ryzyka wczesnego zgonu. Zaburzenia owe mają głównie charakter bezdechów centralnego pochodzenia i metody leczenia stosowane w obwodowych zaburzeniach obturacyjnych nie przynoszą zadowalających wyników. Trwają poszukiwania skuteczniejszych sposobów terapii. Obturacyjny bezdech podczas snu stał się ostatnio przedmiotem zainteresowania kardiologów, gdyż wykazano, że jest najczęstszą przyczyną wtórnego nadciśnienia tętniczego.
Druga część sesji, przygotowana przez prof. Andrzeja Chciałowskiego z Wojskowego Instytutu Medycznego, dotyczyła chorób śródpiersia. Rozpoczął ją wykład dr. Rafała Kidzińskiego z Zakładu Radiologii WIM na temat wartości diagnostycznej tomografii komputerowej w tych chorobach. Wspomniana metoda uwidoczniła struktury i skutki procesów chorobowych, które nie były widoczne na przeglądowym zdjęciu radiologicznym klatki piersiowej. Spowodowało to przełom w diagnostyce chorób śródpiersia i poprawiło znacząco wyniki leczenia. Wielkim postępem w diagnostyce owych zmian stało się wprowadzenie ultrasonografii wewnątrzoskrzelowej (EBUS) i wewnątrzprzełykowej (EUS) wraz z wykonywaniem celowanych biopsji pod kontrolą ultrasonograficzną.
Następnie wystąpił dr Krzysztof Soja z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, pracujący w ośrodku od lat wykonującym badania, które pozwoliły precyzyjniej i w sposób bezpieczny dla chorego określić charakter zmian w śródpiersiu. Porównaniem tych metod z mediastinoskopią zajęła się dr Małgorzata Polubiec z IGiChP. Zastosowanie EBUS i EUS przy określaniu stadium zaawansowania zmian nowotworowych w klatce piersiowej zmniejszyło liczbę media-stinoskopii, a także niepotrzebnie wykonywanych operacji u chorych na raka płuca. Łączne wykonanie EBUS i EUS wraz z biopsją pozwala z bardzo dużym prawdopodobieństwem wykluczyć lub potwierdzić złośliwy charakter zmian węzłowych w śródpiersiu.
Na zakończenie dr Robert Brzozowski, chirurg z WIM, przedstawił problem odmy i zapalenia śródpiersia. Podzielił się swym doświadczeniem nabytym podczas udziału w polskiej misji wojskowej w Ghazni, gdzie operował polskich żołnierzy oraz rannych Afgańczyków.
Trzecia sesja poświęcona była chorobom opłucnej. Rozpoczął ją wykład dr Ingi Barańskiej z Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc przedstawiający zmiany radiologiczne w chorobach opłucnej. W kolejnym wystąpieniu dr Rafał Krenke z WUM, najlepszy znawca chorób opłucnej w Polsce, przedstawił algorytm postępowania diagnostycznego w przypadku wykrycia płynu w jamie opłucnej. Znaczenie mają dane z wywiadu, badanie fizykalne, wyniki badań obrazowych, szczególnie USG i zdjęcie radiologiczne klatki piersiowej, a także wynik oceny płynu uzyskanego po wykonaniu toracentezy i biopsji opłucnej. O przyczynach przesięku, sposobach diagnostyki i o jego leczeniu mówił dr Paweł Kuca z IGiChP. W kolejnym wykładzie dr Jacek Jagodziński z Mazowieckiego Centrum Leczenia Chorób Płuc i Gruźlicy w Otwocku przedstawił problem infekcyjnych przyczyn wysięku w jamie opłucnowej. Ważną przyczyną limfocytarnego wysięku jest gruźlica. Dr Elżbieta Radzikowska z IGiChP omówiła nowotwory opłucnej. Szczególnie ważny jest międzybłoniak, nowotwór wywodzący się z opłucnej, który spowodowany jest głównie narażeniem na kontakt z azbestem. W Polsce nie jest on bardzo rozpowszechniony (ok. 200 przypadków rocznie). W diagnostyce nowotworowego wysięku opłucnowego kluczową rolę odgrywa ocena cytologiczna. Wybitny ekspert w tej dziedzinie, prof. Joanna Domagała z WUM, przedstawiła zasady pobierania, transportowania i opracowania płynu do badania cytologicznego, zwracając szczególną uwagę na przyczyny fałszywych wyników. Na zakończenie dr Piotr Korczyński z WUM wygłosił wykład na temat odmy opłucnowej. To ważny problem, gdyż może powodować zagrożenie życia wymagające natychmiastowej interwencji.

Tadeusz M. Zielonka,
Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej,
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza