19 października 2016

Prawa rodziny pacjenta

Filip Niemczyk, adwokat

Relacja lekarza z rodziną pacjenta bywa trudna. Emocje związane z pobytem osoby bliskiej w szpitalu i niepokój o jej stan przeradzają się niekiedy w pretensje, żal, a nawet agresję wobec personelu medycznego. Członkowie rodziny pacjenta domagają się zazwyczaj szczególnego traktowania chorego, wyczerpujących informacji o jego stanie zdrowia i rokowaniach, a niekiedy prawa do decydowania o metodach leczenia. Kodeks Etyki Lekarskiej poświęca osobom bliskim pacjentowi niewiele miejsca. Art. 19 KEL mówi, że chory w trakcie leczenia ma prawo do korzystania z opieki rodziny lub przyjaciół, a lekarz powinien do nich odnosić się ze zrozumieniem. Zgodnie z art. 16 KEL pacjent może wskazać osoby, które w jego imieniu będą porozumiewały się z lekarzem, a informowanie rodziny powinno być uzgodnione z chorym. W przypadku pacjenta nieprzytomnego lekarz może udzielić niezbędnych informacji osobie, co do której jest przekonany, że działa w interesie chorego. Prawa rodziny pacjenta stanowią część praw samego chorego. Oznacza to, że o zakresie uprawnień osób bliskich i odpowiadających im powinności personelu medycznego decyduje sam pacjent. Wynika to z faktu, że prawa pacjenta są emanacją jego godności i autonomii. Skoro relacja między pacjentem i lekarzem ma opierać się na wzajemnym zaufaniu, niewątpliwie uprawnieniem chorego jest wskazać lekarzowi osoby upoważnione do zasięgania pełnej informacji o nim i do opieki. Oczywiste jest w tym kontekście, że osobą bliską nie musi być wyłącznie krewny. Podstawową zasadą deontologii lekarskiej i przepisów regulujących wykonywanie zawodu jest zatem reguła, że decyzja o zakresie informacji dotyczących stanu zdrowia pacjenta udzielanych innym osobom należy do samego pacjenta, a lekarzowi nie wolno informować nawet najbliższej rodziny bez upewnienia się, jaka jest wola chorego. Pacjentem nie zawsze jest jednak osoba dorosła i w pełni świadoma. Choroba i cierpienie mogą wykluczyć pacjenta z aktywnego udziału w leczeniu. Zgodnie z art. 31 ust. 6 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, w przypadku pacjentów małoletnich poniżej 16. roku życia oraz osób nieprzytomnych lekarz zobowiązany jest udzielić informacji o stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu: małżonkowi, krewnemu lub powinowatemu do drugiego stopnia w linii prostej, przedstawicielowi ustawowemu (rodzicowi lub opiekunowi prawnemu), osobie pozostającej we wspólnym pożyciu lub osobie wskazanej przez pacjenta. Małoletni, który ukończył 16 lat, powinien być informowany, jednakże tylko w zakresie i formie potrzebnej do prawidłowego przebiegu procesu diagnostycznego lub terapeutycznego. Do praw rodziny pacjenta należy również opieka nad chorym. Za pielęgnację i opiekę nad chorym w szpitalu odpowiada oczywiście personel medyczny. Leczenie w warunkach szpitalnych jest kontynuacją wcześniejszej opieki nad chorym, a szpital ma prawny obowiązek umożliwienia sprawowania opieki nad chorym. Szpital nie może w tym zakresie narzucać ograniczeń czasowych, chociażby związanych z godzinami odwiedzin. Placówka nie ma prawa jednak narzucać pacjentowi opieki rodziny czy wręcz domagać się przejęcia przez nią części obowiązków. Lekarz nie jest zobowiązany do poszukiwania kontaktu z osobami bliskimi pacjentowi, w przypadku gdy nie wykazują nim zainteresowania. Jeśli pacjent nie wskaże osoby, którą należy zawiadomić, zasady wykonywania zawodu nie wymagają, aby lekarz zawiadamiał bliskich nawet o zgonie, chyba że co innego wynika z wewnętrznych przepisów danej placówki medycznej. Do praw rodziny chorego nie należy prawo do podejmowania decyzji o jego leczeniu, o ile nie mamy do czynienia z małoletnim i jego przedstawicielem ustawowym lub osobą ubezwłasnowolnioną i opiekunem prawnym. W przypadku ich braku decyzję podejmuje sąd opiekuńczy. Art. 32 ustawy o zawodach lekarza wprowadza wyjątek jedynie w zakresie zgody na badanie osoby niezdolnej do samodzielnego podjęcia decyzji, której może udzielić opiekun faktyczny, czyli osoba sprawująca, bez obowiązku ustawowego, stałą opiekę nad pacjentem, który ze względu na wiek, stan zdrowia albo stan psychiczny opieki takiej wymaga. Art. 33 wprowadza zasadę, że wobec konieczności udzielenia niezwłocznej pomocy lekarskiej, w sytuacji, gdy nie można skontaktować się z przedstawicielem ustawowym lub opiekunem faktycznym, badanie lub leczenie dopuszczalne jest bez zgody pacjenta. Należy podkreślić, że prawa rodziny pacjenta mają charakter wtórny wobec praw pacjenta. Od samego chorego zależy zatem, w jakim zakresie rodzina lub inne osoby bliskie mają prawo zasięgać informacji czy sprawować opiekę. Wolą chorego w opisanym zakresie lekarz jest zobowiązany. Prawa rodziny nie rozciągają się jednak na decyzje o leczeniu – w przypadku niezdolności chorego do podjęcia decyzji konieczne jest zaangażowanie sądu opiekuńczego. ■

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza