29 stycznia 2020

Senior u stomatologa

Z dr hab. n. med. Agnieszką Mielczarek, konsultantem krajowym w dziedzinie stomatologii zachowawczej z endodoncją, wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Stomatologii Geriatrycznej, rozmawia Anetta Chęcińska.

Czy starzenie się społeczeństwa wpływa na planowanie opieki stomatologicznej nad pacjentem w wieku senioralnym?

 Jak najbardziej. Populacja senioralna żyje obecnie znacznie dłużej niż jeszcze niedawno. Ponieważ możliwości stosowania profilaktyki i leczenia są zaawansowane, pacjenci do późnego wieku mają szansę utrzymać własne zęby. W Polsce jeszcze nie tak dawno osoby 80-letnie rzadko miały naturalne zęby, w tej chwili częściej osiemdziesięciolatkowie funkcjonują z własnym uzębieniem. Niemniej jednak zęby zachowane do późnych lat życia są narażone przez dłuższy czas na działanie czynników patologicznych. Seniorzy są często obciążeni chorobami ogólnoustrojowymi i przyjmują wiele leków. To sprawia, że homeostaza jamy ustnej zostaje zaburzona, zmniejsza się wydzielanie śliny, a jej deficyt wpływa na stan uzębienia. Prognozy demograficzne wskazują, że około 2050 r. prawie 40 proc. naszego społeczeństwa będzie w wieku powyżej 60 lat. Zatem populacja senioralna będzie stanowiła potężną grupę pacjentów w gabinecie stomatologicznym, a ich oczekiwania wykroczą poza dwa ruchome uzupełnienia protetyczne – akrylowe protezy całkowite.

Czy wyznacznikiem przynależności do tej grupy jest tylko wiek?

Starzenie się to naturalny proces, który zachodzi w naszym organizmie. Mówimy zatem o pacjentach, którzy osiągnęli pewien wiek, i musimy skupić się na ich potrzebach. Choć wydaje się nam, że współczesny sześćdziesięciolatek to często osoba w pełni sił i zdrowia, posiadająca własne uzębienie i sprawnie funkcjonująca w społeczeństwie, według wielu klasyfikacji jest zaliczany do populacji seniorów.

Do osób starszych stosuję trzystopniową klasyfikację polegającą na uwzględnieniu wieku, mobilności i samodzielności pacjenta: pacjent „go-go” (osoba w świetnej formie fizycznej, mentalnie sprawna, aktywna i w pełni się komunikująca), „slow-go” (osoba funkcjonująca samodzielnie, ale potrzebująca wsparcia w planowaniu wizyty, umówieniu się na spotkanie, organizacji dowozu) i „no-go” (pacjenci hospitalizowani, pensjonariusze domów opieki, którzy nie skorzystają z usług w gabinecie stomatologicznym). W ramach stomatologii geriatrycznej (gerostomatologii) mamy obowiązek otoczyć opieką wszystkie wymienione grupy pacjentów, a zatem jest wiele do zrobienia.

Lekarze dentyści są przygotowani do pracy z tą grupą pacjentów?

Stomatolodzy obawiają się leczenia seniorów z powodu obciążeń schorzeniami ogólnoustrojowymi. Mają problemy z ich diagnostyką, przygotowaniem planu leczenia. Dlatego tak ważna jest współpraca lekarza dentysty z lekarzami innych specjalności i holistyczne spojrzenie na pacjenta. Należy pamiętać, że z pacjentami starszymi kontakt bywa utrudniony, a ich funkcje poznawcze i mobilność często są zaburzone. Zespół stomatologiczny musi nauczyć się określonych zachowań: wyraźnie i głośno komunikować się, umożliwić pacjentowi czytanie z ruchu warg, zalecenia przekazywać w formie pisemnej.

Z inicjatywy dr hab. Barbary Kochańskiej, profesora Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie stomatologii zachowawczej z endodoncją w województwie pomorskim, powstało Polskie Towarzystwo Stomatologii Geriatrycznej, którego prezesem jest pani profesor. PTSG jest reakcją na głos naszego środowiska o zwrócenie uwagi na problem opieki stomatologicznej nad populacją senioralną i edukacji zarówno pacjentów, jak i personelu medycznego. Gerostomatologia, jako przedmiot na uczelni medycznej, jest wykładana w ograniczonym wymiarze.

Jakie są zadania PTSG?

Towarzystwo postawiło sobie za cel promocję zdrowia jamy ustnej u seniorów oraz propagowanie wiedzy na temat wpływu stanu zdrowia jamy ustnej na stan zdrowia ogólnego. Będziemy działać na różnych płaszczyznach, m.in. poprzez inicjowanie i prowadzenie badań naukowych w zakresie gerostomatologii i w dziedzinach pokrewnych, współpracę i nawiązywanie kontaktów z osobami organizacjami działającymi w obszarze gerostomatologii, gerontologii i geriatrii w kraju i zagranicą oraz organizację konferencji i seminariów dotyczących tej tematyki. Chcemy nawiązać kontakt z geriatrami i z lekarzami wielu innych specjalności, żeby uświadamiać, jak ważna jest holistyczna opieka nad chorym. Pacjent obciążony problemami kardiologicznymi czy diabetologicznymi korzysta z pomocy specjalistów, każdy z nich ordynuje inne leki, które mają wpływ na to, co dzieje się w jamie ustnej. Potrzebne jest komunikowanie się i konsultowanie w celu skutecznej terapii.

Problem opieki stomatologicznej dotyczy również pacjentów, którzy nie mają naturalnego uzębienia. Szósta i siódma dekada życia to okres, gdy nasila się występowanie nowotworów jamy ustnej. Pacjent bezzębny musi mieć świadomość, że wizyty kontrolne u stomatologa są niezbędne chociażby z powodu prewencji chorób nowotworowych.

Jak trzeba przystosować gabinet do potrzeb pacjenta seniora?

Na pewno musi być przystosowany do przyjmowania osób mających trudności z poruszaniem się, pacjentów niepełnosprawnych. Jest problem z dostępnością opieki stomatologicznej dla pacjentów „no-go”. Muszę przyznać, że służba zdrowia niewiele im może zaoferować, jeżeli chodzi o pomoc stomatologiczną. Nawet zapewnienie higieny jamy ustnej u osób leżących, z utrudnionym kontaktem, jest nie lada wyzwaniem. W środowisku pielęgniarek anestezjologicznych, pracujących na OIOM z pacjentami mechanicznie wentylowanymi, opracowano standardy opieki nad tą grupą chorych. Z własnego doświadczenia wiem, że nie są one wdrażane na oddziałach, więc mamy dużo do zrobienia w tym zakresie. U pacjentów mechanicznie wentylowanych powikłania i zgony są często następstwem infekcji w jamie ustnej.

W jakim stopniu opieka stomatologiczna ma wpływ na jakość życia seniora?

Pamiętajmy, że zdrowie jamy ustnej i zdrowie ogólne są powiązane i wzajemnie oddziałują na siebie. Stan uzębienia, prawidłowe żucie, prawidłowa wysokość zwarcia mają wpływ na funkcjonowanie całego organizmu, w tym na funkcje poznawcze, pracę mózgu, komunikowanie się.

W ubiegłym roku członkowie PTSG zaangażowali się w badanie monitoringowe stanu zdrowia jamy ustnej pacjentów w wieku 65–74 lata, finansowane ze środków Ministerstwa Zdrowia. Aktualne dane wskazują, że odsetek osób bezzębnych znacznie się obniżył w porównaniu z rokiem 2009, kiedy procent osób bezzębnych w omawianej grupie wiekowej kształtował się na poziomie 43,9 proc. Wyniki badania z 2009 r., pod względem m.in. liczby zębów naturalnych czy stanu uzębienia seniorów, plasowały Polskę na jednym z ostatnich miejsc w Europie. Obecne dane epidemiologiczne oraz wielkość Wskaźnika Aktywnego Starzenia (AAI) sugerują poprawę w zakresie polityki senioralnej w Polsce. I choć daleko nam do poziomu krajów skandynawskich, myślę, że działalność naszego towarzystwa przyczyni się do poprawy jakości życia seniorów.

Dzięki współpracy z Okręgową Izbą Lekarską w Warszawie PTSG zaprezentuje się na szerokim forum podczas VI Mazowieckich Spotkań Stomatologicznych (19–21 czerwca). Z myślą o czerwcowej konferencji przygotowujemy seminarium – sesję poświęconą gerostomatologii, na której głos zabiorą stomatolodzy oraz lekarze innych specjalności. 

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza