9 września 2019

Dwie strony barykady cz. 6

Przemysław Rawa-Klocek, adwokat

Lekarze mogą dochodzić satysfakcji prawnej nie tylko za pomocą dotychczas opisanych instytucji, ale też na drodze postępowania karnego.

Skorzystanie np. z powództwa cywilnego o naruszenie dóbr osobistych i dochodzenie w związku z tym kompensacji pieniężnej nie wyłącza jednoczesnego dochodzenia przez pokrzywdzonego lekarza swoich praw na drodze postępowania karnego. Innymi słowy lekarz, który poczuł się skrzywdzony zachowaniem pacjenta lub członka jego rodziny, może równolegle wytoczyć sprawę cywilną, jak również – o ile zostaną spełnione przesłanki – skierować do właściwego wydziału karnego prywatny akt oskarżenia przeciwko potencjalnemu sprawcy czynu zabronionego. Zanim zostaną przedstawione i opisane prawnokarne instrumenty, którymi w danym przypadku lekarz może się posłużyć, zasadne jest poznanie różnicy istniejącej między karnym i cywilnym porządkiem prawnym.

Postępowanie karne, co do zasady, ma na celu ukaranie sprawcy za popełniony czyn. Oznacza to, że celem procesu karnego, w odróżnieniu od postępowania cywilnego, które sprowadza się do np. naprawienia szkody, jest poniesienie przez oskarżonego osobistej odpowiedzialności za swoje zachowanie.

Zgodnie z normami ogólnymi, określonymi w kodeksie karnym, karami są: grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności, 25 lat pozbawienia wolności, dożywotnie pozbawienie wolności (art. 32 kodeksu karnego, DzU 2018.1600, t.j. z 21.08.2018). To, która kara oraz w jakiej wysokości będzie orzeczona, zależy od wielu czynników, natomiast na potrzeby niniejszej publikacji wystarczy podkreślić, że w części szczególnej kodeksu karnego ustawodawca z góry określił ramy i rodzaj kar, które mogą zostać przez sąd zastosowane za wypełnienie przez oskarżonego znamion czynu zabronionego. Kary mają istotne znaczenie w obrocie prawnym, albowiem spełniają m.in. funkcję prewencyjną, wychowawczą, represyjną, sprawiedliwościową.

Kolejnym czynnikiem różnicującym sprawy karne i cywilne jest odmienna procedura. Nie wchodząc w szczegóły – albowiem materia jest dość obszerna i zdaniem autora publikacji nieprzydatna czytelnikom – podnieść należy, że w postępowaniu cywilnym pismem inicjującym postępowanie sądowe jest pozew, który musi spełniać m.in. takie wymogi formalne jak oznaczenie sądu, do którego jest kierowany, oznaczenie stron, oznaczenie pisma, określenie żądania, przytoczenie faktów i twierdzeń, powołanie dowodów itp. (szerzej zob. art. 126 i 187 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, DzU 2019.0.1460 t.j.). W postępowaniu karnym nie funkcjonuje pojęcie pozwu. Jak inicjowane jest postępowanie dotyczące przestępstwa, zależy od tego, czy mamy do czynienia z trybem publicznoskargowym, czy prywatnoskargowym. Wymienione dwa tryby rozróżnia to, że ustawodawca odgórnie podzielił przestępstwa na takie, których ściganiem zajmuje się podmiot publiczny, i takie, które ścigane są przez podmiot prywatny, bezpośrednio zainteresowany.

W przypadku postępowania publicznoskargowego odpowiedni organ – policja lub prokuratura – musi zostać poinformowany o możliwości popełnienia przestępstwa. Najczęściej taką wiadomość organom ścigania przekazuje poszkodowany we wniosku, który może zostać wniesiony pisemnie lub ustnie do protokołu. Najogólniej rzecz ujmując, jeżeli wniosek o ściganie przestępstwa jest uzasadniony, a prowadzący postępowanie organ, w toku wykonywanych czynności przedprocesowych (tzw. postępowania przygotowawczego), uzna, że istnieje prawdopodobieństwo popełnienia przez wskazaną osobę przestępstwa, najpierw stawia jej zarzuty, a następnie kieruje akt oskarżenia do sądu. Nie zawsze jednak postawienie zarzutów musi skończyć się wystosowaniem do sądu aktu oskarżenia. Dopiero po skierowaniu do sądu aktu oskarżenia rozpoczyna się postępowanie sądowe. Natomiast w trybie prywatnoskargowym organy publiczne, co do zasady, nie zajmują się ściganiem przestępstwa, a cała inicjatywa leży po stronie oskarżyciela prywatnego. W takiej sytuacji nie zgłasza się żadnego wniosku do organów ścigania, nie jest przeprowadzana sensu stricte procedura przygotowawcza. Oskarżyciel prywatny bezpośrednio kieruje do właściwego sądu akt oskarżenia. Prywatny akt oskarżenia musi zawierać takie elementy jak: wskazanie osoby oskarżonej, oznaczenie zarzucanego oskarżonemu czynu, dowody na poparcie stawianych zarzutów. Ponadto pismo inicjujące postępowanie karne winno określać organ, do którego jest skierowany akt oskarżenia, dane wnoszącego akt oskarżenia, treść (w razie potrzeby z uzasadnieniem), datę i podpis składającego akt oskarżenia.

Przedstawione różnice między trybem prywatnoskargowym i publicznoskargowym prowadzą do wniosku, że tryb prywatnoskargowy wymaga od zainteresowanego znaczenie więcej zaangażowania, dlatego warto w takich przypadkach skorzystać z pomocy adwokata, który pomoże przejść przez takie postępowanie.  

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza