27 czerwca 2018

Dum spiro spero

Patronat „Pulsu”

Tadeusz M. Zielonka

Warszawski Uniwersytet Medyczny

Już po raz ósmy Polskie Towarzystwo Chorób Płuc, Wojskowy Instytut Medyczny oraz Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP zorganizowały konferencję na temat wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie. Jest ona wyrazem pamięci o dr. Wojciechu Lubińskim, lekarzu prezydenta RP, który zginął wraz z nim w katastrofie pod Smoleńskiem. Prezes Rady Ministrów Mateusz Morawiecki, honorowy patron tegorocznej konferencji, skierował do uczestników list odczytany przez Piotra Woźnego, pełnomocnika premiera ds. programu „Czyste powietrze”. Premier podkreślił, że poprawę sytuacji w zakresie zanieczyszczenia powietrza w Polsce uważa za priorytet dla kierowanego przez niego rządu. Głos zabrała również Paulina Karwowska, dyrektor Biura WHO w Polsce, które od kilku już lat patronuje temu przedsięwzięciu, ponieważ znakomicie wpisuje się w działalność Światowej Organizacji Zdrowia, gdyż zanieczyszczenia powietrza są dziś jednym z największych zagrożeń dla zdrowia człowieka.

Sesję ekspertów rozpoczął wykład prof. Michała Krzyżanowskiego z King’s College London, który starał się odpowiedzieć na pytanie, czy wszystkie pyły są równie szkodliwe. Badania prowadzone w różnych zakątkach świata wykazały, że wszędzie, nie tylko w krajach wysoko rozwiniętych, pyły zawieszone w powietrzu przyczyniają się do wzrostu umieralności. Nie ulega wątpliwości, że grube pyły, o średnicy 2,5–10 µm, są szkodliwe dla zdrowia, ale coraz więcej mamy dowodów na szkodliwość również ultramałych cząstek. Pyły zawieszone to mieszanina wielu bardzo różnych substancji. Szczególnie groźne są te z dużą zawartością siarki i węgla.

Prof. Wojciech Hanke, konsultant krajowy ds. zdrowia środowiskowego, przedstawił problem narażenia dzieci na wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne. Badania prowadzone w Instytucie Medycyny Pracy w Łodzi wykazały udział tych substancji w rozwoju alergii i chorób układu oddechowego, który zaczyna się już w łonie matki. Dzieci są bardziej wrażliwe na zanieczyszczenia powietrza z powodu swej małej masy i hiperwentylacji, a ich niski wzrost powoduje, że unoszące się przy chodzeniu pyły i wydalane z rur wydechowych gazy łatwiej wnikają do ich układów oddechowych.

Prof. Andrzej Lekston ze Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu omówił wyniki analizy zgonów i hospitalizacji w powiązaniu ze stopniem zanieczyszczenia powietrza. Badania obejmujące wielomilionową populację Śląska dowodzą wzrostu śmiertelności w przebiegu zawału serca, udaru mózgu
i zatorowości płucnej związanego z zanieczyszczeniami powietrza. W okresie alarmu smogowego o 6 proc. zwiększa się liczba wszystkich zgonów, a o 8 proc. – z przyczyn sercowych. Prof. Paweł Górski, rektor Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, a równocześnie recenzent rozprawy habilitacyjnej dr. Wojciecha Lubińskiego, zaprezentował żywo dyskutowane zagadnienie elektronicznych papierosów. Zwrócił uwagę na coraz większą liczbę badań wskazujących ich szkodliwość. Najnowsze publikacje dowodzą, że e-papierosy powodują uszkodzenie komórek macierzystych, co może powodować wiele chorób. Brak jeszcze wyników długotrwałych badań nad rakotwórczym działaniem e-papierosów, ale podczas ich stosowania powstają znaczące ilości akroleiny, karcynogennego aldehydu, co może skutkować rozwojem nowotworów.

Prof. Jerzy Zwoździak z Akademii Wojsk Lądowych we Wrocławiu omówił problem jakości powietrza w miastach. Podkreślił potrzebę połączenia pomiarów zanieczyszczeń powietrza z ocenami meteorologicznymi, gdyż smog to efekt kombinacji zanieczyszczenia powietrza i niekorzystnych zjawisk naturalnych – zamglenia i bezwietrznej pogody. Zwrócił także uwagę na nieprzemyślaną w ostatnim czasie urbanistykę. Dynamiczna zabudowa wielu aglomeracji miejskich nie uwzględnia korytarzy powietrznych i przestrzeni zielonych, które chronią przed gromadzeniem się szkodliwych dla zdrowia zanieczyszczeń.

W drugiej sesji zaprezentowane zostały doniesienia nagrodzone w ubiegłorocznym Konkursie im. Wojciecha Lubińskiego Dum spiro spero. Anna Zwoździak z Politechniki Wrocławskiej przedstawiła badania nad zanieczyszczeniem powietrza we wrocławskich szkołach. Okazało się, że w niektórych placówkach stężenie pyłów zawieszonych jest większe niż na zewnątrz. Wzrost zanieczyszczenia powietrza w szkole powodował pogorszenie się funkcji oddechowych u zdrowych dzieci. Drugą nagrodę otrzymał Grzegorz Dziubanek ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, który dowiódł związku między narażeniem na zanieczyszczenie powietrza a przeciętną długością życia trzymilionowej populacji województwa śląskiego. Obniżenie średniego rocznego stężenia pyłów o 12 µg/m3 pozwoliłoby wydłużyć oczekiwany wiek życia o rok.

W trzeciej sesji przedstawiono wyniki badań prowadzonych w naszym kraju w dziedzinie oddziaływania środowiska na zdrowie. Rozpoczął ją dr Michał Zieliński z Kliniki Pneumonologii w Zabrzu, w której badano wpływ drobnych pyłów zawieszonych na układ oddechowy pacjentów z POChP. Badania obejmujące dużą populację chorych hospitalizowanych na Górnym Śląsku z powodu zaostrzeń POChP wykazały wyraźny związek liczby hospitalizacji ze wzrostem stężeń drobnych pyłów 2,5 µm, widoczny od 14. dnia po ekspozycji.

Niezwykle ciekawe badania polegające na porównaniu jakość powietrza wewnątrz i na zewnątrz budynków przeprowadzili z inspiracji Polskiego Alarmu Smogowego naukowcy z Akademii Górniczo-Hutniczej. Przedstawił je Jakub Bartyzel, który pokazał, że stężenie drobnych pyłów w budynkach odwzorowało wzrost i spadek zanieczyszczeń powietrza na zewnątrz, a przeciętne stężenie pyłów wewnątrz pomieszczeń wynosiło 53 proc. (30–70 proc.) średnich stężeń na zewnątrz.

Równie ważne badanie przeprowadzone przez Politechnikę Warszawską i Fundację #13 świadczy, że żadne z przebadanych (prawie wszystkich – ponad 10 tys.) polskich przedszkoli nie jest położone na terenie, na którym średnie stężenie roczne pyłów plasuje się poniżej norm WHO, a tylko 30 proc. placówek (na północy kraju) leży na obszarze, gdzie nie są przekraczane normy obowiązujące w Polsce. Łukasz Adamkiewicz z Fundacji #13 podkreślił, jak groźne jest narażenie małych dzieci na szkodliwe działanie drobnych pyłów. Artur Badyda z Politechniki Warszawskiej przedstawił wyniki badań, prowadzonych wspólnie z Piotrem Dąbrowieckim z WIM, zawierające analizę skutków zdrowotnych epizodu smogowego w Warszawie w styczniu 2017 r. Wykazano znaczący wzrost liczby porad udzielonych przez lekarzy POZ, a także hospitalizacji (sięgający 30–60 proc.) w stosunku do stycznia 2016 r., w którym nie odnotowano w Warszawie tak wysokich stężeń pyłów.

Andrzej Chciałowski z WIM omówił wpływ zanieczyszczeń powietrza na rozwój nowotworów. W ostatnich dekadach obserwowany jest wzrost przypadków zachorowań na raka płuca, który stał się główną przyczyną zgonów onkologicznych, zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Zaprezentował patomechanizm karcynogenezy w efekcie wdychania pyłów. Adam Stańczyk przedstawił badania prowadzone w WIM nad wpływem zanieczyszczeń powietrza na śródbłonek naczyń, który odgrywa olbrzymią rolę w patogenezie wielu chorób, nie tylko krążenia. Tadeusz M. Zielonka zaprezentował wyniki badań oceniających wiedzę kardiologów o skutkach oddziaływania zanieczyszczeń na zdrowie. Jedynie 25 proc. badanych uważa, że wystarczająco dobrze zna zagadnienie, ale zaledwie 10 proc. potrafi podać normy zanieczyszczeń powietrza, 30 proc. orientuje się, jakie zanieczyszczenia występują w ich miejscu zamieszkania, a 60 proc. zna choroby powodowane przez zanieczyszczenia powietrza.

Na zakończenie Weronika Michalak z Health and Environment Alliance omówiła związki zanieczyszczenia powietrza ze zmianami klimatu i ich skutki zdrowotne, a także społeczne. Podkreśla się olbrzymi wpływ nadmiernej emisji dwutlenku węgla, szczególnie w Chinach, USA i w Niemczech, na powolne, ale postępujące zmiany klimatu. W ciągu ostatniego stulecia temperatura na Ziemi wzrosła o zaledwie 1 stopień, ale przynosi to susze, brak wody w wielu rejonach, upały oraz huragany i powodzie powodujące tysiące zgonów. Konferencja udowodniła, że lekarze powinni większą uwagę zwrócić na wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie. <

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza