4 lipca 2017

Konferencja Dum spiro, spero

PULMONOLOGIA

Tadeusz M. Zielonka

Polskie Towarzystwo Chorób Płuc, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Już po raz siódmy spotkali się w Wojskowym Instytucie Medycznym lekarze i inżynierowie na konferencji naukowej poświęconej pamięci dr. Wojciecha Lubińskiego, który zginął w katastrofie pod Smoleńskiem, pełniąc dyżur lekarza prezydenta RP. Minister zdrowia Konstanty Radziwiłł objął tegoroczną konferencję honorowym patronatem. Prof. Grzegorz Gielerak, dyrektor Wojskowego Instytutu Medycznego, podczas uroczystego otwarcia spotkania zauważył, że już od kilku lat na konferencji poruszano naukowe i medyczne aspekty zanieczyszczenia powietrza oraz budowano interdyscyplinarne zespoły zajmujące się badaniem skutków smogu. Podkreślił brak dostatecznych środków finansowych na prowadzenie tych prac i niezwracanie wystarczającej uwagi na głosy polskich naukowców mówiących o rosnących zagrożeniach. Dr Paulina Karwowska, dyrektor Biura Światowej Organizacji Zdrowia w Warszawie, zaznaczyła jak bardzo konferencja wpisuje się w główny nurt działań WHO, która dostrzega w zanieczyszczeniu powietrza jeden z najważniejszych czynników szkodliwych dla zdrowia. Organizacja stara się mobilizować państwa członkowskie do większej aktywności w ograniczaniu ilości szkodliwych substancji trafiających do środowiska. W Europie blisko pół miliona ludzi rocznie umiera z powodu zanieczyszczeń powietrza, z czego ponad 50 tys. w Polsce. Konferencję otworzył wykład nestora polskich naukowców prof. Janusza Hałuszki z Rabki, który już w latach 60. Badał wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie dzieci. Wieloletnie badania naukowe prowadzone w Rabce, Limanowej i w Krakowie wykazały częstsze infekcje dróg oddechowych i przewlekłe zapalenie zatok u dzieci spowodowane krakowskim smogiem. W kolejnym wykładzie ekspert Światowej Organizacji Zdrowia, prof. Michał Krzyżanowski, przedstawił szkodliwy wpływ ozonu powstającego pod wpływem promieni ultrafioletowych z tlenków azotu, których głównym źródłem jest energetyka i transport drogowy. Z tego względu największe stężenie ozonu jest obserwowane w Polsce latem w słoneczne dni. Udowodniony jest związek między ekspozycją na ozon a zapadalnością na choroby układu oddechowego i umieralnością z ich powodu. Coraz więcej danych świadczy również o wpływie ozonu na rozwój chorób układu krążenia, pojawiają się informacje o przyczynianiu się tego gazu do rozwoju innych chorób, takich jak cukrzyca. Prof. Jolanta Walusiak-Skorupa z Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi omówiła choroby zawodowe wynikające z wziewnej ekspozycji w miejscu pracy. Przedstawiła najważniejsze szkodliwe dla zdrowia substancje odpowiedzialne za rozwój chorób zawodowych układu oddechowego, przypominając zawody, w których dochodzi do narażenia. W Polsce widoczne jest znaczne w porównaniu z krajami sąsiednimi niedodiagnozowanie chorób zawodowych, wynikające z niekierowania do wojewódzkich poradni medycyny pracy cierpiących na astmę, POChP i inne choroby powstające pod wpływem czynników toksycznych, drażniących i uczulających w miejscu pracy. Prof. Rafał Górny z Centralnego Instytutu Medycyny Pracy omówił zagadnienie narażenia na bioaerozole. Zwrócił uwagę na to, jak trudno określić dopuszczalne stężenia bakterii, wirusów, grzybów i endotoksyn w powietrzu w przestrzeniach zamkniętych (w budynkach). Pokazał, jak długotrwały i żmudny był proces opracowania norm i wydania aktów normatywnych określających akceptowalne stężenia poszczególnych bioaerozoli. Spośród tysięcy gatunków roślin, zwierząt, bakterii, grzybów, wirusów i pasożytów jedynie kilkaset ma udowodnione znaczenie w patogenezie chorób u ludzi. Na drugą sesję złożyły się nagrodzone w roku ubiegłym prace w konkursie Dum spiro, spero. Tematem doniesienia dr Anny Merkinger-Gruchały z Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego była zależność między zanieczyszczeniem powietrza PM10 a masą urodzeniową krakowskich noworodków. Na podstawie danych o ponad 80 tys. porodów zestawionych z pomiarami zanieczyszczenia w Krakowie udało się wykazać związek między niską masą urodzeniową i wcześniactwem a wysokim stężeniem pyłów zawieszonych w powietrzu (PM10), którym oddychały kobiety w pierwszym trymestrze ciąży W kolejnym doniesieniu dr inż. Joanna Jakubiak-Lasocka z Health Quest omówiła wpływ drobnych pyłów na zachorowalność i śmiertelność dzieci oraz niemowląt. Badania przed laty nie wykazały związku zanieczyszczeń powietrza ze śmiertelnością i hospitalizacjami dzieci, ale z biegiem lat, wraz z pogorszeniem się sytuacji w tym względzie, korelacje stały się już widoczne. Łukasz Adamkiewicz z Fundacji #13 Centrum Zmian Klimatu i Zrównoważonego Rozwoju wskazał ryzyko wystąpienia obturacji oskrzeli w zależności od stężenia pyłów PM10. Badania przeprowadzone z zespołem naukowców z Politechniki Warszawskiej dowodzą, że osoby mieszkające w odległości do 50 m od głównych traktów komunikacyjnych Warszawy mają częściej zwężenie oskrzeli mierzone w badaniu spirometrycznym niż osoby mieszkające z dala od szlaków komunikacyjnych. Obserwowano związek zaburzeń czynnościowych płuc nie tylko z liczbą przejeżdżających samochodów, ale też z ich prędkością (im mniejsza prędkość z powodu korków, tym większe zaburzenia funkcji płuc). Na zakończenie mgr inż. Anna Gayer z Politechniki Warszawskiej przedstawiła ocenę skutków zdrowotnych zanieczyszczenia powietrza w jednostkach DALY. Wskaźnik DALY (disability adjusted life-years) stosowany jest do określenia stanu zdrowia danej populacji i wyraża lata życia utracone wskutek przedwczesnej śmierci bądź. uszczerbku na zdrowiu w wyniku choroby. Wykazano jednoznaczny związek zanieczyszczenia powietrza z tym wskaźnikiem w Polsce. W trzeciej sesji doc. Artur Badyda z Politechniki Warszawskiej przedstawił zagadnienie szkodliwości grillowania, na którym dość powszechnie spędzają wolny czas Polacy. Grill jest źródłem dużej ilości pyłów zawieszonych PM10 i PM2.5, a co gorsza rakotwórczych węglowodorów aromatycznych w niezwykle wysokim i z pewnością szkodliwym dla zdrowia stężeniu. To pierwsze badanie wskazujące potrzebę zachowania większej ostrożności podczas grillowania. Pewnym rozwiązaniem może być stosowanie grillów gazowych, które wytwarzają zdecydowanie mniej szkodliwych substancji. Dr Piotr Dąbrowiecki z Wojskowego Instytutu Medycznego obalił mit dobrego powietrza w małych miasteczkach. Zaprezentował doniesienie, którego autorzy na podstawie badań prowadzonych w Legionowie wykazali, że zanieczyszczenie powietrza w tej miejscowości i szkodliwy jego wpływ na zdrowie są większe niż w centrum Warszawy. Okazuje się, że Żywiec i Pszczyna są dziś bardziej zanieczyszczone niż Kraków, a Rybnik bardziej niż Katowice. Optymistyczne było doniesienie mgr Magdaleny Kostrzoń z Kopalni Wieliczka, która pokazała jak skuteczne są trzytygodniowe turnusy rehabilitacyjne chorych na POChP prowadzone pod ziemią w uzdrowisku Wieliczka. Efekty rehabilitacji podziemnej były lepsze i trwalsze niż takich samych ćwiczeń prowadzonych na powierzchni. Niestety, pesymistyczne były wyniki badań autora niniejszego sprawozdania nad świadomością pulmonologów na temat wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie. Zaledwie 19 proc. Pulmonologów uważa, że ma wystarczającą wiedzę w tym zakresie. Tylko co dziesiąty ankietowany specjalista chorób płuc deklarował wykorzystanie tej wiedzy w praktyce klinicznej i informowanie pacjentów o zagrożeniach, jakie powoduje zanieczyszczone powietrze. Wyniki były gorsze niż w grupie lekarzy różnych specjalności. Mgr Weronika Piestrzyńska z Health and Environment Alliance . HEAL Polska omówiła znaczenie działań organizacji pozarządowych dla poprawiania jakości powietrza w naszym kraju. Chociaż kluczową rolę mają do odegrania władze państwowe i samorządowe, organizacje pozarządowe, podobnie jak media i społeczeństwo obywatelskie, mogą uczynić bardzo dużo w tym zakresie. Można mówić o wielkim sukcesie tegorocznych kampanii społecznych i medialnych uświadamiających społeczeństwu i rządzącym znaczenie czystego powietrza dla zdrowia. Bardzo ważne jest działanie organizacji non profit w dziedzinie ekologii i Polacy coraz bardziej doceniają ich rolę. Na zakończenie konferencji Beata Lubińska, wdowa po Wojtku Lubińskim, podziękowała licznie przybyłym uczestnikom i organizatorom konferencji za pamięć o nim. ■

Konkurs Dum spiro, spero

Podczas piątej konferencji poświęconej pamięci dr. Wojciecha Lubińskiego (konferencje organizowane są co roku w kwietniu, w rocznicę katastrofy pod Smoleńskiem) zrodził się pomysł konkursu Dum spiro, spero jego imienia. Tematem dorocznych sesji naukowych jest wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, którym zajmował się dr Wojciech Lubiński. Pragnąc podkreślić znacznie tego niezwykle ważnego dla Polaków problemu, a także promować ośrodki oraz naukowców, którzy się nim zajmują, organizatorzy konferencji – Wojskowy Instytut Medyczny, Polskie Towarzystwo Chorób Płuc i Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP – ogłosili w 2015 r. konkurs na najlepszy artykuł roku opracowany w polskim ośrodku badawczym na temat skutków zdrowotnych zanieczyszczeń powietrza. Powołana została trzyosobowa komisja konkursowa, pod przewodnictwem wieloletniego dyrektora Biura WHO ds. Wpływu Zanieczyszczeń Powietrza na Zdrowie w Bonn, prof. Michała Krzyżanowskiego z King`s College London, z udziałem dr. hab. n. med. Andrzeja Chciałowskiego z Wojskowego Instytutu Medycznego i dr. hab. n. med. Tadeusza M. Zielonki, członka Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc. Ogłoszenie werdyktu jury i wręczenie nagród odbywa się w czasie dorocznej konferencji w Wojskowym Instytucie Medycznym. Na pierwszą edycję konkursu w 2016 r. wpłynęło 7 artykułów, a na drugą, w 2017 r . – już 14. Poziom merytoryczny nadsyłanych prac był bardzo wysoki. Jury zaskoczył jednak fakt, że tematem wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie zdecydowanie częściej zajmują się inżynierowie niż lekarze. Laureatem pierwszej edycji została Anna Merkinger-Gruchała z Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, za artykuł na temat zależności między zanieczyszczeniem powietrza PM10 a niską masą urodzeniową krakowskich noworodków. Pierwszą nagrodę w tegorocznej edycji konkursu otrzymała Anna Zwoździak z Politechniki Wrocławskiej za pracę zatytułowaną „Influence of PM1 and PM2.5 on lung function parameters in healthy schoolchildren – a panel study”. Drugą nagrodę otrzymał Grzegorz Dziubanek ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego za artykuł „Long-term exposure to urban air pollution and the relationship with life expectancy in cohort of 3.5 million people in Silesia”. Podczas siódmej konferencji wręczono nagrody tegorocznym laureatom. Autorzy artykułów poświęconych omawianej tematyce, które zostaną opublikowane w 2017 r., są zaproszeni do udziału w trzeciej edycji konkursu Dum spiro, spero. Zgłoszenia z kserokopią artykułu można przesłać pocztą w nieprzekraczalnym terminie 31.01.2018 r. (data stempla pocztowego) pod adresem Wojskowego Instytutu Medycznego (04-141 Warszawa, ul. Szaserów 128) lub drogą elektroniczną w formie pliku pdf w nieprzekraczalnym terminie 31 stycznia, godz. 23.59, pod adresem: konkurs2015@wim.mil.pl. Szczegóły oraz regulamin konkursu znajdują się na stronach internetowych WIM, PTChP i federacji oraz w kwartalniku „Lekarz Wojskowy”. ■

Tadeusz M. Zielonka

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza