18 grudnia 2013

Yma Sumac

Jacek Walczak

Ollantaytambo to sanktuarium – twierdza, niedokończona budowla w Świętej Dolinie Inków, dolinie rzeki Urubamba. Nieco trudna do zapamiętania nazwa nabiera więcej barw, kiedy pozna się legendę związaną z tym miejscem. Zapewne odnosi się do bardzo odległej przeszłości, prawdopodobnie do czasów IX Inki Pachacuteca z drugiej połowy XV w., który zapoczątkował tworzenie wielkiego imperium.
Tambo to w języku keczua twierdza, zamczysko, a Ollantay – imię pewnego generała na dworze Inki. Pachacutec miał prześliczną córkę, księżniczkę Cusi Coillor. Wielce zasłużony generał Ollantay stale przebywał w najbliższym otoczeniu władcy. Wtedy zapewne zaczął się jego romans z przepiękną księżniczką. Niestety, Ollantay nie pochodził ze szlachetnego rodu Inków. Surowe prawo zabraniało Inkom łączenia się z kimś spoza ich kasty. Po kolejnej wyprawie wojennej Ollantay otrzymał z rąk Pachacuteca tytuł gubernatora jednej z czterech prowincji, tworzących imperium Tahuantinsuyu. Wtedy w swojej bezczelności poprosił króla o rękę księżniczki. Ukrywany długo romans przestał być tajemnicą. Mimo że łączył kochanków z najwyższych sfer, nie mogło obyć się bez kary dla obojga. Cusi Coillor została wtrącona do więzienia, choć groziła jej kara powieszenia za włosy nad przepaścią. Ollantay zdołał ujść z życiem i osiadł w niedostępnej twierdzy Tambo w dolinie rzeki Wilcamayu (obecnie Urubamba). Władca Inków wielokrotnie próbował pojmać oficera, który mu się sprzeniewierzył, ale bez skutku. Dopiero po długim czasie, w wyniku spisku, wojownicy króla wdarli się do twierdzy. Generał, chcąc uniknąć aresztowania, rzucił się w przepaść i zginął. Od tej pory miejsce to nazywano Ollantaytambo.

Owocem tej dramatycznej miłości była urodzona już w więzieniu dziewczynka, której dano na imię Yma Sumac.
Sama twierdza jeszcze dziś sprawia imponujące wrażenie. Zbudowana na stromych górskich zboczach, miała chronić największą i najważniejszą dla Inków Świątynię Słońca. Przybycie hiszpańskich konkwistadorów przerwało budowę świątyni. Twierdza spełniła jednak swoje zadanie w pewnym epizodzie wojny z Hiszpanami.
Francisco Pizarro, wchodząc 15 listopada 1533 r. do inkaskiej stolicy Cuzco, przyprowadził ze sobą następcę tronu. Manco Inka był rodzonym bratem Huascara, ostatniego króla Inków w Cuzco. Manco szybko zorientował się, że jest tylko marionetką w hiszpańskich rękach. Przy drugiej próbie ucieczki wymknął się z rąk konkwistadorów. W Yucay zorganizował punkt werbunkowy, do którego zaczęli ściągać wojownicy z rozbitego imperium. W 1536 r. przez wiele miesięcy Inkowie z twierdzy Sacsayhuaman oblegali swoją stolicę zajętą przez Hiszpanów. Rozpalonymi do białości kamieniami spalili święte miasto. Wkrótce indiańskie powstanie ogarnęło cały kraj, ale poselstwa słane do Francisca Pizarro ginęły gdzieś po drodze.
W sierpniu Manco Inka rozpuścił wojowników, aby mogli wykonać niezbędne prace w polu. Już nie powrócił pod Cuzco. Zajął za to twierdzę Ollantaytambo. Hiszpanie wielokrotnie próbowali wyprzeć z niej Inków, lecz bez powodzenia. Przyrodni brat Francisca, Hernado Pizarro, postanowił wykorzystać zwyczaj Indian – niepodejmowania walki w nocy. Po zmroku 70 kawalerzystów, wspieranych przez liczną grupę indiańskich zdrajców, podeszło pod mury twierdzy. Zaskoczyli tym obrońców, ale Inkowie otworzyli tamy na rzece Wilkamayu, niemalże topiąc atakujących. Było to ostatnie zwycięstwo Inków nad Hiszpanami.
W niedługim czasie czterokrotnie większe siły hiszpańskie wyparły Indian z wydawałoby się niedostępnej twierdzy. Manco musiał uchodzić do starych inkaskich siedzib w Wilkabambie. W końcu w Vitcos został zgładzony przez hiszpańskich siepaczy. Do 1576 r. partyzancką wojnę prowadziło kolejno trzech jego synów. Dopiero ostatni, Tupac Amaru, pojmany i stracony przez Hiszpanów, zakończył dynastię Inków.

Zoila Augusta Emperatriz Chávarri del Castillo (1932-2008) to peruwiańska śpiewaczka i aktorka, nazywana Słowikiem Andów. Obdarzona czterooktawową skalą głosu, była międzynarodową gwiazdą muzyki egzotycznej. Za swój pseudonim artystyczny przyjęła imię inkaskiej księżniczki – Yma Sumac, córki Cusi Coillor i generała Ollantaya.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza