6 lutego 2018

Epidemia naszych czasów

Choroba zwyrodnieniowa stawów

 dr hab. dr n. med. Wiesław Tomaszewski, prof. nadzw., specjalista ortopedii i traumatologii, specjalista medycyny sportowej

Choroba zwyrodnieniowa jest najczęstszą chorobą stawów. Liczba cierpiących z powodu bólu stawów i pogłębiającej się niesprawności rośnie, zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia choroba zwyrodnieniowa stawów jest obecnie czwartą co do częstotliwości przyczyną niesprawności kobiet i ósmą mężczyzn. Jest także głównym źródłem bólu i powodem pogorszenia się jakości życia, szczególnie osób w wieku podeszłym. Znajduje się wśród 10 chorób generujących najwyższe koszty społeczne. Przewiduje się, że koszty te (biorąc pod uwagę zarówno problemy osób dotkniętych chorobą, jak i środki finansowe przeznaczone na ich leczenie) będą się systematycznie zwiększać ze względu na wydłużanie się życia, rozwój cywilizacji, a także coraz częstsze występowanie czynników ryzyka tego schorzenia, m.in. otyłości i siedzącego trybu życia. Spośród wielu definicji choroby zwyrodnieniowej stawów (określanej także morbus degeneratius articulorum, ostearthrosis, osteoarthritis), pojawiających się w literaturze w ostatnich kilkudziesięciu latach w wyniku badań i rozwoju wiedzy o jej patomechanizmie, najbardziej trafna wydaje się definicja opracowana przez ekspertów American Academy of Orthopaedic Surgeons, National Institute of Arthritis, Musculoskeletal and Skin Diceases, National Institute on Aging, Arthritis Foundation Orthopedic Research and Education Foundation. Określa ChZS jako grupę nakładających się zaburzeń, które mimo odmiennej etiologii prowadzą do podobnych zmian biologicznych, morfologicznych i klinicznych. To postępujący powoli, przez wiele lat, proces degeneracyjny powodujący stopniowe uszkadzanie chrząstki stawowej. W jego efekcie następuje znaczne upośledzenie budowy i funkcji zajętego stawu, czyli zmniejszenie się zakresu ruchomości, któremu towarzyszy ból, a wreszcie całkowite zniszczenie powierzchni stawowych prowadzące do inwalidztwa. Czy jednak choroba zwyrodnieniowa stawów musi być nieuleczalną epidemią? Czy swoistą formą leczenia przyczynowego musi pozostać, jak dotychczas, jedynie endoprotezoplastyka, to znaczy całkowita wymiana stawu? Przecież pojęcie leczenia przyczynowego zawiera zgoła odmienne treści i oczekiwania. Kontynuując rozważania, czy najnowsze doniesienia oparte na wiarygodnych wynikach wielokierunkowych badań naukowych upoważniają do postawienia „odważnej” tezy, że jesteśmy już blisko opracowania metod i środków, które pozwolą na skuteczne leczenie przyczynowe choroby zwyrodnieniowej stawów? Co więc może (i powinien) zrobić lekarz/terapeuta jeszcze przed aloplastyką lub jakie wdrożyć postępowanie lecznicze, aby do operacji nie doszło?

Naukowcy i doświadczeni klinicyści pracujący i realizujący badania nie tylko w Polsce, ale także w uznanych ośrodkach naukowo-badawczych na świecie, są przekonani, że wykorzystanie najnowocześniejszych metod i środków w kompleksowym leczeniu ChZS umożliwi powstrzymanie rozwoju choroby i zapobieżenie jej następstwom. Mają jednak świadomość, że przy obecnym poziomie wiedzy nie wszystkie cele uda się w pełni osiągnąć. Jednak trwające nieprzerwanie na całym świecie poszukiwania coraz to nowych generacji metod i środków o większej skuteczności terapeutycznej dają uzasadnioną nadzieję na osiągnięcie sukcesu w ciągu najbliższych lat.

Stałe dążenie do jak najpełniejszego poznania przyczyn powstania i rozwoju ChZS, będące głównie domeną naukowców i badaczy, nie powinno być obce lekarzom praktykom. Połączenie wiedzy teoretycznej z obserwacjami i doświadczeniem klinicznym z pewnością ułatwi poszukiwania i wzbogaci warsztat badawczy. W tym miejscu, przygotowany na pytanie czytelnika: czy rozległa wiedza teoretyczna, niewątpliwie interesująca dla badacza, może być przydatna lekarzowi praktykowi, odpowiadam: zdecydowanie TAK. Poznanie współczesnych poglądów na etiopatogenezę ChZS pozwoli na podjęcie próby nowoczesnego leczenia już na poziomie komórkowym. Przeprowadzone metaanalizy, oparte na kilkunastoletnich badaniach i obserwacjach ogromnej liczby pacjentów w różnym wieku, różnej płci, o zróżnicowanych parametrach antropometrycznych i różnych ras, umożliwiają już obecnie określenie kierunku epidemiologii choroby (tzw. wskaźnik chorobowości). Pozwala to określić czynniki ryzyka w odniesieniu do konkretnego pacjenta oraz przewidzieć dalszy przebieg rozwijającej się ChZS, dzięki dokonaniu oceny progresji i kolejności umiejscowienia zmian chorobowych. Do tej grupy nowatorskich zagadnień trzeba również zaliczyć problematykę genetyczno-epigenetycznych interakcji w etiopatogenezie choroby zwyrodnieniowej stawów, z ukazaniem możliwości nowoczesnej diagnostyki i terapii na poziomie genetycznym. Co więcej, najnowsze osiągnięcia w tej dziedzinie upoważniają do postawienia tezy, że nowoczesne i kompleksowe leczenie ChZS powinno być obecnie wzbogacone przez zastosowanie metod genetycznych, szczególnie w aspekcie diagnostyki i prognozowania dalszego przebiegu choroby. Wykorzystanie wyników najnowszych badań genetycznych, molekularnych, a także doświadczeń na zwierzętach w codziennej praktyce klinicznej i ambulatoryjnej stwarza możliwość rozszerzenia dotychczasowego wachlarza terapeutycznego, którym dysponuje lekarz, o nowe elementy. W wieloletnim zazwyczaj procesie leczenia bagatelizuje się często uwarunkowania żywieniowe i środowiskowe, istotne w rozwoju ChZS, a także wpływ aktywności fizycznej, rehabilitacji i jakże istotnego aspektu psychologicznego choroby, które powinny stanowić integralny składnik kompleksowego leczenia.

Patomechanizm powstawania zmian zwyrodnieniowych prowadzących do uszkodzenia powierzchni stawowych nie jest w pełni poznany. Rozwój technik diagnostycznych i laboratoryjnych, który nastąpił w ciągu ostatnich kilkunastu lat, zapewnił jednak poznanie roli, jaką spełniają poszczególne populacje komórkowe biorące udział w powstaniu i rozwoju choroby. Wydaje się więc, że zrozumienie etiopatogenezy ChZS, będące aktualnie tematem wielu badań naukowych prowadzonych na całym świecie, może stać się faktem
w najbliższym okresie. 

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza