8 grudnia 2013

Stomatologia a nowotwory głowy i szyi


„1 przez 3 „to hasło stworzone przez europejskich ekspertów z dziedziny nowotworów głowy i szyi. Oznacza, że jeżeli jeden z objawów, takich jak: ból gardła, przewlekła chrypka, guz na szyi, pieczenie języka, niegojące się owrzodzenie oraz/lub czerwone albo białe naloty w jamie ustnej, ból podczas połykania oraz/lub problemy z połykaniem, jednostronna niedrożność nosa oraz/lub krwawy wyciek z nosa, utrzymuje się przez trzy tygodnie, konieczna jest konsultacja u lekarza.
Tymczasem wiedza społeczeństw o nowotworach głowy i szyi w Europie jest wciąż bardzo niska. Potwierdzają to przeprowadzone w 2011 r. międzynarodowe badania ankietowe „About Face”. Ponad 75 proc. respondentów nie umiało udzielić podstawowych informacji dotyczących tego zagadnienia (na podstawie „About Face” Head and Neck Cancer Awareness EU Omnibus Survey).
Cechami wspólnymi nowotworów złośliwych głowy i szyi są: długi, skryty przebieg oraz niespecyficzne objawy wczesne. W opinii prof. Henryka Skarżyńskiego, konsultanta krajowego w dziedzinie otolaryngologii, ich rozpoznanie i leczenie jest trudne. Obejmują kilka podstawowych lokalizacji: nos i zatoki oboczne nosa, jamę ustną, krtań oraz gardło nosowe, ustne i dolne, gruczoły ślinowe i tarczycy. Aktualnie na świecie notuje się ponad 600 tys. nowych zachorowań rocznie na raka wyżej wymienionych okolic. Z tego 260 tys. to nowotwory jamy ustnej. Zapadalność w Polsce jest szacowana na 4,16, a śmiertelność 1,83 na 100 tys. mieszkańców. Jak w przypadku większości nowotworów, ryzyko zachorowania wzrasta z wiekiem, aż 85 proc. zachorowań notuje się wśród osób w piątej i szóstej dekadzie życia, ale też coraz częściej ten nowotwór atakuje ludzi młodych. Do czynników ryzyka nowotworów jamy ustnej i wargi zalicza się m.in.: palenie tytoniu i marihuany, picie alkoholu, złą higienę jamy ustnej, czynniki infekcyjne HPV, HIV, HSV, EBV i genetyczne. Tylko wczesne rozpoznanie i leczenie przez interdyscyplinarną grupę specjalistów, takich jak otolaryngolodzy, chirurdzy głowy i szyi, chirurdzy szczękowo-twarzowi, radioterapeuci, onkolodzy kliniczni, radiolodzy, patomorfolodzy, a także psycholodzy i fizjoterapeuci, może zapewnić zwiększenie odsetka pięcioletnich przeżyć. Znaczącą rolę w tym zakresie mają też do spełnienia lekarze dentyści.
Wizyta w gabinecie stomatologicznym to szansa na wykrycie wielu problemów zdrowotnych, gdyż część chorób ogólnoustrojowych ma swoją „ustną manifestację”, podkreśla Anna Lella, wiceprezes NRL i przewodnicząca Komisji Stomatologicznej. Prof. Tomasz Konopka, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Periodontologicznego, uważa, że potrzebne jest prowadzenie ciągłego szkolenia wszystkich lekarzy dentystów w zakresie profilaktyki onkologicznej. To ważne, gdyż przejście zmiany przednowotworowej w jamie ustnej w nowotwór inwazyjny trwa z reguły wiele miesięcy, podczas których pacjent przynajmniej raz odwiedza gabinet stomatologiczny. Podobnie prof. Jan Zapała, krajowy konsultant ds. chirurgii szczękowej, zaznacza, że zarówno świadomość społeczeństwa, jak specjalistyczne wyszkolenie lekarzy mają wpływ na jeden z decydujących czynników sukcesu w walce z nowotworem, jakim jest czas podjęcia leczenia od wystąpienia pierwszych objawów. Ponad 90 proc. przypadków nowotworów złośliwych jamy ustnej stanowi rak płaskonabłonkowy, a rak jamy ustnej jest szóstym pod względem częstości występowania nowotworem złośliwym. Różnorodność budowy anatomicznej tkanek i obecność w tym obszarze licznych ważnych dla życia narządów powoduje zmienność objawów klinicznych nowotworów w tej części ciała, a częste powikłania zapalne mogą być przyczyną trudności z ich wczesnym wykrywaniem.
Trzeba pamiętać, że nowotwory głowy i szyi, jak żadne inne, upośledzają narządy zmysłów (wzrok, węch, smak, słuch, równowagę), często okaleczając pacjenta i wykluczając z życia społecznego. Szczególnie więc ważna jest rehabilitacja. Dr n. med. Dariusz Rolski z Katedry Protetyki Stomatologicznej WUM uważa, że planowanie rekonstrukcji powinno rozpocząć się już na etapie wyboru terapii. Celem leczenia protetycznego jest odtworzenie w jak najszerszym stopniu funkcji i zakresu utraconych tkanek. Przemyślana i skuteczna rehabilitacja ma wpływ na psychikę pacjenta i odczuwaną jakość życia, umożliwia samoakceptację, aktywność zawodową, funkcjonowanie w społeczeństwie.
Prof. Wojciech Golusiński, prezes Polskiej Grupy Badań Nowotworów Głowy i Szyi i inicjator ogłoszonego we współpracy z prof. H. Skarżyńskim „I Ogólnopolskiego Programu Profilaktyki Nowotworów Głowy i Szyi”, zapewnia, że z tymi nowotworami można wygrać, prowadząc świadomie i z determinacją kampanię informacyjną. Program ma na celu m.in. urealnienie statystyk dotyczących epidemiologii nowotworów głowy i szyi, upowszechnienie wśród lekarzy wiedzy o obowiązku rejestracji nowotworów złośliwych, edukację społeczeństwa w zakresie wiedzy o nowotworach głowy i szyi, promowanie postaw prozdrowotnych, eliminowanie czynników ryzyka i zagrożeń oraz zwiększenie odsetka zmian wykrywanych we wczesnych stadiach zaawansowania, a tym samym szybkie wdrożenie leczenia.
W ramach programu rok 2013 został ogłoszony rokiem walki z nowotworami głowy i szyi.

Anetta Chęcińska

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza